Mijn jeugd ABC Tag (3)

Tags

Arendsoog, Bart Peeters, Boechout, Boeken, Bompa, Familie, Hove, Hugo Matthysen, Indiaan, Italië, Karl May, Klukkluk, Ottorongo, Pius X, Televisie, Texel, Vakantie, Vlaanderen, Winnetou, Witloof

Opnieuw drie herinneringen aan mijn jeugd.

G. GROENTEN

Welk kind heeft niet – van tijd tot tijd – ruziegemaakt met z’n (haar) ouders over het eten van ‘groenten’. Eigenlijk herinner ik me enkel de strijd om ‘witloof’. Ik schrijf het opzettelijk met twee o’s. Witloof en niet ‘witlof’. Uiteraard is dit dezelfde groente. In Vlaanderen schrijven we dat met twee o’s. In Nederland werd het lang ‘Brussels lof’ genoemd en nu is witlof de algemeen aanvaarde naam. Mijn moeder maakte witloof op drie verschillende manieren klaar. Rauw – in kleine stukjes gesneden. Mijn vader was er verzot op. Met mayonaise (uiteraard) en soms met een koud hard gekookt eitje. Deze variant mochten wij overslaan. Dan aten wij veldsla. Ook met mayonaise en een eitje. Witloof gestoofd in boter. De meest bittere variant. Grrrr. Met lange tanden … en ruzie … enzovoort. Witloof met hesp en kaassaus (uit de oven) was eetbaar. Zeker met veel extra kaassaus. En mijn moeder was zo aardig om een paar rolletjes witloof te vervangen door prei. De schat.

Verse groenten (foto: Pixabay)

Verder was ik een goede groente-eter met rode kool als favoriet. Gevolgd door pekes en erwtjes – gestoofd met een ajuintje. Opnieuw kies ik voor de Vlaamse schrijfwijze. Omdat we in die tijd veel meer seizoensgebonden groenten aten, kwamen de snijbonen na een tijdje mijn neus uit. Teveel dagen hetzelfde. En er werd wat afgeweckt in die tijd – dat is een understatement. Schorsenelen (schorseneren) en asperges hoorden (toen) ook niet tot mijn favoriete groeten.

En hoe anders is dat nu. Ik ben dol op witlof en asperges. Zou het kunnen dat de telers een minder bittere variant hebben ontwikkeld? Van broccoli, aubergine, courgette, kousenband of Chinese kool hadden we nog nooit gehoord.

H. HUGO MATTHYSEN

Middelbare school in Antwerpen. Afdeling ‘Mens Wetenschappen’. In mijn jeugd waren er bijna geen gemengde scholen in het katholiek onderwijs in Vlaanderen. Jongens en meisjes gingen naar verschillende scholen. Een aantal staatsscholen waren wel gemengd. In het vijfde en zesde middelbaar zat ik in de klas met één van de laatst overgebleven ‘internen’ van PIUS X. Den Hugo. Hij was ‘intern’, dat betekent dat hij door de week op school bleef slapen en dus een kamer had op school. Heel wat vrije lesuren hingen we dan ook stiekem rond in zijn kamer. We werden goede vrienden. Hij speelde gitaar en schreef grappige liedjes en toneelstukjes (Johny Wol). Snel na mijn achttiende verjaardag had ik een auto en begonnen we in het weekend uit te gaan. Hugo woonde destijds in Ekeren Kappelen maar trok meestal met ons op. Met ons bedoel ik: Peter (uit Hove) en ik (uit Boechout). Ik was vaak de chauffeur van dienst. Met plezier overigens. De meeste Vlaamse lezers weten vast wie ‘Hugo Matthysen’ is. Compagnon van Bart Peeters of ze kennen hem van zijn stukjes in Humo of als scenarioschrijver van Dag Sinterklaas, Kulderzipken, Het Leugenpaleis, enzovoort. Moet ik ook nog ‘Clement Peerens’ vermelden? De link met Bart Peeters is nu gauw gelegd want den Bart zat ook op onze middelbare school en woonde ook in Boechout. Kun je nog volgen? Een kleine wereld … De vriendschap met Hugo (en Bart) is verwaterd door de grote afstand. Ik verhuisde algauw naar Friesland, hij studeerde in Leuven en verhuisde later naar Hove. Ik kwam maar een keer of drie vier per jaar naar Vlaanderen en hij was druk met z’n carrière. Soms horen we iets van elkaar via anderen. En mocht den Hugo dit lezen. “Groetjes en laten we weer eens iets afspreken … en altijd welkom in Ossendrecht of in Mozambique.”

I. Indianen

Mijn moeder was een grote lezer. Mijn vader moedigde ook ons aan om boeken te lezen. Strips werden oogluikend toegestaan maar als leraar Nederlands had hij zijn bedenkingen. Wij leerden de Indianen kennen via boeken en films. Ik las alle verhalen van Karl May. Ik hield veel meer van Winnetou – het opperhoofd van de Apachen – dan van Old Shatterhand. Ook de Arendsoog-boeken werden verslonden. Via de televisie leerden we Ottorongo (Johan en de Alverman) en Klukkluk (Pipo de Clown) kennen. We verkleedden ons vaak als indiaan – met oorlogsstrepen – en we waren uren bezig om goede bogen te maken. En heel veel pijlen en een zelfgemaakte pijlenkoker. We galoppeerden op denkbeeldige paarden die we vastbonden aan heel wat denkbeeldige bomen op Texel en Terschelling.

Indianen op Texel

Mijn grootvader – Bompa Schyvens – maakte één grote reis in zijn leven. Naar Italië – ik denk naar Venetië. Geen onverdeeld succes. Sinds die ene reis sprak hij het woord ‘Italianen’ nooit meer uit. Hij gebruikte daarvoor het woord ‘Indianen’.

