In de nacht van …

Tags

't Hondje van de Ruyter, 1953, Dodd, Eric Holm, Josien de Graaf, Lex Maes, Marianne Haans, Neeltje Jans, Peter Adriaanse, Regisseur, Repertwaar, Schrijven, Theater, Toneel, Water, Waternoodsramp, Zeeland

Het is vast maar weinig mensen ontgaan dat er de laatste dagen veel aandacht is voor de ‘Waternoodsramp’ van 1953. Zeventig jaar geleden. In de nacht van zaterdag 31 december en zondag 1 februari 1953 voltrok zich een grote ramp. Een combinatie van hoog water, springvloed en een zware noordwester storm hadden desastreuze gevolgen. Het aantal doden bedroeg 1836 in Nederland, 307 in het Verenigd Koninkrijk, 224 op zee, waaronder 133 bij het vergaan van een Engelse veerboot en 28 in België.

Dertig jaar geleden (1993) ging de (jeugd)theatervoorstelling ‘Water’ in première op Neeltje Jans. Ter gelegenheid van 40 jaar na de ramp. Een voorstelling van het professionele Zeeuwse jeugdtheater ’t Hondje van de Ruyter’. Ik schreef de tekst en was de regisseur. De voorstelling speelden we zowel in theaters, buurthuizen als op basisscholen.

Een poëtisch verhaal over het water. De invloed van water op mensen en op kinderen in het bijzonder. Ook het verhaal van kinderen tijdens de Watersnoodramp van 1953.

Flyer en affiche – ontwerp: Lex Maes

Met de hulp van Google vond ik nog een oud krantenbericht uit de Zierikzeesche Nieuwsbode. (*)

Uit: De Zierikzeesche Nieuwsbode

En ook vannacht – in de nacht van 31 januari op 1 februari 2023 – wordt een datum die in mijn (onze) persoonlijk leven een plekje zal krijgen. Maar dat heeft dan weer niets met ‘Water’ van doen. En of het een ‘ramp’ is of wordt … nee, dat gaat te ver. Laten we althans hopen van niet …

(*) Mijn eigen ‘archief’ – met heel veel knipsels en bijna al mijn regie- en tekstboeken – belandden na mijn verhuizing in 2017 in de papiercontainer. Heel soms doet dat zeer. Nu bijvoorbeeld want dan had ik … snik.

Advertentie

Gezicht op Delft – MDLM (#22)

Tags

17e eeuw, Beeldende kunst, Delft, Gezicht op Delft, Het Middelburgs Theater, Johannes Vermeer, Lock down, Mauritshuis, MDLM, Meisje met de parel, Schilderij, Schrijven, Theater, Toneel

Gezicht op Delft – 1660 – Johannes Vermeer – Olieverf op doek – 116 x 97 cm – Mauritshuis, Den Haag

Dit is het beroemdste stadsgezicht uit de Hollandse 17de eeuw. Het spel tussen licht en schaduw, de indrukwekkende wolkenlucht en de subtiele weerspiegelingen op het water maken dit schilderij tot een absoluut meesterwerk. We zien Delft vanuit het zuiden. Het is vrijwel windstil, de stad ademt rust uit. Vermeer bracht die rust ook in zijn compositie door drie horizontale banen te maken: water, stad en lucht. En door de bebouwing wat minder rommelig te schilderen dan zij in werkelijkheid was. (Info: Mauritshuis, Den Haag)

Ik blogde de afgelopen jaren heel regelmatig over Johannes Vermeer. Dat hield natuurlijk verband met de theatervoorstelling ‘Meisje met de parel’ (2017). Ik bewerkte het boek van Tracy Chevalier en de gelijknamige film tot een nieuwe toneeltekst. In het decor waren heel wat reproducties van Vermeers werk te zien. Ook bovenstaand schilderij. Na afloop van de 20 voorstellingen werden al deze reproducties verloot onder alle medewerkers. Crew, cast en bestuur van Het Middelburgs Theater. Je kon je inschrijven voor de verloting. Dat deed ik ook. ‘Gezicht op Delft’ (op ware grote) gaf ik graag een plekje in huis. Maar helaas, het geluk was me niet welgezind. Wel kreeg ik het door ons gebruikte ‘Meisje met de parel’ cadeau met handtekening van alle spelers (m/v) op de achterzijde. Waarvoor nogmaals dank. Als ik een beetje naar links kijk, zie ik haar. Een dierbaar aandenken aan een mooie productie.

Van dit schilderij heb ik wel een grote ansichtkaart, ook zichtbaar vanaf mijn werkplek. ‘Gezicht op Delft’ heb ik al zeker een keer op vijf met eigen ogen gezien want het Mauritshuis blijft een van mijn favoriete musea.

Natuurlijk moest er een Vermeer opduiken in Mijn Digitaal Lockdown Museum. Als de nieuwe Nederlandse regering besluit om de musea na 14 januari weer te openen dan gaat deze dagelijks MDLM-serie in een tijdelijke winterslaap. Niet echt hoor maar zeker niet meer dagelijks. Blijven de musea en theaters nog langer dicht dan … nou ja, dat zien we dat dan wel weer. Volgende week gaan de scholen weer open en is kunstverteller Koen weer gewoon meester Koen.

