IJzerbedevaart

Tags

Cyriel Verschaeve, Dentergem, Diksmuide, Familie, Familiegeschiedenis, Geschiedenis, IJzer, IJzermonument, IJzertoren, Sint-Amands, TAK

Ik denk dat het een korte serie wordt. Stukjes naar aanleiding van honderd jaar (na) De Groote Oorlog. Een paar herinneringen uit tweede hand, zoals ik gisteren al schreef. Belangrijk hierin is Diksmuide. De IJzervlakte. Het IJzermonument en de IJzertoren.

Als kind leerden we dat België drie stromen heeft. Stromen zijn groter dan rivieren. De Schelde, de Maas en de IJzer. Het gaat dus in dit stukje over de omgeving van de IJzer – strijdtoneel in de Westhoek (1914 – 1918).

IJzertoren Diksmuide @ Westoer VAB magazine

De jaarlijkse bedevaart stond prominent in de familie-agenda. Dat begon al lang geleden. Ergens in de jaren twintig van de vorige eeuw. Mijn grootouders – de ouders van mijn moeder hebben elkaar daar ontmoet. Tijdens de IJzerbedevaart – toen nog bij het (oude) IJzer-monument. Hij (mijn opa) uit Sint Amands aan de Schelde (provincie Antwerpen) en zij (mijn oma) uit Dentergem (West Vlaanderen). Zij waren er om de vele (Vlaamse) frontsoldaten te herdenken. Onder andere mijn oma’s broer.

“Hier liggen hun lijken – Als zaden in ’t zand – Hoop op de oogst – O Vlaanderland” Dichtregels van Cyriel Verschaeve die ik honderden keren heb gelezen.

IJzermonument Diksmuide

Deze dichtegels stonden niet alleen op het IJzermonument maar ook op een tegel bij Nonkel Gustaaf en Tante Edmonda in de keuken in Menen. AVV – VVK – Alles voor Vlaanderen / Vlaanderen voor Kristus. En De Blauwvoet van Albrecht Rodenbach. Ik zal de volgende dagen ook eens schrijven over Nonkel Gustaaf – oudste broer van mijn Oma. 

Ik denk dat ik tien of elf was als ik de eerste keer meeging naar de Ijzerbedevaart. Met Bompa Schyvens, oud-strijder en V.O.S. Later ging ik alleen en dan betaalde oma mijn reiskosten en een zakcentje. Twee keer was ik er als actief lid van TAK (Taal Aktie Komitee). Maar al gauw voelde ik me daar niet meer op mijn plaats. De IJzerbedevaart werd als het ware gegijzeld / gekaapt door rechtse militanten. De manifeste aanwezigheid van groepen als WERIDI en VMO (Vlaams Militante Orde) stoorde me enorm. Ik ben afgehaakt – rond 1977 denk ik – want ik wilde niets te maken hebben met deze lui.

Nog even terug naar de oorspronkelijke IJzerbedevaart. Mijn grootouders vertelde uitvoerig over de dynamitering in 1946 van het eerste monument. Een nooit opgeloste misdaad. Na de tweede wereldoorlog werd de Vlaamse ontvoogdingsstrijd gekoppeld aan collaboratie met nazi-Duitsland. Vaak terecht, minstens zo vaak onterecht.

Onmiddellijk daarna werd geld ingezameld voor een nieuw vredesmonument. De IJzertoren in de vorm van een kruis met op alle vier de zijdes de tekst: ‘Nooit meer oorlog’ in alle talen van de strijdende partijen. Plus jamais de guerre, No more War, Nie wieder Krieg. De donatie gedaan door mijn grootouders is tot de dag van vandaag te zien hoog in de toren op een herdenkingstegel. Fam. De Smedt – Sint Amands.

Ik heb het bijbehorende museum verschillende keren bezocht. Met Ine en later met mijn kinderen. En natuurlijk ook In Flanders Fields Museum en de dagelijkse Last Post ceremonie onder de Menen-poort in Ieper. Maar daarover een andere keer meer.

In de serie: FAMILIEGESCHIEDENIS

Advertenties

Vandaag honderd jaar geleden

Tags

Bompa, Diksmuide, Familie, Familiegeschiedenis, Grote Oorlog, Jules Schyvens, Nonkel Pater, Westhoek, WO I

11 november 1918 om 11.11u … het officieel einde van de Eerste Wereldoorlog. Vandaag precies honderd jaar geleden. De Vlaamse kranten berichten al dagen over de laatste dagen van WO I. Ik klikte niet elk bericht aan. Enkel zo nu en dan. Mijn gedachten gaan daardoor wel wat vaker dan gebruikelijk naar overleden familieleden.

The last post

Uiteraard ben ik veel te jong – deze zin lees ik met plezier nog een paar keer – om iets uit eerste hand te weten over de Grote Oorlog. Wel uit tweede hand. Ik weet niet of deze uitdrukking bestaat maar je begrijpt vast wat ik bedoel. Mijn grootvader (Bompa Schyvens) was vier jaar frontsoldaat aan het IJzerfront. En ook Nonkel Pater was als dienstplichtige vier jaar betrokken bij al die verschrikkingen. Beide mannen hebben de oorlog overleefd en zijn pas overleden toen ik zelf al kinderen had.