In de serie: MIJN JEUGD ABC #TAG

25 jaar

Tags

1958, 1993, Bart, België, Boechout, Familie, Jeugd, Klussen, Legerdienst, Overlijden, Poppenkast, Terschelling, Vissen, Vrienden, Wielrennen

9 oktober 1993. We slapen op een matras in mijn werkkamer. We hebben tijdelijk onze eigen slaapkamer ter beschikking gesteld aan een klasgenote van Catelijne. Zij heeft het even te moeilijk thuis. In samenspraak met Ome Leo – mentor en vertrouwenspersoon van het Gymnasium waar de dames naar school gaan – hebben we voor deze oplossing gekozen.

Waarom schrijf ik dit stukje hierboven? Omdat ik het me zo goed herinner want op diezelfde ochtend belt mijn vader. We zijn al wel wakker maar liggen nog in bed … matras dus. Het is nog vroeg en mijn vader is geen ‘beller’. Het trieste nieuws. Mijn broer is overleden. Niet helemaal onverwacht. 34 jaar is hij geworden. Hij was behoorlijk ziek. Kolere kl#te K. (Hotchkin of Non-Hotchkin) (*) En toch komt zo’n nieuws aan als een donderslag bij heldere hemel … nou ja … bewolkte hemel.  Zijn hart kon het niet meer bolwerken. Je zult begrijpen dat de dagen erna heel anders werden ingevuld dan we dachten. We helpen mijn schoonzusje zoveel we kunnen.

Ik schreef vorige week twee keer over vissen op Terschelling. En daar memoreerde ik al dat ik niet de visser van de familie was maar wel mijn broer. Ik was toen nog niet bezig dat het alweer vijfentwintig jaar geleden is dat hij is overleden. Misschien wel in het onderbewuste.

Koen heeft een broertje (23-11-1958)

Onze eerste foto samen. Een maand eerder blies ik twee kaarsjes uit. In de tien dagen dat mijn moeder met onze Bart in ’t ‘moederhuis‘ lag, verhuisden wij van de Frans Segersstraat naar de Welvaartstraat. Daar staat het huis van onze jeugd. Huize Tijl. Ik ben – op een korte tussentijd na – daar blijven wonen tot de zomer van 1979.

Onze Bart. Twee jaar jonger. Dat is tijdens je kinderjaren heel veel. Nou ja … op school dan toch. Thuis is dat anders. Wij deden heel veel samen. Ik moet wel bekennen dat ik bijna altijd de ‘baas’ was. We speelden Batman. Ik uiteraard de held en Bart was Robin. We bouwden kampen (hutten). Ik was de projectleider, mijn broer de uitvoerder. We richtten geheime genootschappen op. BaLuDiKo. Ik was de president, mijn broer de secretaris. De buurjongens waren ‘leden’. Ik vond bij de verhuizing onlangs ons logboek. In het reglement stond onder andere … “Koen is de baas. Als hij er niet is, is Bart de baas.” En nog veel meer uiteraard. Het document is door ons vieren ondertekend met een duimafdruk van bloed. Ik herinner me de ceremonie met naald en kaarsen op onze zolder.

Uiteraard bleef de rolverdeling niet zo. Toch was er altijd een verschil. Ik was eerder wat serieuzer en onze Bart de (onbezonnen) doener. Als vijfjarige knipte hij zijn eigen haar … coupe: diepe happen in het acajou-kleurige haar. Hij was handiger. Tekende graag en goed. We hebben ontzettend veel toneelstukjes en poppenkast-verhalen verzonnen. We typten de scenario’s op de oude typemachine van mijn moeder. Mijn broer maakte de decors. We richtten onze kelder in als Poppentheater KOBA. We vroegen 1 frank entree. We zijn er nooit rijk van geworden maar hadden een onbezorgde jeugd. We speelden met de coureurekes, deden de wielrenners na in onze buurt. We bouwden berglandschappen en speelden uren op de zolder met onze Märklin-treinen. We verzonnen gezelschapspelletjes. Lange zomervakanties – kampeervakanties – eerst in Koksijde, een jaar in Spanje, twee jaar op Texel en vanaf 1967 op Terschelling.

Later gingen we studeren. Ik in Antwerpen en Bart in Hoboken. We deden allebei een lerarenopleiding. Ik Nederlands/Geschiedenis en Bart werd technisch leraar Elektriciteit. Hij besteedde uren aan lesvoorbereidingen met prachtige maquettes. Later stapte hij over naar het bedrijfsleven. In huis moest hij zaken herstellen. Een loshangend deurtje van een kast, een rolluik. Kapotte lampen. Ik deed alsof ik twee linkerhanden had. Ik ‘profiteerde’ van zijn vakmanschap.

We waren allebei zeer actief in ‘De Kring – jeugdvereniging in Boechout. Hij was de gangmaker van jeugdatelier ‘Kakeldoe’ in Vremde. Speelde ‘Koning Tituto’ en werd ‘gehypnotiseerd’  in een van de eerste shows in het chiromeisjes-lokaal. Hij speelde de man in de ‘Ghenouchelicke clute van nu noch’. Ik regisseerde met Suus – de moeder van Bart Peeters – als theatercoach.

Ik werd afgekeurd voor legerdienst – dat ik ondertussen in Friesland woonde heeft zeker meegeholpen. Mijn broer vervulde zijn diensttijd in Duitsland en werd daar de animator / gangmaker van zijn legereenheid. Ik bezocht hem daar één keer samen met zijn verloofde. Later zijn vrouw. Ik was onder de indruk van zijn organisatie-talent. Zijn kameraden droegen hem op handen. Jarenlang heeft hij zich ingespannen voor de plaatselijke volleybalvereniging. Het clubblad, wedstrijdformulieren … ik hoorde het af en toe want ik was ondertussen ‘ver van huis’. Ik woonde in Friesland en had mijn eigen leven en gezin. Hij kocht het huis van onze grootouders en begon aan een heel grote verbouwing.