Nog vier dagen dus. Wie komen nog in aanmerking voor een plekje in mijn MDLM? Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Francis Bacon, Marc Chagall, Edward Hopper, Malangatana, René Magritte, Escher, Jopie Huisman, Corneille, Yves Klein, Artemisia Gentileschi, Frans Hals, Lucian Freud, Jeroen Bosch, Goya, Caravaggio, Titiaan, Leonardo da Vinci, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Peter Paul Rubens, Herman Brood, Anton Heyboer, Edvard Munch, Piet Mondriaan, Velasquez, Roger Raveel, Matisse, Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Mark Rothko, Georg Baselitz, Jan Fabre, Sandro Botticelli, Théodore Géricault, Ansih Kapoor, Karel Appel, Willem de Kooning, Luc Tuymans. Ik kan nog tientallen namen meer toevoegen. Die keuze gaan jullie en ikzelf ontdekken de volgende dagen. Ik zal er wel een persoonlijke herinnering aan toevoegen.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: Mauritshuis

Meer werken zien van Johannes Vermeer, klik HIER

Repertwaar (8)

Tags

A Chorus Line, Astrid Lindgren, Auditie, De Broertjes, De Gebroeders Leeuwenhart, Fryslân, Huis aan de Amstel, Jeugdtheater, Leeuwarden, Lezen, Overlijden, Regisseur, Repertoire, Repertwaar, Requiem, Richard Strauss, Vrienden

Jonatan wist dat ik gauw dood zou gaan. Ik geloof dat iedereen het wist behalve ikzelf. Op school wisten ze het ook, want ik lag maar thuis en deed niets dan hoesten en was ik eigenlijk altijd ziek. Het laatste halfjaar ben ik helemaal niet meer naar school geweest. Alle mevrouwen voor wie mama jurken naait wisten het ook, en toen een van die mevrouwen er met mama over aan het praten was, hoorde ik het toevallig, maar dat was niet de bedoeling. Ze dachten dat ik sliep. Maar ik had alleen mijn ogen dicht. En toen hield ik ze verder ook maar dicht, want ik wilde niet laten zien dat ik die verschrikkelijke woorden gehoord had – dat ik gauw dood zou gaan.

AUditie 

De Broertjes (1990) Jeugdtheater 7+

AUditie – Stichting Broersma

Herken je bovenstaande tekst? Dan heb je waarschijnlijk ‘De Gebroeders Leeuwenhart’ van Astrid Lindgren gelezen of voorgelezen. Het zijn (bijna) de eerste zinnen uit het boek.

In het voorjaar 1990 stierf het dochtertje van (acteur) Rob (en Rita). Nauwelijks één dag oud. Een meer dan verdrietige periode. Rob en zijn gezin waren kort daarvoor naar Stiens verhuisd. Wij naar Bergen op Zoom. Het einde van bijna zes jaar lief en leed delen.

Het plan om samen met Eric en Rob een nieuwe voorstelling te maken was er al. De thematiek en de speelstijl van De Broertjes was aan herziening toe zonder de kracht van hun speelse energie te verliezen. Maar hoe verwerk je kolder met zoiets als rouwverwerking? Geen simpele opgave.

Enkele jaren eerder keken we met veel plezier naar de film: ‘A Chorus Line’ Een kijkje achter de schermen van een dansgezelschap tijdens de audities. Toen was het één plus één en werd het basidee van een nieuwe voorstelling geboren.

Het verhaal in het kort: Een theaterregisseur (Eric) wil een requiem en een herdenkingsbijeenkomst organiseren voor zijn overleden grootmoeder. De dame was een wereldberoemde operazangeres die furore maakte met ‘Letzte Lieder’ van Richard Strauss. Hij zoekt acteurs voor dit requiem dat hij wil uitvoeren op en nabij het graf van zijn oma. Een acteur (Rob) komt naar de auditie. Hij moet de meest idiote en moeilijke opdrachten uitvoeren zoals: ‘Doe drie dingen tegelijkertijd heel goed.’ ‘Doe vier dingen tegelijkertijd – en nu op één been.’ Je begrijpt het al. Lachen – maar de acteur heeft last van deze idioterie. Hij probeert het wel maar eigenlijk heeft hij heel iets anders in zijn hoofd. Iets dat volgens hem wel voldoet aan een requiem. Bijvoorbeeld zijn lievelingsboek: De Gebroeders Leeuwenhart. Hij leest de eerste bladzijde voor. De regisseur gaat – onverwacht over stag – en gaat meteen aan de slag met dit materiaal en deze acteur.

Het stuk speelde in een fraai decor met het publiek aan twee kanten. Op het einde is er alleen nog maar muziek, een brandende kandelaar en een echte tortelduif. La Paloma, de troetel- en artiestennaam van Oma. Tijdens de voorstelling verschuift de sfeer bij het publiek van hilarisch naar doodstil.

Het was een bijzondere repetitieperiode. Ik reisde wekelijks op en neer van Brabant naar Friesland. Het was fijn om Rob en Eric weer vaak te zien en toch was het ook anders dan de vorige producties. Wat is de toekomst van De Broertjes? Komen zij in aanmerking voor gemeentelijke of provinciale subsidies? Is de verschuiving van kolder en meespeeltheater naar een theatrale, thematische voorstelling de moeite waard? Heeft dit toekomst?

Het was mijn laatste samenwerking met Rob en Eric in deze constructie. Ik maakte nog meer voorstellingen met Eric en met Rob, maar niet meer met allebei tegelijkertijd. Ik heb met Eric (de Groot) en Rob (Heiligers) – tot op de dag van vandaag contact. En nog steeds delen we lief en leed … ondanks dat we heel andere wegen zijn ingeslagen.

In de serie: REPERTWAAR

ps. Ik heb later (1993) een hele mooie jeugdtheatervoorstelling gezien van De Gebroeders Leeuwenhart door Het Huis aan de Amstel – vormgeving: Rieks Swarte.