Ik heb me nooit echt verdiept in hun prestaties. Laat staan dat ik iets weet over hun legeronderdelen. Ik weet enkel wat details. Herinneringen van een kind. En toch was de Eerste Wereldoorlog nooit ver weg in de verhalen uit mijn jeugd. De term ‘Groote Oorlog’ gebruikten we niet; dat is pas iets van de laatste twintig, dertig jaar. Denk ik.

Al van jongs af aan wist ik dat den Bompa een oud-strijder is. Een term die ik eerst meer associeerde met ridders en kastelen. Elk jaar werd de wapenstilstand gevierd / herdacht op elf november. Ik schreef al eerder over. Klik HIER. Op school leerden we een heel klein beetje meer over de oorlog. Mijn grootvader was erg jong toen de oorlog uitbrak. Hij was net niet dienstplichtig maar er werd sterke druk uitgeoefend dat hij – en zijn leeftijdgenoten – toch soldaat werden in het Belgisch leger. Als argument werd aangevoerd dat hij na de mogelijke bezetting door Duitsland, hij waarschijnlijk Duits soldaat moest worden en dan zijn oudere broers – aan Belgische zijde – zou moeten doodschieten. Dus de jonge Jules Schyvens vertrok naar het front in de Westhoek. Veel meer weet ik niet. Wel weet ik dat hij zeker één keer zodanig verwond is geraakt dat hij in Engeland werd verzorgd. Daarna volgde een overplaatsing naar (Noord) Frankrijk waar hij werd opgeleid tot telegrafist. Dat is hij gebleven tot het eind van de oorlog.

Drie termen herinner ik me uit mijn kinderjaren. Oud-strijder. Vos. En Telegrafist. V.O.S. staat voor Vlaamse Oud Strijder. Bompa nam me een aantal jaren mee naar de IJzerbedevaart in Diksmuide. We gingen altijd met de trein. Later ging ik zonder hem. Hij zat vooraan op gereserveerde plaatsen bij de oud-strijders of bij de Vossen. Ik denk dat hij dat een beetje afwisselde. Hij was Vlaming maar ook Belg. Ik herinner me ook dat we een extra rondje Westhoek deden. Dan vertelde hij over Poelkapelle, Mont Cassel (Franse Westhoek) en Marechal Ferdinand Foch. Eén keertje liepen we samen over een oorlogsbegraafplaats. Hij was dan erg stil en liep veel stijver en meer rechtop dat gebruikelijk. Ik denk dat hij bij die gelegenheid ook een paar medailles droeg maar daar liep hij zeker niet mee te koop. Een verhaal dat ik me herinner was dat de bevelen meestal in het Frans werden gegeven maar dat veel Vlaamse jongens dat niet verstonden. Wat heeft geleid tot veel onnodig leed.

Nonkel Pater – broer van mijn opa aan moeders zijde – was ook vier jaar soldaat. Als seminarist – opleiding tot priester – was hij vrijgesteld van wapens. Hij moest wel in dienst als brancardier. Hij moest rennen om gewonden terug te brengen in de loopgraven. Je kunt je wel voorstellen hoe ik daarover kon fantaseren als jong ventje. Op familiefeesten waar den Bompa (langs vaders zijde) en Nonkel Pater (langs moeders zijde) beiden aanwezig waren, zaten ze vaak naast elkaar en haalden ze herinneringen op. Dat was niet voor onze kinderoren bestemd.

Een familielid dat ik nooit heb gekend, is nonkel Rudolf (uit Dentergem). Broer van mijn Oma. Hij is gesneuveld in de oorlog. Het ging heel vaak over hem. In alle (familie) gebeden werd hij steeds genoemd. Hij was één jaar ouder dan mijn oma. Toen er eind zestiger jaren bij mijn oma werd ingebroken en haar handtas werd gestolen was het grootste verlies voor haar een foto en het bidprentje van Nonkel Rudolf. Dat heeft ze de dieven nooit kunnen vergeven. Voor hen een stukje waardeloos papier, voor haar een tastbare herinnering aan haar lievelingsbroer.

Morgen schrijf ik verder / herinner ik verder

Ik eindig met een citaat van een Engelse frontsoldaat, gesneuveld op 25jarige leeftijd.

“Kromgebogen, als oude bedelaars onder hun knapzak, vloekten we ons, hoestend als oude wijven, met knikkende knieën een weg door het slijk.”

Hoe verschrikkelijk het is geweest, besefte ik als kind niet. Dat kwam pas met de ‘jaren van verstand’ en dan nog twijfel ik of we dat ook echt kunnen invoelen.

In de serie: FAMILIEGESCHIEDENIS

Allerzielen

Tags

Allerzielen, Boechout, Chrysanten, Familie, Griekenland, Icarus, Ine, Isabel, Kerkhof, Matola

De afgelopen dagen hebben collega-bloggers in grote getale over kerkhoven, chrysanten en andere bloempotten geschreven. In de katholieke traditie worden op 1 en 2 november Allerheiligen en Allerzielen de doden herdacht. Meestal met een bezoek aan het kerkhof. Een gouden periode voor bloemisten.