Hij was – zeker als kind – meer bij de hand dan ik. Ik herinner me Sinterklaas. In Vlaanderen wordt Sinterklaas gevierd met cadeautjes zolang er nog een kind in huis is dat gelooft. Onze Oma verraadde mij dat de facteur Sinterklaas is. Ik was een goedgelovige en erg ontgoocheld. Zowat hetzelfde jaar vertrouwde onze Bart mij toe dat hij wist dat Sinterklaas niet echt was. Maar hij zei dat hij er nog twee jaar in zou blijven geloven anders waren er geen cadeautjes meer – zeker omdat hij eind november jarig was. En hij heeft dat volgehouden.

Nog zo’n voorbeeld. Hij zei altijd ‘kelat’ in plaats van ‘chocolat’. Mijn vader – leraar Nederlands – was dat zo beu dat hij boos werd en mijn broer dwong om ‘chocolat’ te zeggen. Waarop Bart (4 of 5 jaar oud) met zijn mond vol zei: “Ik weet dat ik chocolat moet zeggen maar ik zeg … kelat.” Einde discussie.

Dit stukje is een beetje van de hak op de tak. Herinneringen komen boven. De fotoboeken staan thuis in de kast in Nederland. Hier in Mozambique moet ik het doen met flarden jeugdherinneringen. Onze jongere zus heeft heel andere herinneringen aan onze Bart en dat komt natuurlijk door het grote verschil in leeftijd. Respectievelijk twaalf en veertien jaar.

‘Typisch  Bart’ herken ik vooral in mijn eigen zoon. Jules lijkt fysiek op hem en ook veel van zijn interesses zijn hetzelfde. En hun grenzeloze inzet voor iets waar ze zich toe engageren. Volleybal / Brandweer.

Wat had ik hem graag Mozambique laten zien. En ons huis en tuin. En … zo gaat het in het leven. Niet eerlijk maar Ine zou zeggen … ‘karma’ … en daar laat ik het maar bij. Karma.

(*) Ik heb best een goed geheugen maar de medische en ziekenhuis details van zowel Bart als van Ine heb ik min of meer uitgewist. Controle Alt Delete.

Nonkel Pater stort neer

Tags

1947, 1953, China, Frans De Smedt, Het Hondje van de Ruyter, Kunming, Melsbroek, Neeltje Jans, Nonkel Pater, Ongeluk, Scheut, Sint-Amands, Trans-Air, Vliegtuig, Water, Watersnoodramp

In zuid Nederland wordt vandaag uitvoerig stil gestaan bij de watersnoodramp van 1953. Vandaag 65 jaar geleden. In 1993 ging op Neeltje Jans het theaterstuk “Water” in première. Een stuk dat ik schreef en regisseerde in opdracht van “Het Hondje van de Ruyter”. Een zilveren jubileum, vijfentwintig jaar geleden maar dat wordt uiteraard niet gevierd.

Ik wil vandaag stilstaan bij een andere opmerkelijke gebeurtenis. Sommige noemen het: “Het mirakel van Kunming”. Over mijn Nonkel Pater – waarover ik al vaker heb geschreven. Pater Frans De Smedt – broer van mijn opa en pater van Scheut met missiepost in Chinees Mongolië. Eerste helft twintigste eeuw. Zet je schrap. “Riemen vast … ready for Take Off” Ik vertel …

Nonkel Pater was voor de tweede keer terug uit China na onder andere een Japans interneringskamp te hebben overleefd – tussen 1943 en 1945. Naar goed gebruik werd er opnieuw geld opgehaald in zijn geboortedorp Sint Amands (aan de Schelde, provincie Antwerpen) voor zijn missiepost en het werk van de Scheutisten in het algemeen.

Nonkel Pater – Frans De Smedt – middelste rij uiterst links

Dit keer ging hij niet per boot naar China zoals de twee voorafgaande keren maar met de ‘vlieger’. Het vliegtuig. Samen met negentien andere confraters.

Vliegveld Melsbroek – 13 december 1947

Op 13 december 1947 vertrok op Melsbroek een klein gecharterd Stirling vliegtuig naar China met 28 missionarissen aan boord waaronder 20 Scheutisten, 6 Zusters van de Jacht en 2 Franciscanen. Heel wat China-missionarissen van Scheut hadden tijdens de jaren van de oorlog hun afreis moeten uitstellen. Zij maakten nu van deze goedkope lijn gebruik om naar China te reizen. De pauselijke nuntius Mgr. Cento kwam persoonlijk het vliegtuig zegenen bij de afreis in Melsbroek.

De vlucht ging naar China met tussenlandingen in Parijs en Rome. Daarna, via landingen in het Midden Oosten, Pakistan, India en Saigon naar China. Onderweg besliste de commandant om in plaats van naar Saigon, naar Kunming (toen Yunnanfu genoemd) in Zuid-West China te vliegen. Daar lag een militair vliegveld, wel niet zo goed onderhouden, maar daar zou men kerosine kunnen bijtanken.

Nonkel Pater schreef later in zijn dagboek: “Normaal moest de reis over Saigon gaan maar de hulppiloot was een spion geweest voor de Duitsers tijdens de oorlog en stond daarvoor bekend bij de Fransen. Om niet in Franse handen te vallen, besliste de commandant om Saigon te vermijden en in de plaats naar Kunming te vliegen. Wij overnachtten bij de bisschop van de Missions Etrangères de Paris in Kunming. Op maandag 21 december zou het vliegtuig terug vertrekken.”