Repertwaar (7)

Tags

De Piek, Het Hondje van de Ruyter, Jeugdtheater, Lex Maes, Middelburg, Othilia Verdurmen, Première, Repertoire, Repertwaar, Roosendaal, Schrijven, Spiegeltheater, Toneel, Verkadehuis, Vlissingen

Zoals ik gisteren al aankondigde, publiceer ik vandaag een stukje over mijn eerste productie in Zeeland. Bij ‘Het Hondje van de Ruyter’. Na een sollicitatiegesprek en een bezoek aan een schoolvoorstelling die de drie acteurs (Lex, Elize en Josien) van de groep speelden, maakten we plannen voor een volgende voorstelling. Josien – die zwanger was – zou zich toeleggen op de productie en een jaartje niet meespelen. De nieuwe voorstelling had als doelgroep 4 tot 8 jarigen.

DASSEBURCHT  (Tekst en regie: Koen Schyvens)

Het Hondje van de Ruyter (1991) (Jeugdtheater 4+)

Première in Het Vestzaktheater / De Piek in Vlissingen

Dasseburcht (Tekening: Lex Maes)

Het verhaal in het kort.

“Twee boeven – Das en Mol – hebben hun kamp opgeslagen onder de grond. Ze maken plannen om in een mooier huis te gaan wonen. Of om hun gezamenlijk hol – een dassenburcht – beter in te richten. Daar is geld voor nodig maar ze hebben geen werk. Misschien is mooie dingen stelen bij mensen-kinderen wel een goed idee. Mol stelt voor dat Das de dief is en dat zij ondertussen op hun burcht past. Das heeft precies het tegenovergestelde idee. Hij blijft en Mol gaat uit stelen. Wat blijkt? De dieven zijn heel erg bang om dief te zijn en hun veilig holletje te verlaten. In bed delen ze hun geheimen en angsten met elkaar en met hun knuffels ‘Piraat’ en ‘Zilver’.”

Ik heb de tekst van ‘Dasseburcht’ geschreven en tijdens de repetities verschillende keren herschreven en aangepast. In voorbereiding van dit stukje ging ik op zoek naar deze tekst. Nergens meer te vinden. Heel lang bewaarde ik alle tekst- en regieboeken in een grote kast in Bergen op Zoom. Na mijn twee verhuizingen naar respectievelijk Ossendrecht en Leeuwarden zijn ze (bewust) in de papiercontainer terecht gekomen. Ik weet dat ik de tekst van Dasseburcht (en ook van Water) ooit op een ‘floppy’ heb bewaard. Maar wie kan zo’n ding nog lezen?

Elize woonde in Amsterdam, Lex in Vlissingen en ik in Bergen op Zoom. Elize zag steeds meer op tegen de lange treinreis van Amsterdam naar Middelburg waar de groep repeteerde. Ik stelde voor om in Roosendaal te repeteren. Dat was een mooi reis-compromis. We repeteerden in ‘Het Verkadehuis’ en daar vond ook de Brabantse première plaats. We kregen een mooie recensie in ‘Het Brabants Nieuwsblad’.

‘Dasseburcht’ herinner ik me als een lieve voorstelling met acteurs en poppen. Zeer toegankelijk voor jonge kinderen onder begeleiding van juf of meester. Er was een lesbrief ter beschikking voor onderwijzend personeel met als belangrijk thema: ‘Bang zijn’.

Het decor – een dassenburcht -, de kostuums en de poppen zijn ontworpen en gemaakt door een voormalige, zeer getalenteerde studiegenoot in Leeuwarden. Othlia Verdurmen. Delen van het decor (uitgevoerd door Jeroen ?) zag ik jaren later – in voorstellingen in ‘Het Spiegeltheater’ (Middelburg) – opnieuw in gebruik. ‘Zilver’ – de pop van Boef Das – heb ik na afloop gekregen en ligt op mijn werkkamer als blijvend souvenir. Ik gebruik Zilver met enige regelmaat in mijn lessen Nederlands met jonge kinderen.

Nog twee bijzondere herinneringen aan de dubbele première van ‘Dasseburcht’ in Vlissingen. Het is gebruikelijk om een jeugdtheatervoorstelling (voor jonge kinderen) tweemaal te spelen op de premièredag. Een keertje in de namiddag met veel jong publiek en ’s avonds nog een keer voor volwassenen en eventuele uitkopers en programmeurs. De premières stonden gepland in Het Vestzaktheater in Vlissingen. Een klein intiem theatertje dat nu niet meer bestaat. Tijdens de opbouw bleek dat het decor net niet in de ruimte past. Alle alarmbellen gingen rinkelen. Gelukkig konden we terecht in het nabij gelegen popcentrum ‘De Piek’. Het publiek kwam bij elkaar in ‘Het Vestzaktheater’ en met een geïmproviseerd praatje werden de bezoekers naar een dassenburcht onder de grond (in De Piek) geleid. De nazit met hapjes en drankjes was dan opnieuw in ‘Het Vestzaktheater’.