Als kind vond ik 1 november veruit de saaiste feestdag van het jaar. Ik ging niet altijd mee naar het kerkhof. Saai – voor een kind. Het beperkte zich niet enkel tot het Boechoutse kerkhof maar we moesten ook naar Sint-Amands. Daar was het graf van de grootouders van mijn moeder. Of we ook naar Bouwel gingen weet ik niet. Daar kwam den Bompa vandaan.

Op het kerkhof (Matola – Mozambique)

Mozambique heeft nog wel een grote kerkhof-traditie. Met bloemen. Niet specifiek tijdens deze dagen maar het hele jaar door. Eerst bij de begrafenis. Daarna zeven dagen later nog een keer. En vervolgens na een jaar. Na vijf jaar en dan weer na tien jaar. En daar horen bidden, zingen en dansen ook bij. En eten en drinken natuurlijk. Vorige week was het weer raak – om het oneerbiedig te zeggen. Een neef van Isabel is een jaar geleden – onverwacht – gestorven. Wij waren op tijd. Acht uur ’s morgens. De familie uit de stad met onder andere de weduwe waren er om kwart over negen nog niet. Sorry … en dan maar proberen om niet boos te worden. We liepen met z’n tweeën naar het graf en dan begint Isabel meteen te poetsen.

Vorig jaar liepen we wel over het kerkhof van mijn jeugd. In Boechout dus. Isabel had me dat gevraagd. Voor mij was het een mooie manier om wat te vertellen over mijn familie.

Op het kerkhof (Boechout – Belgie)

Over het ‘plekje in de zon’ waar we de as van mijn broer (in 1993) hebben uitgestrooid. Over de ouders van mijn vader, mijn Bompa (1983) en Bomma Schyvens – Claes (1967). De ouders van mijn moeder, mijn Opa (1964) en Oma De Smedt – Delafontaine (1985). Nonkel Gust en Tante Maria.

En waarom Isabel een beetje bozig naar me kijkt? Ze vindt het niet gepast dat ik foto’s maak op het kerkhof. Is dat echt zo fout? Ik vind van niet. We staan hier bij het urnen-graf van mijn ouders. Mijn vader heeft ze nooit ontmoet. Mijn moeder wel.

Voor mij geen jaarlijkse wandeling naar het kerkhof. Mijn figuurlijke chrysanten zijn de stukjes die ik over ze schrijf. Dat is mijn manier. En wat ik zelf wil … ik weet het niet meer. Ik laat het maar over aan diegenen die me dan vaarwel zeggen. Dat niet weten is natuurlijk ingegeven door het leven op twee continenten. Ine wilde persé geen ‘plek’. Dat hebben we dus gerespecteerd. Haar as is grotendeels uitgestrooid in zee. In het warme Griekenland. Op de verjaardag van kleinzoon Icarus. Hij werd namelijk geboren op dezelfde dag – hetzelfde uur – dezelfde minuut waarop Ine negen jaar eerder (2005) is overleden. Vandaar deze symbolische daad. De mythologische Icarus viel uit de Griekse hemel in zee. Onze Icarus … ook een geschenk. Waarvan vandaan? Doet het er toe, nee. Wij vieren het leven. Gisteren, vandaag en morgen. Ook op Allerzielen. L’Chaim.

Een heerlijk dagje

Tags

62, Facebook, Macaneta, Mozambique, Strand, Uit eten, Verjaardag, Zon, Zwemmen

Waar zal ik eens beginnen? Thuis (in Mozambique). Iets over zessen in de ochtend. Ik ben er klaar voor. Wij zijn er klaar voor.

De eerste foto van de dag

Er volgden nog minstens tweeënzestig foto’s. Toeval dat het er 62 zijn? Nee, dat niet.

En daar laat ik het bij voor vandaag want ik heb mezelf beloofd om niet met beeldschermen in de weer te zijn. Maar te genieten van het hier en nu. Dat deed ik. Dat doe ik.

Ps. Dank voor de vele felicitaties via Facebook, WhatsApp, sms, email. En mocht je me gebeld hebben … sorry, ik had slecht bereik want als je op het strand van Macaneta loopt en in de Indische Oceaan tegen de golven in zwemt, hoor je niet dat je gebeld wordt.

Ondertussen in Mozambique (5)

Tags

Boane, Boechout, Djonase, Gemeenteraad, Isabel, Matola, Mozambique, Stemmen, Verkiezingen

Gemeenteraadsverkiezingen

Aanstaande zondag gaan de Belgen (verplicht) naar de stembus om nieuwe gemeenteraadsleden te kiezen. Ik volg het een beetje via internet en de Vlaamse kranten. Boechout. Mortsel. Antwerpen. De Mozambikanen zijn vandaag aan de beurt. Dat betekent ook een extra vrije dag.