Op de foto … voor de familie thuis

Zijn vriend en confrater Ernest Stassen (bovenste rij – tweede van links) schreef: “We reisden met een camion naar het vliegveld. De bemanning zat reeds in het vliegtuig en de motoren draaiden om ze op te warmen. Elk van de vier motoren was nog eens goed nagezien. We vertrokken van een piste gelegen op een hoogte van 1940 meter midden in de bergen. Het vliegtuig steeg tot ongeveer 50 meter maar verloor dan hoogte. Aan de bewegende kleppen van de vleugels zag ik dat de piloot hopeloze pogingen deed om te stijgen, maar het vliegtuig daalde en crashte op een Chinees kerkhof. Eerst raakte de staart een grafheuvel en werd afgerukt. Meteen werd de bagage over heel het kerkhof uitgestrooid. Ik greep de zetel vóór mij en hield die vast met al mijn kracht. Het vliegtuig raakte opnieuw de grond, meerdere keren, wat telkens gepaard ging met grote schokken tot het eindelijk na een finale grote schok stilstond. Gelukkig schoot het niet in brand of kantelde het niet. Een stofwolk kwam langs alle kanten binnen. Ik was één van de weinigen die nog op zijn zetel zat. En vermits ik achteraan zat, was ik één van de eersten uit het vliegtuig.”

Stirling van Trans-Air neergestort in China

Eens buiten het vliegtuig zagen zij dat het vliegtuig in stukken uiteen lag. De kerosine liep uit de reservoirs op de verhitte motoren waar ze verdampte zonder dat ze vuur vatte. De eerste piloot was uit het vliegtuig geslingerd maar bleef ongedeerd. Hij hielp zoveel mogelijk de passagiers die elk op eigen houtje uit de wrakstukken van het vliegtuig sukkelden.Toen bleek dat wonder bij wonder alle passagiers haast ongedeerd waren gebleven. De tweede piloot echter, Mr. Jude, was zwaar gekwetst. Hij was door het plexiglas van de voorruit heen naar buiten geslingerd. Een pater gaf hem de absolutie.  Hij had een schedelbreuk en zou later overlijden in het plaatselijke ziekenhuis. Zijn echtgenote was één van de hostesses. Zij was ongedeerd maar zag haar man liggen – precies die man om wie de vlucht naar Saigon was omgeleid naar Kunming. Verder was er een passagier met een gebroken been. Anderen met gebroken armen, een gebroken voet en gekneusde ribben. Al bij al relatief weinig gewonden.

Kunming – december 1947

Het nieuws van het gecrashte vliegtuig werd uiteraard op het vliegveld bekend, het lag slechts op drie kilometer van het vliegveld. Maar op een haast ontoegankelijke weg midden in de rijstvelden. Toen de Sterling opsteeg, stonden Amerikaanse militairen met hun vliegtuig klaar om onmiddellijk daarna ook op te stijgen. Zij zagen het vliegtuig uit de lucht vallen en sprongen in een jeep om hulp te bieden maar ze geraakten slechts na een ruime omweg van vijftien kilometer tot bij het vliegtuig. Samen met de Chinese politie. Volgens de piloot verliep het opstijgen vrij normaal tot plots drie van de motoren uitvielen – om onbekende redenen. Het vliegtuig verloor onmiddellijk hoogte en snelheid. De piloot trachtte nog neer te komen in een rijstveld maar dat lukte niet. Hij had tijdens de oorlog met dit type Sterling gevlogen en kende het vliegtuig tot in alle details. De oorzaak van de crash bleef voor hem echter een raadsel.

Bij de neergestorte Sterling van Trans-Air

En dan begint het verhaal van Nonkel Pater dat hij graag vertelde aan ons – snotneuzen. Jaren later. Waarschijnlijk de realiteit aangevuld met de nodige details om zijn avontuur smeuïger te maken. Met enkele dennentakken en de overjassen van de reizigers stak men een paar brancards in elkaar om daarop de tweede piloot en enkele gewonden weg te brengen. Maar ze stonden daar midden in ’t veld en wisten niet waarheen. De bagage lag vernield en uitgezaaid over een groot oppervlak: kledij, ondergoed, boeken, geblutste kelken, kapotte schrijfmachines enzovoort. Iedereen ging op zoek naar wat hij van eigen bagage nog kon herkennen. Alles werd opnieuw bijeen gehaald en gepakt zoals het ging en men begon al te overleggen hoe men gekwetsten, passagiers en bagage kon wegbrengen. Nieuwsgierige Chinese boeren kwamen toegelopen maar alleen om toe te zien. Toen men hen vroeg om te helpen dragen, weigerden ze met een verveelde lach. Ze wisten wellicht niet hoe ze met die situatie moesten omgaan en hielden zich een tijdje afzijdig. Maar dat veranderde na een tijdje. Nonkel Pater vertelde over de Chinese bevolking die aankwam en het nodige meenam. Diefstal en roof. Maar een valieske van Pater De Smedt lieten ze achter nadat ze de inhoud zagen. Bijgeloof van de inlandse bevolking. Daar zaten zijn religieuze spullen in. Een stola, een kelk en zijn witte priester-collen. En dat was maar goed ook want mijn oma en haar schoonzus hadden heel toegewijd al zijn collen volgepropt met Amerikaanse dollars. En daarna ging het samen met de Amerikaanse reddingsploeg richting vliegveld en bisschoppelijke residentie waar ze werden verwelkomt met kip, perziken en whisky. 

Opnieuw poseren voor het vliegtuig. Voor de familie thuis.

Na enkele dagen oponthoud in Kunming vlogen de missionarissen uiteindelijk met een ander vliegtuig verder naar Shanghai en Beijing.