Na de eerste voorstelling werden er dankwoorden gesproken door het bestuur van ‘Het Hondje van Ruyter’. Bestuurslid Frans D. deelde bloemen uit aan alle medewerkers … waarvoor hartelijk dank. Iedereen liep de coulissen in. Frans – die vergat dat zijn microfoon nog openstond – verordoneerde met duidelijke stem: “Zet alle bloemen terug in de emmers want die krijgen jullie vanavond pas officieel na de tweede premièrevoostelling.” Hahaha. Ik hoorde gelach van bekenden vanuit de leeglopende zaal …

Na deze productie heb ik niet meer samengewerkt met Elize en Lex. Ze gingen beiden hun eigen weg. Elize in de Randstad en Lex als begenadigd straatartiest. Ik bleef tot zijn overlijden bevriend met deze bijzondere man. Met het gezelschap ‘Het Hondje van de Ruyter’ maakte ik nog wel een nieuwe productie: ‘Water’. Daarover een andere keer.

In de zaterdag-serie: REPERTWAAR

ps. Een paar jaar na ‘Dasseburcht’ veranderde de officiële spelling van dit woord in: ‘Dassenburcht’.

Repertwaar (6)

Tags

BCA, Breda, De Blauwe Stoep, Friesland, Heleen Verburg, Regisseur, Repertoire, Repertwaar, Ze was het wachten waard

Eind 1989 verhuisden we naar Bergen op Zoom. We verkochten onze (woon) boerderij in Wyns aan de lokale kroegbaas. Ine had een nieuwe baan als stem- en dramatherapeut bij De Viersprong in Halsteren geaccepteerd. Ikzelf had mijn ontslag gegeven als Consulent Drama en Taaldrukken bij de SKVF. Ik bleef nog wel een half jaar – twee dagen per week – op en neer pendelen naar Leeuwarden als theaterdocent op De Blauwe Stoep. Onze kinderen gingen respectievelijk naar Het Juvenaat – gymnasium (Catelijne) en naar de Montessorischool (Jules). Vooral voor onze zoon was de verhuizing zeer ingrijpend. Van een boerderij op het platteland in Fryslân naar (kortstondig) een flat 14 hoog in een provinciestad viel nog wel mee maar van een klas met 3 leeftijdgenootjes naar een volle klas met 26 kinderen. Dat was heftig.

Na de zomervakantie 1990 – in Griekenland – was het tijd om nieuwe contacten te maken in de theaterwereld. In Zeeland en Noord Brabant. Dat duurde best wel even. In de schouwburgen van Bergen op Zoom en Roosendaal werd ik beleefd maar afwijzend ontvangen. Dat was heel anders bij het Brabants Centrum voor Amateurtoneel (BCA) in Tilburg. Johan, Marcel, Hein en Helène luisterden vol aandacht en interesse naar mijn verhaal. Uiteraard kenden ze hun Friese collega’s (oa Wouter D) goed. Met hem had ik eerder samengewerkt. Dit bezoek resulteerde – na een tip van Helène M – in een kennismaking met Elysée Toneel Breda. Zij zochten een nieuwe regisseur. Ik heb twee voorstellingen met ze gemaakt.

ZE WAS HET WACHTEN WAARD (Tekst: Heleen Verburg)

Elysée Toneel Breda – 1991 (Regie: Koen Schyvens)

Première in Stadsschouwburg Breda + kleine tournee in Brabant en Friesland

Ze was het wachten waard

Het verhaal in het kort:

“Een vijfling zit al bijna hun hele leven te wachten voor de deur van hun ouderlijk huis. Hun moeder heeft hen ooit de deur uitgezet maar ze geven de hoop niet op ooit weer eens te worden binnen gelaten. Zo zijn ze tot elkaar veroordeeld en rijgen de dagen zich aaneen. Moeder heeft inmiddels eieren voor haar geld gekozen. Als ze begrijpt dat haar kinderen tot in de dood op haar zullen blijven wachten, gooit ze haar dagboek door de brievenbus naar buiten en vertrekt ze met haar man door de achterdeur.”

Deze tekst van de (toen) jonge schrijfster Heleen Verburg is geschreven in opdracht van Coöperatieve Theatervereniging Mevrouw Smit en voor het eerst opgevoerd in voorjaar 1990. Ik heb die voorstelling niet gezien maar ik had er wel over gelezen. Waarschijnlijk heb ik toen de tekst gevonden in de bibliotheek van het Theaterinstituut. Na een paar telefoontjes kreeg Elysée de toestemming om deze toneeltekst te ensceneren. Als eerste groep in het amateurtoneel. Wat ik ook nog weet is dat de ouders van de schrijfster op de première waren en enthousiast hun dochter zouden vertellen dat het een prima voorstelling was.

Het was mijn debuut als regisseur in Noord Brabant – met mensen die ik nog nooit eerder had ontmoet. Het fijne van deze tekst is dat alle personages het hele stuk op het toneel aanwezig zijn. Dat vond ik een geweldig uitgangspunt voor de repetities. Iedereen aan het werk, geen bij- of hoofdrollen. Iedereen aan de slag met min of meer evenveel tekst.

De tekst en het gegeven zijn licht absurdistisch. Dat had je waarschijnlijk al begrepen toen je het verhaal in het kort las. Een interessante tekst om mee aan de slag te gaan. Nauwelijks regieaanwijzingen in het script. De vijf personages zijn: De schrijver, De lust, De trots, De oudste en de De stervende. Samen vormen zij een vijfling van ongeveer 40 jaar. Ze bevinden zich op straat, voor de gesloten deur van hun ouderlijk huis. Ook De moeder komt aan het woord maar dan via haar geschreven dagboek. De schrijver leest fragmenten voor uit haar dagboek want hij is de enige die kan lezen.

De vergelijking met ‘Wachten op Godot’ (Samuel Beckett) ligt voor de hand maar is maar ten dele correct. Het decor was een halve circuspiste. Geen realistische deur. De kostuums – anders dan op de poster hierboven – waren gemaakt van kleurrijke gordijnstof. Allemaal een andere stijl maar wel van dezelfde stof.