Foto: © Noticias

Bij gebrek aan goed functionerende postbezorging moet je je in Mozambique van te voren registreren als kiezer. Je krijgt dan een persoonlijke stempas. Isabel haalde haar stemkaart enkele maanden geleden in een plaatselijke school – die daarvoor was ingericht. Vanochtend vertrok ze al op tijd om te stemmen. Er stonden geen stembussen in diezelfde school. Wel een aantal – vooral oudere mensen – die mopperen en hun beklag doen. “Er kan hier niet gestemd worden want deze locatie behoort niet tot een municipio / gemeente.” Geen informatie hierover tijdens de registratie. Ze had eventueel wel kunnen gaan stemmen in Maputo of Boane maar had dan een ander pasje nodig. Ik schreef er al eens eerder over. Wij wonen in een ‘betwist gebied’. Officieel wonen wij in Matola maar Djonasse en Djuba behoren tot het district Boane. Een administratieve patstelling. Dus vandaag geen blauwe inkt-vinger voor Isabel.

Afgelopen week was er voor het eerst iets te merken dat er verkiezingen aankomen. Veel vlaggen, veel nieuwe t’shirts van Frelimo. Toeterende auto’s. Ik ging op zoek naar partijprogramma’s van de drie grootste partijen. Ik vond niets. Ik vroeg mijn schoonvader waar ik die informatie kon vinden. Hij lachte me vriendelijk toe (uit). Die bestaan niet. Waar stem ik dan op – mocht ik mogen stemmen? Geen antwoord. Op de partij. Frelimo. Renamo. MDM. Maar wat de partijen in ‘mijn’ gemeente willen realiseren is onbekend.

De Nederlandse ambassade stuurde gisteren een ‘whatsapp-alert’ uit om de komende dagen manifestaties, demonstraties en mogelijk oproer te vermijden. En thuis te blijven als dat kan. Verwachten ze toestanden? Ik weet het niet. Waarschijnlijk zal het wel wat onrustig zijn want verkiezingsuitslagen worden in dit deel van de wereld altijd in twijfel getrokken door de verliezers. En dat zijn altijd dezelfde. Rara hoe kan dat? En de geruchten over fraude en manipulatie zullen er – traditiegetrouw – ook komen.

In de serie: ONDERTUSSEN IN MOZAMBIQUE

Hebban Top 1000

Tags

Boeken, Hebban.nl, In de ban van de ring, Lezen, Tolkien, Top 10, Top 25 van mijn mooiste boeken

Gisteren was het dan zover. Hebban maakte de top 1000 bekend van mooiste boeken. In de Nederlandse taal – ook vertaald werk. Ik schreef er al een keer eerder over half juli. Klik HIER.

© Hebban Top 1000

Deze Top 1000 van Mooiste Boeken is gebaseerd op alle ingezonden Top 25 van mooiste boeken volgens de grote Hebban-boeken-gemeenschap. Hebban gaat elk jaar deze Top 1000 herhalen. Kijken of er verschuivingen zijn na een jaar. Een beetje geïnspireerd op de radio Top 2000 op eind van het jaar.

De top 10 van dit jaar

1. In de Ban van de Ring – J.R.R. Tolkien (1954)
2. Harry Potter en de steen der wijzen – J.K. Rowling (1997)
3. De schaduw van de wind – Carlos Ruiz Zafón (2001)
4. De ontdekking van de hemel – Harry Mulisch (1992)
5. Ik ben Pelgrim – Terry Hayes (2013)
6. Een klein leven – Hanya Yanagihara (2015)
7. Het achtste leven (voor Brilka) – Nino Haratischwili (2014)
8. Haar naam was Sarah – Tatiana de Rosnay (2006)
9. De verborgen geschiedenis – Donna Tartt (1992)
10. Mannen die vrouwen haten – Stieg Larsson (2005)

Ik heb 9 van de 10 boeken gelezen. Alleen aan #6 “Een klein leven” ben ik nog niet begonnen. Ik heb zelf maar één boek uit deze top 10 in mijn eigen lijstje staan. #4 “De ontdekking van de Hemel”.

Ik overloop even dit lijstje.

#1 In de Ban van de Ring. Ik heb relatief lang gewacht voor ik deze boeken las. Ik wilde niet mee in de jaren 70 met de Tolkien-hype. Tijdens een lange vakantie in Portugal – ik denk in 1988 – ging ik voor de bijl. Prachtige boeken. Vakantieliteratuur. Ik las toen veel fantasy. De films heb ik later gezien maar ik vond er – eerlijk gezegd – niet veel aan. Veel teveel (visueel) geweld. Ik kan me voorstellen dat dit boek mijn persoonlijke Top 25 binnen kan komen.

#2 Harry Potter en de steen der wijzen, het eerste boek in de Harry Potter-serie heb ik ook tijdens een vakantie – in Italië – gelezen. Best vermakelijk maar halverwege het tweede boek ben ik afgehaakt. Hetzelfde geldt voor de films. Zeker geen Top 25 boek.

#3 De schaduw van de wind. Gelezen op de Trans Siberië Express. Viel me erg tegen. Ik heb het uitgelezen maar ik vond er niet veel aan. Niet mijn genre – denk ik. Ik had er me veel van voorgesteld maar waarschijnlijk waren de verwachtingen te hoog.

#4 De ontdekking van de hemel. Ik las meerdere Mulisch-Boeken met plezier. Zijn meesterwerk – gelezen in Griekenland – staat terecht in deze Top 10. De film vond ik beduidend minder.