Je zult begrijpen dat ik dit verhaal met rode oortjes heb beluisterd. Niet één keer maar veel vaker. Verteld door de man die het heeft meegemaakt – mijn Nonkel Pater. Het overleven van een vliegtuigcrash.

Ik heb dit verhaal deels vanuit mijn eigen jeugdherinnering geschreven – zoals Nonkel Pater het ons vertelde – maar aangevuld met details die ik op internet vond. De belangrijkste bron daarbij is Stanny Van Grasdorff.

In de serie: KOEKJESTROMMEL

Nine eleven

Tags

11 september, Chili, Familie, Ine, Louw Heijs, Salvador Allende, Verenigde Staten, WTC, Zilveren bruiloft

Ik heb een lichte afwijking. Ik hoef er niet voor in therapie. Ik onthou gemakkelijk data. Eigenlijk moet ik de verleden tijd van ‘onthouden’ gebruiken want er komen niet veel nieuwe data bij – in dat geheugen van mij.

Maar 11 september is zo’n dag die elk jaar opnieuw belletjes doet rinkelen. Ik noem er een paar.

11 september 1973

Staatsgreep in Chili. De socialistische regering van Salvador Allende wordt met geweld omver geworpen door legerleider Pinochet. Het was groot nieuws. Ik zat op de middelbare school en we praten over niets anders. Het woord ‘junta’ werd toegevoegd aan onze woordenschat. We maakten in de maanden en jaren nadien werkstukken over de ‘Putch’ en we organiseerden solidariteit-acties. Chileense vluchtelingen vonden hun weg naar Europa.

Staatsgreep in Chili

11 september 1995

Een paar dagen eerder hebben we in Den Bosch uitgebreid verteld over onze vakantie in de Verenigde Staten. Vooral over ons bezoek aan Mariska in Walnut Creek in Californië. Pap (de vader van Ine) luistert met volle aandacht maar is gauw moe. We beloven om gauw langs te komen met de foto’s. Op 11 september zitten we aan het avondeten. De telefoon gaat. Pap is overleden. Niet meer wakker geworden na een middagslaapje. 11 september wordt een dag die een kras maakt op mijn harde schijf.

Vader en dochter Heijs aan de jonge jenever (op Terschelling)

11 september 2001

Dit is natuurlijk de bekendste 11 september – wat we sindsdien veel vaker ‘Nine eleven’ zijn gaan noemen. De aanslagen in New York en Washington. Ik stond bij Albert Heijn toen Jules me belde dat er een vliegtuig in een WTC toren was gevlogen. In 1995 – tijdens de vakantie waar ik hierboven al over schreef – hadden we daar nog bovenop gestaan. Ik reken af en rij naar huis om vervolgens tot diep in de nacht naar de televisie te kijken. Vroeger werd de vraag gesteld: “Weet je nog waar je was of wat je deed toen je hoorde dat Kennedy vermoord is?” (Ja, dat weet ik nog.) Of een soortgelijke vraag over Pim Fortuyn (Ook dat weet ik nog). Veel mensen weten nu nog waar ze voor het eerst hoorden over de aanslagen in de Verenigde Staten.

Aanslagen in New York

11 september 2004

Samen met de buren vieren we een zilveren jubileum. Peter en Lucy zijn 25 jaar getrouwd en wij wonen 25 jaar samen. Eigenlijk was dat twee weken later. We geven een groot feest voor familie, vrienden, buren en collega’s.

Een diner in Rilland

Een beetje een rare foto moet ik zeggen. Het zijn natuurlijk twee foto’s naast elkaar van de jubilerende paren terwijl we toch echt samen aan tafel zaten. En het is ook een gekke confronterende foto, dertien jaar later. Wat lijken zijn we jong en Ine bedenk ik altijd veel jonger en slanker dan op deze foto. En bijna altijd met lang haar zoals op de foto met haar vader. Snik.

Zal ik over een paar jaar ook 11 september 2017 toevoegen aan dit lijstje? En jullie, hebben jullie herinneringen aan deze datum?

Nog 111 dagen tot het nieuwe jaar … maar in Ethiopië vieren ze vandaag – op 11 september nieuwjaar. Vandaag begint daar 2010 (als ik het goed herinner).

Schrijven over je naam

Tags

Familie, Koekjestrommel, Lutgart De Smedt, Opbloeiende schrijfzaadjes, Schrijven

Het is vandaag alweer de derde niet-verjaardag van mijn moeder. Zoals ik al eerder memoreerde was mijn moeder een enthousiaste hobby-schrijver. In 1997 en de jaren daarna volgde ze een schrijfcursus in Nederland. Een paar jaar later was ze zelf de ‘juf’ die schrijfles gaf aan een club vriendinnen. Veel van die schrijfsels bundelde ze en kregen wij cadeau met Kerstmis.

Op de fiets – voorjaar 1933

Uit de bundel: ‘Opbloeiende schrijfzaadjes’ citeer ik een kort stukje dat ze schreef op haar verjaardag over haar naam.

Lutgart

In het geboorteregister sta ik officieel ingeschreven met de namen LUTGARDIS MARIA ALPHONSINA. De heilige Lutgardis is één van onze Vlaamse heiligen.

Mijn roepnaam werd Lutgarde met een D in ’t midden en DE op ’t einde, tot na de lagere school. Toen ik op het Lyceum zat en in een periode van ‘Vlaams idealisme’ leefde, veranderde ik de schrijfwijze in Lutgart.

Mijn nabije familie, mijn zus en enkele neven en nichten alsook mijn beste vriendinnen noemen mij ‘Lut’ of ‘Lutje’. Dat werd later ‘Tante Lut’. Maar mijn man, die toen nog mijn vriend was, vond dit een lullige, truttige afkorting. Hij zei dat het jammer was zo’n mooie naam te verminken. In zijn woonbuurt (omgeving Antwerpen) zegt men tegen een domme vrouw soms een ‘stomme lut’.