De spelers – Twan, Leen, Ans, Saskia en Marijke – waren kwalitatief goed tot zeer goed. ‘Horende bij de top van het Bredaas amateur-toneel’ zoals dat werd gezegd. Dat is uiteraard betwistbaar. Goede tekst discipline. Serieus wanneer ze serieus moesten zijn. Open en constructief voor aanwijzingen en suggesties. Volgens mij is dit stuk een keer of zes opgevoerd. De meest bijzondere voorstelling was in ‘De Blauwe Stoep’ in Leeuwarden waar oud collega’s en voormalige cursisten kwamen kijken wat Koen uitvoerde in Brabant. We sliepen in het decor, tussen de koffers van de voorstelling … na een lang nachtje uitgaan in Ljouwert. Ik werd tijdens deze kleine tournee gevraagd om een jaar later opnieuw bij Elysée te regisseren. Deze eerste samenwerking is ons allemaal goed bevallen.

Openings-citaat (Uit het dagboek – voorgelezen door De schrijver): “Ik heb het gedaan, ze zitten buiten. Het viel niet mee. Het was gemakkelijker geweest als eentje niet zo hartverscheurend had gehuild.”

In de serie: REPERTWAAR. Ik betwijfel of de volgorde van deze repertoire-stukjes op zaterdag ook de juiste chronische volgorde is waarin deze voorstellingen in première zijn gegaan. Wel min of meer …

ps. Op de huidige website van Elysée vind ik geen informatie over voorstellingen in de 90’er jaren. Jammer.

Repertwaar (5)

Tags

Akky van de Veer, Baukje Wytsma, De Blauwe Stoep, Disse en Jinge, Freark Smink, Friesland, Frou Hilarides, Frysk Orkest, Fryslân, Herenakkoord, Jaap Oosterwijk, Jeugdtheater, Leeuwarden, Liedjes, Musical, Muziek, Regisseur, Renze Westra, Theater, Tryater

Een bijzondere plaats in mijn rijkgevulde repertoire als regisseur zijn de Friestalige voorstellingen die ik heb geregisseerd. Ja, je leest het goed – deze import-Fries waagde zich een paar keer aan een regie in een andere taal dan zijn moedertaal. Frysk.

DISSE en JINGE & FROU HILARIDES

It Fryske Boek – SKVF (1987) Jeugdtheater 6+

Disse en Jinge & Frou Hilarides

Op verzoek van de Stichting It Fryske Boek schreef Akky Van der Veer in samenwerking met Baukje Wytsma, muzikant Jaap Oosterwijk en illustratrice Laura Tietjens een boek met de titel Disse en Jinge en frou Hilarides. Dit boek, dat gekozen werd tot kinderboekengeschenk in de Friese Boekenweek van 1987, was zo’n groot succes dat ze in de jaren daarna nog twee vervolgdelen lieten verschijnen. Tegelijk maakten Akky, Baukje en Jaap een theatervoorstelling met dezelfde hoofdpersonen, waarmee ze basisscholen in de provincie Friesland bezochten.

Ik weet niet meer hoe de dames (Akky en Baukje) bij mij terecht kwamen. Was het via mijn werk als drama-consulent bij de Stichting Kunstzinnige Vorming Friesland (SKVF) of als theaterdocent op De Blauwe Stoep in Leeuwarden? Ik weet het niet meer. Het doet er ook niet toe. Het boek was een groot succes en er werd een scholenproject bedacht waarbij Baukje, Akky en Jaap de belangrijkste personages uit het boek speelden. Jaap zong en begeleidde de liedjes op de piano. Ik gaf het trio regieaanwijzingen en genoot van de gezellige repetities. De eerste keer dat ik een mini-musical regisseerde.

FROU HILARIDES en IT MUSEUM FOAR MODERNE KEUNSTEN

It Fryske Boek – SKVF (1988) Jeugdtheater 6+

Frou Hilarides en it museum for moderne keunsten

Algauw volgt een tweede boek én een hernieuwde versie van de school-voorstelling. Met liedjes zoals: Bisteliet, Beugelbekje, Unennich, Wy bliuwe ûnderweis, Wolkomthúsliet, Titus Tûzenpoat, Luie, luie Bulle, Ik en myn suster en Dy gekke Ansjelyk hadden een hoog Annie MG-gehalte. Enkel door het lezen van de titels komen er warme herinneringen en melodieën naar boven.

Het verhaal in het kort. ‘Mevrouw Hilarides komt na een lange reis weer thuis in Poppenhuizen. Ze stuurt een telegram aan Aal, haar zus. Ze zit namelijk zonder geld. Er wordt een actie op touw gezet. Er komt geld in het laatje. Mevrouw Hilarides heeft echter nog een probleem. Ze heeft een groot schilderij met haar portret gekregen van een Parijse kunstenaar. Te groot voor haar huisje dat ze deelt met haar poes (Ansjelyk) en haar hond (Bulle). Ze koopt de oude, leegstaande school van het dorp en ze vraagt alle kinderen van de Friese basisscholen om de meest moderne kunst die bestaat aan te leveren voor haar museum.’

Er ontstaat haast vanzelfsprekend een lesbrief met suggesties voor verschillende lessen. Drama, muziek, handenarbeid en Fries natuurlijk. Omrop Fryslân maakt er ook een televisieversie van. Ik denk met veel plezier terug aan deze samenwerking.

Er volgde nog een derde boek.