#5 Ik ben Pelgrim – De hoogst genoteerde thriller. Ja, een vlot geschreven boek dat ik met plezier heb gelezen. In Mozambique. Ik heb zelf geen thrillers opgenomen in mijn persoonlijke Top 25. In een Top 25 van thrillers / spannende boeken zou ik hem wel opnemen maar zeker niet bij de beste tien.

#6 Een klein leven – Al wel over gelezen. Zeker nu Ivo van Hove (Toneelgroep Amsterdam) dit boek heeft bewerkt voor theater. Ik ben wat bang voor het zware thema.

#7 Het achtste leven (voor Brilka). Een paar weken geleden heb ik over deze Georgische familiegeschiedenis geschreven. Een mooi boek, geen twijfel over mogelijk maar net niet in mijn Top 25. Gelezen in Mozambique.

#8 Haar naam was Sarah – Het verbaast me niet dat dit boek in de Top 10 staat. Goed geschreven. Niet al te dik boek. Een heftig, emotioneel verhaal dat – zoals zoveel boeken – zich afspeelt in de tweede wereldoorlog. Gelezen in Bergen op Zoom. Het eerste boek in dit lijstje dat ik NIET tijdens een vakantie las.

#9 De verborgen geschiedenis – Dit boek was een hype. Ik heb het met veel plezier gelezen. Een mooie mix van roman en thriller. Ik las het tijdens een vakantie in Griekenland ergens in de jaren 90.

#10 Mannen die vrouwen haten – Het eerste boek van de Millennium trilogie. Ook een thriller. Ze zeggen soms dat een boek zichzelf leest. Dit boek is er zo een. Ik heb de drie boeken gelezen in één lang paas-weekend. In Bergen op Zoom. Van de bank naar de tuin naar de bank naar bed en dat drie of vier dagen na elkaar. Hooguit even vlug een ei bakken, een boterham smeren en weer verder lezen. Hahaha. Geen Top 25 boek maar wel heel amusant en onderhoudend.

Een laatste opmerking. Ik had verwacht dat minstens één boek van Gabriel García Márquez in de Top 10 zou staan. Niet dus. Zijn hoogste notering is voor Honderd jaar eenzaamheid op #12

Ik heb ruim 250 van de 1000 boeken gelezen. Waaronder best veel kinderboeken en jeugdliteratuur. Denk bijvoorbeeld aan Kruistocht in Spijkerbroek (#14), De brief voor de koning (#73), De gebroeders Leeuwenhart.

In de serie BOEKEN

Privacy

Tags

Initialen, Krant, Media, Straf, Trein, Verdachte, Voetbal

Het gebeurt niet zo heel vaak dat ik blog over iets in de actualiteit. Vandaag wel een keertje. Eerder deze week las ik op heel veel sites dat een bekende speler uit de Nederlandse Eredivisie (dat gaat over betaald voetbal) zich heeft misdragen op de trein. Hij vertoonde agressief gedrag naar medewerkers van de lokale spoorweg-maatschappij. Ik ben zeer verbaasd dat alle sites en kranten de man bij naam en toenaam noemen. Ze vermelden zijn werkgever, zijn voornaam en zijn familienaam. En dat dagen na elkaar. Ik begrijp dat niet. Waarom schrijven ze niet Sergio P – of beter nog – ‘een man heeft zich misdragen op de trein en werd gearresteerd’. Waarom met naam en toenaam?

Bron: Pixabay

Ik vind dit zo in tegenspraak met de berichtgeving onlangs over Jos B – die plots na zijn arrestatie in Spanje – niet meer ‘gezochte’ (de volledige naam) is maar ‘verdachte’ (enkel voornaam en eerste letter familienaam). Ook Volkert van der G en Mohammed B kennen we voornamelijk op deze wijze.

De man die zich misdroeg op de trein is in bepaalde kringen een bekende Nederlander. Dus … aan de publieke schandpaal met hem. Volgens mij is dit niet de juiste manier van berichtgeving. Als Piet L – medewerker bij AH  in B hetzelfde had gedaan was zijn naam niet vermeld in de krant om zo’n kleine misdaad.

Pas op … ik keur niet goed wat meneer S heeft gedaan. Verre van. Maar in mijn ogen is zijn publieke ‘straf’ niet in verhouding met wat hij deed. Ik ben ook geen supporter van zijn club. Ik ken de man niet persoonlijk.

Hetzelfde overkwam heel veel jaren geleden Patrick K. Ook toen had ik mijn bedenkingen. Hoe fout de man ook was.

Ondertussen in Mozambique (4)

Tags

Armoede, HDI, Human Development Index, Mozambique, Niger, Noorwegen, Rapport, Verenigde Naties

Het wordt een triest overzicht. Beroerde cijfers voor Mozambique. De realiteit achter de cijfers is natuurlijk het meest verdrietige nieuws want dat gaat over mensen. Mijn buren, mijn (schoon) familie. Dit stukje – uit Lusa en Club of Mozambique – gaat over “De menselijke ontwikkelingsindex”. Misschien een beetje een abstract begrip. De cijfers en een woordje uitleg maken het wat begrijpelijker.