Ik ben best tevreden met mijn naam, vooral omdat ik nog steeds een echte Vlaming ben in hart en nieren.

Hoogerheide – 9 september 1997

Vijftig jaar geleden

Tags

Boechout, Camping Tante Doortje, Familie, Overlijden, Terschelling

Wie weet nog wat hij precies vijftig jaar geleden deed? Op 6 augustus 1967. Waarschijnlijk zal (bijna) iedereen die deze vraag leest, ontkennend moeten antwoorden. Ik weet nog veel van die dag. Natuurlijk omdat dit een gedenkwaardige dag is in mijn leven. Ik vertel wat meer onder de foto.

Mijn familie – voorjaar 1962

Op de bovenste rij: Frans Schyvens, mijn vader. Lutgart De Smedt, mijn moeder. Emilia Claes, mijn bomma. Jules Schyvens, mijn bompa. En voorop Koen Schyvens, ikzelf hehe en Bart Schyvens, mijn broer.

Verdrietig maar waar is het feit dat ik de enige ben die nog in leven is. Jeetje. Zucht. Ik wil het vandaag hebben over mijn Bomma en die dag, precies vijftig jaar geleden.

Wij waren op zomervakantie op Terschelling. We zouden bijna twee maanden wegblijven. Mijn ouders zaten in het onderwijs – dus vakantie van 1 juli tot 1 september. Wij kampeerden op Camping Tante Doortje in Hoorn (Terschelling). Het was onze tweede vakantie op Terschelling. Ik herinner me onze bruine bungalowtent. Links en rechts een slaapcabine en achteraan een uitbouwtje dat als keuken dienst deed. Het was een zeer eenvoudige camping. Twee houten hokjes die dienst deden als toilet en volgens mij was er toen nog geen douche. Dat deden we onder een pomp met een kan water. We stonden tussen de families Obbens (uit Groningen), Wetsema (uit Groningen), Rodermond (uit Groningen), Dijkstra (uit Franeker) en Elzer (uit Sneek). Op het grote veld stonden de familie Postmus (uit Sneek) en twee families uit Amersfoort. Vaste gasten van de camping en onze zomer-vrienden voor heel veel jaren. Tante Doortje runde de camping. Een weduwe (de eigenaresse) die voor dag en dauw op de fiets naar de camping kwam om vuilnis op te halen en schoon te maken. Ze fietste wijdbeens en droeg altijd rubberlaarzen. Een aardige vrouw waar wij ontzag voor hadden. Onze dagen waren gevuld met spelen, speurtochten, wandelen, vliegeren, mossels plukken, fietsen, kaarten, garnalen vissen, naar het strand, zeekraal plukken, tochtjes met Piet Hek en zijn huifkar naar het Amelandergat. Een geweldige tijd. Tot de morgen van 6 augustus 1967. Tante Doortje kwam aanfietsen tot op het kleine veldje. Op een uur dat zeer ongebruikelijk voor haar was. Ik denk een uur of half tien ’s morgens’. “Schyvens moet meekomen” was haar simpele boodschap. “Er heeft iemand gebeld voor Schyvens en die persoon belt zometeen nog een keer.” Mijn vader ging met haar mee naar het huis van de weduwe Doeksen. Daar hoorde hij een bericht van zijn oudste broer. Hun moeder – mijn bomma – lag plots op sterven. Ze was al lang ziek en bedlegerig. Maar nu was het ernst. Mijn vader kwam terug, vertelde ons het trieste nieuws en we gingen meteen tot actie over. Alles opruimen en zo snel mogelijk inpakken. We kregen veel hulp van mede-kampeerders. De auto werd geladen. De hele camping zwaaide ons uit. Even later stonden we bij de boot op West. Natuurlijk zonder reservering. In die tijd konden amper twaalf tot vijftien auto’s mee met de boot.

Ik herinner me nog heel goed dat mijn vader de mannen van Doeksen (de rederij) om voorrang vroeg. Natuurlijk vertelde hij dat zijn moeder op sterven lag. Een plaats konden ze niet toezeggen. Het werd een uur angstig afwachten en duimen. En het allerlaatste moment mochten we aan boord. Overtocht geregeld. Oef. Daarna volgde de lange terugreis vanuit Harlingen naar Boechout. Er waren toen veel minder snelwegen dan vandaag. We kwamen in de avondschemering aan in de Frans Segherstraat. De auto stopte voor de deur van mijn grootouders. Nonkel Gust kwam naar buiten. Er werden een paar woorden gewisseld en wij (mijn broertje en ik) moesten in de auto blijven zitten. Het wachten duurde uren in mijn verbeelding. Mijn moeder stapte weer in en vertelde ons dat de Bomma was overleden. Een kwartiertje voordat we in Boechout aankwamen. We moesten heel stil zijn en een gebedje opzeggen. We mochten niet naar binnen. Dat mocht wel de volgende dag of twee dagen later. Ik vertel daar een andere keer nog over.

Een dag die gemarkeerd is in mijn kinderbrein en geheugen. Mijn opa (de vader van mijn moeder) stierf in 1964 toen ik bijna acht was. Ook dat herinner ik me maar niet zo helder als het overlijden van de Bomma en onze terugreis uit Terschelling. Vandaag precies 50 jaar geleden.