DE SAAK HILARIDES

Ik herinner me niet dat we daar ook een hernieuwde theater-versie van hebben gemaakt. Ideetjes uit dit boek zijn geloof ik wel verwerkt in het grotere ‘Villa Aria’ project.

VILLA ARIA 

It Fryske Boek – SKVF – in samenwerking met Omrop Fryslân, Frysk Orkest en Tryater (1989) Muziekproject en Jeugdtheater 6+

Frysk Orkest (Bron LC)

In 1989 werd het beruchte Herenakkoord gesloten. Een uitwisseling (uitruiling) van onderwijs- en culturele instellingen tussen de provincies Groningen en Friesland. Eén van de gevolgen was het einde van het zelfstandige Frysk Orkest. Als afscheidsvoorstelling werd de  mini-musical ‘Villa Aria’ geschreven. Een samenwerking tussen de lokale omroep, het Frysk Orkest, Tryater (theatergezelschap) en het trio Baukje, Akky en Jaap. Ik ging mee als regisseur. Ik herinner me de prettige samenwerking met de Vlaamse dirigent van het Frysk Orkest en met Renze Westra en Freark Smink van Tryater. De liedjes uit de eerdere voorstellingen werden gearrangeerd voor groot orkest. De grote theaters in Friesland stelden hun zaal ter beschikking voor deze culturele zwanenzang. Er verscheen later een boekje over dit muzikale project. Ik denk dat via internet-bibliotheken ook de liedjes nog te beluisteren zijn. Ik ga zelf ook op zoek …

ps Het is ruim dertig jaar geleden. De culturele aftakeling van orkesten en theatergezelschappen is niet gestopt, integendeel … snik en grrr. Ook bij Akky en Renze moet ik jammer genoeg het woord ‘zaliger’ toevoegen.

In de serie: REPERTWAAR

Repertwaar (4)

Tags

De Broertjes, De Lawei, De Nevelen van Avalon, Derk van Dieren, Door 't dak, Drachten, Eric de Groot, Friesland, Kinderen, Koning Arthur, Merlijn, Regisseur, Rob Heiligers, Theater, Vrienden, Wyns

Zoals ik vorige zaterdag al vertelde, gaat mijn stukje van vandaag nogmaals over een voorstelling die ik met ‘De Broertjes’ heb gemaakt.

DOOR ’t DÂK

De Broertjes (1989) Jeugdtheater 6+

Na het grote succes van ‘Nondesnot, zei de koning’ besluiten Rob en Eric (De Broertjes) een iets meer theatrale voorstelling te maken voor kinderen. Geen meespeel-voorstelling meer maar een tot de verbeelding sprekend verhaal – de geschiedenis van de jonge Arthur en zijn leermeester Merlijn. Ik ben vanaf de eerste repetitie betrokken bij het maak-proces en werk mee aan het scenario. Ik ben de regisseur van dienst.

Het verhaal in het kort. ‘Een eigentijdse bewerking van de Arthur-legende. Het verhaal gaat over de ontwikkeling van Arthur als ‘voorbestemd kind’, voordat hij het zwaard uit de steen trekt. Met in de hoofdrollen Arthur, zijn broer Kay, vader Hector en tovenaar Merlijn.’

Door ’t Dâk met buitelende broertjes

Wie jeugdtheater zegt en het over ‘De Broertjes’ heeft, denkt aan de gebroeders Frank en René Groothof. Maar er blijken ook andere broertjes op deze markt te opereren, zoals het duo Rob Heiligers en Eric de Groot uit Leeuwarden. Zij hebben inmiddels al twee producties met veel succes gespeeld: ‘Opa is een mafkees'(1986) en ‘Nondesnot, zei de koning’ (1987).  Met laatstgenoemde voorstelling reisden zij ook naar Azië en Afrika, waar zij optraden voor Nederlandse scholen aldaar.

Hun derde productie ging gisteren in De Lawei in Drachten in première en om meteen maar met de deur in huis te vallen: de Broertjes slaagden erin een zaal met 350 rumoerige kinderen binnen een minuut stil te krijgen en vervolgens te ‘veroveren’ met een sprankelende versie van de oude Koning Arthurlegende. Hun publiciteitsmateriaal noemt ‘Door ’t dâk”een voorstelling die op associatieve wijze de Middeleeuwen tot leven laat komen en waarin een oud verhaal over een voorbestemd kind voelbaar gemaakt wordt’. Dit is kennelijk taal voor leraren geschiedenis, want kinderen ‘vanaf 6 jaar’ hebben er geen boodschap aan.

En dat hoeft ook niet want, misschien jammer voor die leraren, de kracht schuilt niet in het verhaal, maar in de doldwaze wijze waarop beide spelers, langs elkaar heen rennend, over elkaar heen buitelend, elkaar toeschreeuwend, omgaan met de tot de kinderverbeelding sprekende figuren bij uitstek: tovenaars en ridders.

Voordat tovenaar Merlijn, die het jongetje Arthur de gave geeft het zwaard uit de grafsteen te trekken, wat hem tot koning van Engeland zal maken, speelt er zich tussen hem, zijn vader Hector en zijn broer Kay heel wat af, dat de kinderen op het puntje van de stoel doet zitten. Luidruchtig spel van Kay, clownesk optreden van Arthur, bekwaam gebruik van allerlei ridderattributen, spannende, ondeugende opdrachten van de tovenaar (‘doe eens iets wat niet mag heel goed’), en dat alles in een tomeloze vaart en binnen het uur tot een koninklijk einde gebracht. Het kasteel wordt verbeeld in een tijdloos, abstract decor, dat er heel mooi uitziet.