Op het strand bij laag water

Mozambique is het negende land onderaan de lijst op de Human Development Index (HDI) – de menselijke ontwikkelingsindex. Nummer 180 van de 189 landen die zijn onderzocht in een wereldwijd rapport van het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP).

Lokaal transport

Het rapport kijkt naar de gegevens over 2017. Het werd afgelopen week gepresenteerd in New York. Er wordt een waarde toegekend aan Mozambique van 0,437 HDI wat aanzienlijk hoger is dan bij de vorige meting (0.418 HDI). (*)

Nog steeds staat Mozambique (27 miljoen inwoners / 20 keer groter in oppervlakte dan Nederland) daarmee in de lijst van 38 landen in de categorie “lage ontwikkeling” .

Deze index is gebaseerd op factoren zoals de gemiddelde levensverwachting, die in Mozambique 58,9 jaar is. Jaren van scholing – gemiddeld slechts 3,5 jaar, één van de laagste cijfers ter wereld. Mozambique vertoont hierbij een opvallende ongelijkheid tussen mannen (4,5 jaar scholing) en vrouwen (2,5 jaar scholing).

Ter vergelijking, Noorwegen – het meest ontwikkelde land ter wereld – heeft een HDI van 0,953 en 12,6 jaar effectieve scholing. In de basisscholen in Mozambique heeft elke leraar gemiddeld 55 leerlingen, terwijl in Noorwegen elke leraar maar negen kinderen onderwijst.

De toekomst

Het geboortecijfer geeft gemiddeld vijf kinderen per vrouw in de vruchtbare leeftijd aan.

Mozambique is het vijfde slechtste land voor tuberculose, dat gemiddeld ongeveer 140 mensen per 100.000 in de wereld aanvalt, maar in Mozambique treft het 551 mensen per 100.000 mensen.

Met ongeveer 84,6% van de werknemers in onzekere banen, is het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking, berekend volgens koopkracht-pariteitseenheden, $ 1,136 USD. Het wereldgemiddelde is $ 15.339 USD

Het land met de slechtste / laagste score ter wereld is Niger, met een score van slechts 0,354 HDI.

Ik hoor jullie denken bij het lezen van dit stukje ‘Hoe houdt Koen (en Isabel) het vol in zo’n arm land?’ Een goede vraag, een terechte vraag. Het antwoord is uiteraard veel minder gemakkelijk te geven. Zie ik deze armoede, de lage ontwikkeling van velen, de vele zieken enzovoort? Ja en nee. Wij wonen in de nabijheid van de hoofdstad, min of meer in een groene buitenwijk. Ons huis en tuin zijn in de onmiddellijke omgeving bovengemiddeld van kwaliteit en grootte. We zijn aangesloten op water en elektriciteit. Zonder leverings-garantie moet ik erbij vertellen. We wonen aan een zandpad met diepe kuilen – problematisch na veel regen – zo’n 400 meter van een doorgaande asfaltweg. Niet heel ver van Zuid Afrika. We hebben links en rechts veel arme buren die hun geld verdienen als bediende, timmerman, metselaar of wasvrouw. En dat zijn dan de ‘gelukkigen’ want velen hebben geen betaalde baan. Zij verkopen in geïmproviseerde stalletjes tomaten, uien en fruit van het seizoen. Of ze hebben een verkooppunt aan huis van bier, cola, brood, telefoonkaartjes en zakjes snoep. Of ze verdienen wat bij met nagels lakken of haren vlechten van senhoras die zich dat kunnen veroorloven. De meesten hebben een stukje grond in de buurt dat ze bewerken. Maïs, maniok en aardnoten zijn de belangrijkste producten die ze verbouwen voor dagelijks gebruik. Er scharrelen kippen rond op het zandpad waarvan ik niet weet van wie ze zijn. Er staan ook veel chiquere villa’s op loopafstand van ons huis – ook van mensen die tijdens de week op een flat in de binnenstad van Maputo verblijven.

Dus ja … ik zie de armoede om me heen. De bovenstaande cijfers gaan ook op voor de hoofdstad maar in iets mindere mate dan op het immense platteland. Er zijn scholen en ziekenhuizen. Er zijn winkels in de buurt. Er is openbaar vervoer naar de stad voor redelijke prijzen. Wij hebben het goed – zeker in vergelijking met het overgrote deel van de bevolking. We proberen hier en daar een beetje te helpen. Ik wil daar niet over uitweiden want dat wordt algauw misplaatste borstklopperij.

Als ik vorige week enigszins idyllisch en lyrisch schrijf over de fruit- en groenten-stalletjes langs de kant van de weg, vergeet ik te vermelden dat de verkopers op schrale zandgronden (duingebied) wonen en leven. Kleine huisjes – vaak onbeschermd voor de zomerse zon. Dat ze soms kilometers moeten lopen om water te halen in jerrycans. Dat ze koken op houtskool en nauwelijks gevarieerd eten. Dat hun enige inkomsten het fruit is dat ze verkopen aan ‘rijke toeristen’ op weg naar de paradijselijke (bounty) stranden. En dat de kinderen al vroeg moeten helpen met water sjouwen, fruit verkopen of de akkers bewerken. School is vaak te ver weg of er is geen geld om de meester wat extra te geven zodat ook hun kind wat aandacht krijgt.