In de serie: KOEKJESTROMMEL

Lutgart (2)

Tags

Huis, Lutgart De Smedt, Proza, Schrijven, Sint-Amands, Vlaanderen

Mijn moeder, mijn oma, mijn tante Lief en mijn opa (1939)

Het huis waar ik ooit woonde (Deel 2)

De zolder met zijn met verborgen hoekjes was een geliefde plaats voor mij en mijn vriendinnetjes. Het was er schemerdonker, griezelig en geheimzinnig. Er was altijd iets te ontdekken. Het licht viel spaarzaam door kleine dakramen. Het hele jaar hing er een geur van stof, mottenbollen en en van een niet geluchte ruimte. Alleen in herfst en winter kwam een vleugje appelgeur de zolder binnenzweven bij het openen van de deur van de mansardekamer waar het fruit bewaard werd.

Aan het huis zelf waren nog verschillende bijgebouwtjes die wij ‘stallen’ noemden. Zo was er de kolenstal. Voor deze plaats was ik écht bang. Het was er aardedonker. Er was alleen licht wanneer de deur openging. Het was ook mijn ‘strafplek’. Als ik stout was, werd ik voor een klein vergrijp in de hoek gezet. Als de zaak ernstiger was, moest ik in de stal. De keren dat dit gebeurde zijn gemakkelijk op één hand te tellen. Ik denk dat ik er nooit langer dan vijf minuten zal verbleven hebben, want ik schreeuwde moord en brand en beloofde alles wat mijn vader mij vroeg. Een verwijzing naar die plek was al voldoende om mij opnieuw in het gareel te krijgen.

Het beeld van onze tuin staat onuitwisbaar in mijn hart en in mijn geheugen. Het was een heel grote tuin, feitelijk een klein park. Er was een druivenserre, een groententuin en er stonden veel bomen en bessenstruiken. Maar het grootste gedeelte was siertuin. Mijn ouders hielden heel veel van bloemen. Een kleurenweelde streelde het oog het ganse jaar door. In het achterste deel zag je een vijvertje met bruggetje, een Lourdesgrot en een groot terras met treurwilg die schaduw gaf. In de tuin waren veel prieeltjes en zithoeken zodat bij het ‘moeder-en-vaderja-spelen’ met mijn vriendinnetjes ieder een eigen ‘woonst’ kon hebben.

Ik heb in mijn geboortehuis gewoond tot ik getrouwd ben. De herinneringen eraan zijn me heel dierbaar. De vele foto’s zijn een tastbaar souvenir. Ik bezoek nog regelmatig mijn geboortedorp omdat er nog familie woont. Maar met pijn in mijn hart zie ik, hoe niet alleen het huis en de tuin, maar het ganse dorp is meegesleurd in de maalstroom van de veranderende moderne tijden.

Tekst is geschreven op 12 september 2000 door Lutgart De Smedt (1930 – 2015)

In de serie: KOEKJESTROMMEL

Lutgart (1)

Tags

Condoleance, Herinnering, Huis, Lutgart De Smedt, Moeder, Proza, Schrijven, Sint-Amands, Vlaanderen

Al meer dan twaalf jaar eindig ik mijn condoleance / deelnemings berichten met de woorden: “Blijf over hem / haar vertellen dan blijft hij / zij levend in onze verhalen en gedachten.” Dat doe ik ook vandaag. Twee jaar geleden overleed mijn moeder – Lutgart De Smedt. Lezen en schrijven waren haar grote passie. Wat is er een mooier eerbetoon dan een paar van haar teksten hier te publiceren?

Op 12 september 2000 (drie dagen eerder was ze 70 geworden) schreef ze een prozatekst en een gedicht over “Het huis waar ik ooit woonde”. Auteur: Lutgart De Smedt (1930 – 2015)

Mijn moeder, mijn oma en mijn opa (vroege voorjaar 1931)

Het huis waar ik ooit woonde (Deel 1)

Halfweg de hoofdstraat in Sint-Amands, een lieflijk dorpje aan de Scheldeboorden, stond mijn geboortehuis. Ook mijn vader woonde er vanaf zijn kinderjaren. Het huis staat er nog, maar het heeft de laatste veertig jaar, sedert mijn ouders het verkochten, zeer grondige veranderingen ondergaan.

Ik sluit mijn ogen en zie het huis zoals het vroeger was. Het was één van de ‘grote’ oude huizen in het dorp, gemetst uit rode baksteen en wit gevoegd. Drie arduinen stoeptreden leidden naar de deur in het midden van de voorgevel. Op ooghoogte was er een kijkraampje beveiligd door smeedwerk. De klink, de bel en brievenbusklep waren in koper en werden elke week glimmend gepoetst. Langs beide zijde van de deur waren twee hoge ramen en vijf soortgelijke op de verdieping. Het houtwerk was wit gelakt. Rechts hadden we aanpalende buren, maar links was er een smal steegje dat tussen de lange tuinmuren naar de beemden en de Scheldedijk leidde. In die muur was een poort die onze gebruikelijke ingang was en uitkwam op de binnenkoer.

Het huis had veel kamers. Twee vleugels met ieder vier achter elkaar gelegen plaatsen. Ertussen was de gang die uitkwam op de veranda, mijn geliefde plaats bij slecht weder, vooral als ik alleen moest spelen. Het was er zeer licht door al het glas en door de vele planten leek het een verlenging van de tuin. Er stond een ronde rotantafel met vier zeteltjes. Maar het was meestal op de stenen vloer dat ik uren doorbracht met mijn poppen, bikkels, knikkers, springtouw of tol. De trap naar de bovenverdieping was ook in de veranda, zodat die dikwijls betrokken werd bij één of ander spel.

Werd er toen weinig aandacht besteed aan heldere, zonnige kamers of had ik daar als kind geen erg in, ik weet het niet. Onbewust zocht ik het licht. Hoewel het er in de winter koud was, verkoos ik toch dáár te spelen, warm ingeduffeld met extra pull.

Tot zover voor vandaag. Morgen het tweede deel.