Leeuwarder Courant – 5/10/89

Van zo’n recensie werden we natuurlijk allemaal blij. Een flinke stap vooruit. Van een achteraf-zaaltje in een club- en buurthuis (ook heel leuk) naar de theaterzaal van de Lawei (Drachten). Nu ik de recensie weer teruglees, stromen de herinneringen weer omhoog. Wat hebben we gelachen tijdens de repetities. Kay – met ooglapje (Eric) moest met een prikpen een ballon lek prikken. Al die stoere kerels die het zwaard niet uit de steen konden trekken. Hahaha. Ik denk dat onze kracht ook was dat we de doelgroep (6+) goed kenden. We hadden (hebben) alle drie kinderen in de leeftijd van het publiek. Je zou kunnen zeggen: “We maakten deze voorstelling voor onze eigen kinderen (Yoko, Marlinn en Jules) en we vonden het fijn dat ook andere kinderen kwamen kijken.”

Het boek ‘De Nevelen van Avalon’ (1983 – Marion Bradley) en de Disney-tekenfilm ‘Merlijn de Tovenaar’ (1963 – The Sword in the Stone) waren de belangrijkste inspiratie-bronnen. Ik denk dat ‘Door ’t Dâk’ ook de eerste samenwerking was met Derk (van Dieren) uit Harlingen. Hij maakte Excalibur – het legendarische zwaard dat de jonge Arthur uiteindelijk uit een (graf)steen trekt. Het fijne is dat we nu – ruim dertig jaar later – nog steeds goede vrienden zijn. Derk en Eric zijn ook al een keer op bezoek geweest in Mozambique. Heel fijn.

Een laatste detail. Een grapje van de grafisch vormgever … heb je het gezien? Het ‘dakje’ op de A van DAK? Ik vind dat leuk. Gniffel, gniffel, gniffel. Op de website van De Broertjes lees ik dat ze deze voorstelling 112 keer hebben gespeeld. Dat is een aantal waar menig jeugdtheater-gezelschap jaloers naar kan verlangen.

Twee weken na de première verhuisde Rob met zijn gezin naar Stiens. Wij vertrokken drie maanden later uit Wyns, op naar Bergen op Zoom. Maar dat was niet onze laatste samenwerking. Later in deze serie vertel ik over ‘AUditie’, nogmaals een jeugdtheatervoorstelling met ‘De Broertjes’.

In de serie: REPERTWAAR

Repertwaar (3)

Tags

Avek, De Broertjes, Drachten, Eindregisseur, Eric de Groot, Friesland, Improvisatie, Indonesië, Jeugdtheater, Meespeeltheater, NOB, Nondesnot zei de koning, Repertoire, Rijbewijs, Rob Heiligers, Singapore, Stichting Broersma, Theater

Na mijn afstuderen op de AVEK (Akademie voor Ekspressie en Kommunikatie) ging ik onmiddellijk aan de slag als drama / theaterdocent. Ik schreef er vorige week al over. Wij woonden in die jaren in Wyns – een paar kilometer ten noorden van Leeuwarden. Twee goede vrienden – Eric en Rob – die ik kende uit de AVEK-tijd – hadden een grappig verhaal bij elkaar gefantaseerd – Opa is een Mafkees – en zij speelden deze voorstelling met veel enthousiasme op scholen en in club- en buurthuizen. Voor hun nieuwe voorstelling vroegen ze mij als eindregisseur.

NONDESNOT, ZEI DE KONING

De Broertjes (1987) Jeugdtheater 4+

Wat doet een eindregisseur? Daar is natuurlijk geen vaste definitie over te geven. Je zou kunnen zeggen: ik was een betrokken toeschouwer en mocht (ongezouten) mijn feedback geven in het repetitielokaal nadat zij een eerste versie van hun nieuwe voorstelling klaar hadden. Bijvoorbeeld een suggestie om een stukje te schrappen of in te korten en een ander stukje wat beter uit te werken. Zorgen dat de spanningsboog van de voorstelling (en het verhaal) in orde was. Een goede balans vinden in ‘vaste onderdelen’ en ruimte laten voor ‘improvisatie’ en ‘meespelen’.

Het verhaal heel in het kort: ‘De koning houdt van toneelspelen, maar als hij dat doet, lacht het volk hem uit. Wat nu? Het publiek wordt erbij gehaald om een oplossing te vinden.’

Improvisatietheater. Meespeeltheater. Een voorstelling  waar de twee acteurs heel veel contact hebben met het (jonge) publiek. Kinderen doen suggesties en spelen zelf mee. Elke voorstelling is dus weer een nieuwe creatie. Het is (was) de kracht van De Broertjes – Rob (Heiligers)  en Eric (de Groot). Het was vaak dolle pret. De eerste voorstellingen ging ik mee en praatten we lang na. Wat werkt, wat moet scherper, wat moet duidelijker?

Ik herinner me een schoolvoorstelling waar twee programmeurs kwamen kijken. Deze heren hadden interesse in deze meespeel-voorstelling. De heer J. Riemersma wilde kijken of hij dit project geschikt vond voor de basisscholen in Smallingerland (Drachten). De heer B. van Dam kwam kijken namens stichting NOB (Nederlandse Onderwijs in het Buitenland). Na de voorstelling die deze twee heren bezochten, vond er een kort nagesprek plaats. Afzonderlijk van elkaar. ‘Drachten’ wilde graag nog wat verder rondkijken. Misschien een volgende keer, nu niet. Jammer en teleurstelling. Bob van Dam (NOB) zag er onmiddellijk brood in. Of ‘De Broertjes’ ook naar Indonesië en Singapore wilden met deze voorstelling? Zeven weken naar Azië om op alle Nederlandse scholen in Indonesië deze voorstelling te spelen en een theaterproject te begeleiden samen met de kinderen en onderwijzers. Een nieuw gat in de ozon-laag, zo hoog sprongen Rob en Eric. “Adieu Drachten, here we come Jakarta.” Zij gingen er heen als de broertjes AC en DIRK met TEUR als familienaam. Acteur en Dirkteur – inclusief een diploma voor de kinderen.