Ik schreef eerder over de begrafenissen van familieleden. Meestal veel te jong gestorven. Het zijn bijna altijd arme mensen, wonend in kleine huisjes met golfplaten op het dak. Ze slapen op rieten matten die ze ’s avonds uitrollen. Hun tuin is de voorraadschuur – nu gebruik ik een veel te mooi woord – voor de keuken. Het meest voorkomende beroep in Mozambique is ‘empregada’. Huisbediende, meid.

Een zonnige zondag – strand bij Costa do Sol (Maputo) – Bron: Folha de Maputo

(*) Volgens de auteurs van het rapport komt de evaluatie van Mozambique mogelijk niet helemaal overeen met de werkelijkheid, omdat ze niet alle door de UNDP op tijd gevraagde gegevens heeft verzameld en gepresenteerd.

Ondertussen in Mozambique (3)

Tags

Beluane, Brug, Bureaucratie, Heineken, Illegalen, Isabel, Katembe, Maputo, Mia Couto, Mozambique, Narcos, Tete, Tol, Trein, Zuid Afrika

Grote en kleine nieuwsberichten. Persoonlijke zaken en wat staat er vandaag in de krant. Vandaag deel 3.

Een gewone week. Wat  klussen in en rondom het huis. Boodschappen doen. Koken. En ’s avonds een filmpje of een aflevering van een serie kijken. We zijn ruim halverwege Narcos – Seizoen 2

Sinds een paar weken gebruikt Isabel de trein om naar haar werk te gaan. Ik breng haar ’s morgens naar het station van Beluane. Vijf kilometer bij ons vandaan.

Station Beluane – met de trein naar Maputo

In de stad heeft zij een aansluitende bus. ’s Middags lukt het haar vaak niet om op tijd op het station te zijn. Haar baas komt vaak met last minute klusjes die uitgevoerd moeten worden. Dan is een bus de enige oplossing om thuis te komen.

Boeken van Mia Couto nu ook vertaald in het Chinees / Mandarijn

De meest bekende Mozambikaanse schrijver is Mia Couto. Twee van zijn boeken zijn nu vertaald voor de Chinese markt. Voor hemzelf is dat een droom die uitkomt, vertelt hij in een interview. Hij schreef tot nu toe 34 boeken. Vijf boeken zijn ook vertaald in het Nederlands. En bij Bol.com zag ik dat er nog steeds drie boeken van hem verkrijgbaar zijn. Oa. ‘De bekentenis van de leeuwin’ (Querido 2017), roman, oorspronkelijke titel ‘A confissão da Leoa’, vertaling Harrie Lemmens.

De politie deporteert 200 illegale immigranten

Illegalen. Ook dat speelt hier, in dit deel van de wereld. Het is vooral Zuid Afrika dat in trek is. En dan is Mozambique – vooral de provincie Tete in het noordwesten – een doorgangsgebied. Er werden Ethiopiërs, mensen uit Malawi en Zambia aangehouden en uitgezet. Mensen zonder papieren – zullen we ze maar noemen. ‘Op zoek naar werk’ is hun uitleg.

De brug Maputo – Katembe

Gaat het er toch nog van komen? Gaat de brug in gebruik zijn voor het eind van het jaar? Eind oktober wordt nu gezegd. En dat is al een jaar later dan was gepland. Maar ja … de Noord-Zuid-lijn in Amsterdam kwam er ook pas na … hoeveel jaren vertraging?

Foto: © Noticias

De brug is klaar maar de toegangswegen nog niet. Het is al maanden een grote puinhoop in de stad door de vele werken aan die toegangswegen. Ik beloof er later wat uitgebreider over te schrijven. Als de brug open is. En de snelweg naar Ponta de Ouro en KwaZulu Natal (Zuid Afrika). De discussie gaat nu over hoeveel het gaat kosten om de brug te gebruiken. En de tolpoortjes verderop. Wordt vervolgd.

12.000 ambtenaren hebben niet bewezen dat ze nog in leven zijn.

Jaja. De bureaucratie. Als je een baan bij de overheid hebt, moet je jaarlijks – in de maand van je verjaardag – je in persoon komen melden bij een registratie-kantoor. Dan krijg je opnieuw het certificaat ‘proof of life’. Er wordt niet beweerd dat deze 12.000 mensen fraudeurs zijn, of geesten. Vaak hebben zij niet de mogelijkheid om naar zo’n registratie-kantoor te gaan. Afstand. Drukke werkzaamheden. Ziekte. Enfin … natuurlijk gaat dit over geld. 96% was wel op tijd afgelopen jaar. Ik vind dat best veel.

Heineken stopt met inzet ‘promotiedames’.