In de serie: KOEKJESTROMMEL

Miriam

Tags

Cursus, Fantasie, Fotoboek, Improvisatie, Miriam, Vertellen, Zwart Wit Foto

Laat ik beginnen met een foto van een aantal zwart wit foto’s. Ansichtkaarten / postkaarten.

Tien foto’s

Ik heb een grote enveloppe met daarin een stuk of vijftig zwart wit foto’s. Je ziet er tien hierboven. Ik gebruik(te) deze foto’s vaak in cursussen die ik begeleid(de). De opdracht ging dan als volgt: “Bedenk dat ik vorige les de opdracht heb gegeven een zwart wit foto mee te brengen uit je familiealbum. Kies nu een foto uit de grote stapel. Deze foto komt dus (zogenaamd) uit jouw fotoboek of dat van je ouders of grootouders. Zometeen vertelt ieder om de beurt het verhaal van de foto. Wie zien we? Wat was de gelegenheid? Waar? De anderen kunnen ook nog vragen stellen. Kortom: improviseer, fantaseer.”

Meestal gaf ik zelf een voorbeeld. Ik koos dan de foto van de dame met fototoestel – met haar voeten in het water en een kind in haar draagtas. Ik vertelde dan voluit over een vakantie met Ine en Catelijne in Frankrijk. In Bretagne om precies te zijn. Twee dagen bijna onafgebroken regen. Een groot deel van de camping werd veranderd in een meer. Wij stonden gelukkig op een wat hoger stukje van de camping. Enzovoort, enzovoort. Blablabla. Niks van waar, enkel geassocieerd op een foto en dat dan vertellen alsof het mijn verhaal is.

Een succesvolle opdracht. Bijna altijd volgden mooie verhalen, soms met geweldige details. Ook onderstaande foto werd zeer regelmatig gekozen.

© Ruth van Crevel 1961 / Winifred en Miriam

Ik herinner me een sessie (in Leeuwarden) waarin ik deze opdracht ook gaf. Alle deelnemers vertelden enthousiast geïmproviseerde verhalen. Net voordat ik een volgende opdracht wil geven, vraagt een cursiste of ze nog iets extra mag vertellen. Natuurlijk mag dat. Zij nam de bovenstaande foto  – waarover een collega-verteller net had verteld hoe hij met zijn zusje op vakantie was … enzovoort. De cursiste zei toen: “Dit is echt een foto uit mijn fotoboek. Ik sta op die foto. Mijn moeder heeft die foto gemaakt in Zwitserland.” We zaten vol ongeloof te luisteren. Ze draait de foto om en zegt zonder te lezen: “Kijk maar – Winifred en Miriam. Met een i en niet met een y.”

Mooi toeval, vind je niet?

Mei 1968

Tags

Boechout, Jihad, Katholiek, mei 1968, Misdienaar, Nostalgie, Opruimen, Soldaat, Vormsel

Een titel die mogelijk een aantal extra hits zal opleveren. Maar waarschijnlijk zijn toevallige bezoekers op zoek naar informatie over de woelige studentenprotesten in Europa. Hen moet ik teleurstellen. Sorry. Dit gaat over mijn Mei 1968. Terwijl jongens en meisjes – die gemiddeld zo’n zes tot tien jaar ouder zijn dan ik opkwamen voor meer democratische rechten – volgde ik met mijn leeftijdgenoten de tweejarige ‘catechismus-lessen’. Het eerste jaar bij juffrouw Janbroers en het tweede jaar bij onderpastoor Willems. Er werd toegewerkt naar het grote moment: de Plechtige Communie en het Vormsel. Een hoogtepunt als je in het zesde leerjaar zit. Ik was een jonge leerling – geboren eind oktober – ik was dus elf toen ik werd gevormd tot ‘Soldaat van Jesus’.

Soldaat van Jesus

Waarschijnlijk denk je nu ‘Koen overdrijft, wie noemt zichzelf nu Soldaat van Jesus’? Brrr. Grrr. En toch hebben mijn ouders deze term gebruikt op het traditionele communie-prentje. En waarschijnlijk vond ik dat helemaal goed. Ik ben katholiek opgevoed, zoals de overgrote meerderheid bij ons op het dorp. Niet fanatiek, geen pilarenbijters. Gewoon in de traditie van ouders, grootouders enzovoort. Het tweede Vaticaans Concilie had de kerk ook veel toegankelijker gemaakt. Andere plaats van het altaar, alles in het Nederlands. Ik werd een enthousiaste misdienaar. Ik schreef er al eerder over … ik heb altijd al graag op een podium gestaan. En daar horen verkleedkleren bij.

Goed, ik wilde niet schrijven over mijn kerkelijk verleden maar over de term ‘Soldaat van Jesus’. Blijkbaar was dat volstrekt aanvaard taalgebruik in die dagen. Nu klinkt het erg ‘krijgslustig’. Een volgeling van een religie vergelijken met een soldaat. Zijn het niet exact dezelfde termen die jihadistische strijders gebruiken? Weliswaar niet van Jesus maar wel in naam van hun God. Brrr. Grrr.

‘Taal’ … soms gebruikt als wapen, gebruikt om te indoctrineren. Ik blijf taal gebruiken om te vertellen, soms om te troosten, om te inspireren. Achtenveertig jaar geleden ging ik op mijn knieën voor de bisschop van Antwerpen en werd ik gevormd. Ik herinner dat hij me een kruisje gaf en een klap met twee vingers op mijn rechterwang.

In dezelfde beeldspraak ben ik al heel lang ‘een deserteur’. Het fijne van opruimen is dat je zaken die je (bijna) vergeten bent weer tegenkomt. Zoals mijn kaartje / prentje uit mei 1968. En dat levert dan weer een stukje op voor mijn weblog.