Een heel gewoon verschijnsel in winkels, shoppingmalls en kroegen. Een promotieteam deelt folders uit of laat hapjes proeven. Wij hadden laatst twee meisjes in een kroeg die voor elk glaasje whisky – ik denk dat het Jameson was – een tweede glas gratis inschonken. Uiteindelijk moesten we hun cadeautje weigeren. Ik zeker want ik was de BOB. En natuurlijk worden daar mooie meiden voor geronseld. Of zij worden uitgebuit kan ik niet zeggen. Volgens een artikel en een boek in NRC zijn er veel misstanden. Het verhaal gaat dat sommige vrouwen tegelijk ook prostituee zouden zijn, maar dat werd niet in het onderzoek bevestigd. Wel hebben de ‘promotiedames’ laten weten van tijd tot tijd te maken hebben gekregen met ongewenst gedrag van met name barbezoekers. Het ging niet alleen om relatief onschuldige dingen zoals het vragen om een telefoonnummer, maar ook om ongepaste opmerkingen en handtastelijkheden. In dertien gevallen, allemaal in Mozambique, was er sprake van ongewenste intimiteiten. Heineken stopt met deze vorm van publiciteit.

In de serie: ONDERTUSSEN IN MOZAMBIQUE

Iets over Reuzen

Tags

Brabantsedag, Corso Zundert, Dahlia, Friesland, Goes, Heeze, Leeuwarden, Reuzen, Royal de Luxe, Straattheater, Theater, Ubuntu, Vrienden, Zundert

Het kan je bijna niet ontgaan zijn … de Reuzen van Royal de Luxe waren op bezoek in Leeuwarden. Dit jaar is Ljouwert de Culturele Hoofdstad van Europa. Mijn Facebook stroomt figuurlijk over van de foto’s en de jubelende commentaren. Vrienden sturen me foto’s en filmpjes via WhatsApp. Heel mooi. Ik heb ze gemist … het Reuze Kleine Meisje, de Duiker en de hond Xolo.

De Duiker in Leeuwarden. Foto: © Géa Santema

Vanuit het raam bij Géa – om het hoekje van het Schavernek waar ik drie-en-een-half jaar op school (AVEK) heb gezeten. Het lijkt wel een reuze-aquarium …

Ik ben in Mozambique en om daarvoor af te reizen naar us heitelân zat er (jammer genoeg) niet in. Maar niet getreurd. Ik zag de Reuzen al twee keer met eigen ogen in Antwerpen. Nogmaals … heel mooi. De magie van het poppenspel. Met kinderlijke verbazing ga je onherroepelijk mee in dit super-grote-poppenspel. Bijna 500.000 bezoekers drie dagen. Wat een toeloop. Wat een succes.

Maar is dit uniek? NEE … en dat schrijf ik met opzet in kapitalen. Royal de Luxe is geweldig. Ze reizen de hele wereld over met hun creaties. Ooit opende vriend Lex (zaliger) hun grote parade. Ik ken ze al heel lang.

Maar nee – niet uniek, er rijden en lopen meer figuurlijke reuzen rond in Nederland. Wat dacht je van Heeze of Zundert? Respectievelijk De Brabantse Dag en het Corso Zundert. Ook reuze-evenementen. Ik illustreer het graag met wat foto’s.

Brabantse Dag – Heeze

Een grandioos theater-spektakel door de straten van Heeze. Een theaterparade. Duizenden toneelspelers, heel grote thema-wagens. En dat elk jaar opnieuw. Ik heb er één keer een bescheiden rolletje in gespeeld.

Brabantse Dag – Heeze

En als je goed kijkt, zie je ook hier heel veel figuranten in de constructie / wagen zitten die zorgen voor alle bewegingen. Interesse? Aanstaande zondag in Heeze. Niet ver van Eindhoven.

Corso Zundert – Buurtschap Schijf – Foto: Malou Evers

Op handen gedragen. Van een reus gesproken. De winnende wagen in 2017 van het grootste Dahlia-corso ter wereld. In Zundert – bij Breda. Elk jaar rijden er twintig van dit soort wagens door de straten van Vincent van Goghs geboorteplaats. ‘Joekels zijn het. Reuzen.’ om een Zundertse wethouder te citeren.

Corso Zundert – Foto: Erwin Martens

En al dit moois is door honderden vrijwilligers gebouwd en de wagens worden door mensen (duwers) voort bewogen. D’r komt geen trekker of vrachtwagen aan te pas. En … ooo ja … de wagens zijn ‘getikt’ (versierd) met honderdduizenden dahlia’s. Interesse? Over een kleine twee weken in Zundert. De eerste zondag van september. Elk jaar weer opnieuw … zelfde tijd, zelfde plaats … twintig nieuwe wagens van twintig Zundertse buurtschappen. Nog niet overtuigd? Oké, nog een foto.

Corso Zundert – Buurtschap Veldstraat – Foto: Niels Braspenning

En op de twee laatste foto’s hierboven zie je – als je goed zoekt – een man met een wit (en zwart) overhemd. Ik mocht vijftien jaar lang dit reuze-evenement aan elkaar praten. Meld ik niet zonder trots.

En ook in Goes is er sprake van iets reusachtigs. Het vierjaarlijkse zomerspektakel. Ik voeg er nog één foto aan toe.

Ubuntu – Goes Afrika 2009

Lang leve de Reuzen van onze rijke straat-theater-cultuur.

ps. En de grootste ‘reus’ dit weekend in Friesland is natuurlijk Maarten van der Weijden. Wat een held, ambassadeur van KWF. Een reuze-buiging voor Maarten.