Natuurlijk gaat een eindregisseur … niet mee. Snik. Heel begrijpelijk natuurlijk. Later volgden nog kortere tournees in Afrika, Brazilië en Europa. Nondesnot, zei de koning. Eén groot avontuur. Een bladzijde uit een jongensboek.

Nog een laatste toevoeging. Rob en Eric hadden in die tijd nog geen rijbewijs. Zij deden alles met het openbaar vervoer. Kostuums en attributen zaten in twee grote rugzakken en in nog wat kleinere tasjes. Een stoel (troon) en een tafel staan op elke school dus waarom zou je die zelf meenemen? In hun flyer stond dus heel duidelijk: “Ophalen bij het dichtstbijzijnde trein- en busstation wordt heel erg gewaardeerd.” Laat dit detail nu juist de reden zijn waarom de NOB interesse had in deze voorstelling. Zij wisten dus dat er nauwelijks extra bagagekosten zouden zijn bij verre verplaatsingen per vliegtuig. BINGO.

Gisteren schreef ik dat de afgelopen week druk en een beetje bizar was. Eén van de hoofdrolspelers in deze week was … Stichting NOB. Juist ja, dezelfde stichting maar dan vijfendertig jaar later.

In de serie: REPERTWAAR

ps. Ook volgende week schrijf ik over een voorstelling die ik maakte met deze twee vrienden / acteurs. Via een deels verouderde website vind je meer informatie over deze voorstelling en De Broertjes (Stichting Broersma). Klik HIER

Repertwaar (2)

Tags

Anton Tsjechov, Bertolt Brecht, De bittere tranen van Petra von Kant, De Blauwe Stoep, De Blauwe Stoep. Leeuwarden, Een maand later, Harold Pinter, Improvisatie, Jack Wouterse, Katzelmacher, Ken Kesey, Kreativiteitscentrum, Leeuwarden, Moskou, Regisseur, Reiner Werner Fassbinder. Politie, Repertoire, Tamara Schoppert, Theater, Weblog, William Shakespeare, Wyns

Zonder posters, zonder flyers

Zoals ik vorige week al schreef ging er heel wat regiewerk aan vooraf, voordat ik de titel ‘regisseur’ op mijn denkbeeldige visitekaartje schreef. Dat deed ik wel na onze verhuizing van Wyns (Friesland) naar Bergen op Zoom (december 1989). Daarvoor was ik de theater- en dramadocent van het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) op het Gouverneursplein in Leeuwarden.

De Blauwe Stoep (later Restaurant Sems)

Een (theater)cursus duurde gemiddeld 12 tot 14 weken. Twee uurtjes per week. Deze cursussen hadden soms wat specifiekere omschrijvingen zoals ‘Theater voor beginners’, ‘Spel en improvisatie’, ‘Theater voor gevorderden’, ‘Van tekst tot Podium’. Veel van deze cursussen eindigden met een presentatie. Bij cursussen met beginners werkten we hooguit drie sessies aan een korte presentatie. Bij andere cursussen was het eindproduct wat belangrijker, dwingender.

Belangrijk bleef altijd dat ALLE cursisten een min of meer evenwichtig (even groot) aandeel kregen in zo’n voorstelling. Dus werd een belangrijk personage soms door drie verschillende acteurs (m/v) gespeeld. Ik geef er zo nog een voorbeeld van.

Welke stukken herinner ik me? ‘Katzelmacher‘ (Reiner Werner Fassbinder). Ik heb de film nooit gezien. De theatertekst vond ik bij Piek, Theatergroep in Utrecht (Nederlandse tekst / vertaling Sabine Walther & Dennis Meyer). Ik herinner me dit als een prima cursus / voorstelling.

Meet and Greet with Anton Tsjechov in Moskou (augustus 2009)

Fragmenten uit ‘Een Midzomernachtsdroom‘ (William Shakespeare), ‘Drie zusters‘ (Anton Tsjechov) en ‘Kaukasische Krijtkring‘ (Bertolt Brecht). Een korte eenakter van Harold Pinter – ik herinner me de titel ‘Taxicentrale’ maar zeker ben ik er niet van. ‘De bittere tranen van Petra von Kant‘ (Reiner Werner Fassbinder). Een eigen bewerking van ‘One flew over the Cuckoo’s nest‘ (Ken Kesey) met Jack Wouterse als gastacteur in de rol van de zwijgende indiaan.

Nog een paar titels. ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) en ‘Jan Rap en zijn maat‘ (Yvonne Keuls). Een improvisatie-stuk: ‘Camping Ljouwert’. En ‘Professor magiër’ – een jeugdtheater-voorstelling met studenten van de (Christelijke) pedagogische academie. Natuurlijk herinner ik me Tamara Schoppert (Tryater) als initiatiefnemer en hoofdrolspeelster.

Een mooie tijd. Nog één bijzonder feitje. Ook ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) was een productie met acht studenten van dezelfde pedagogische academie. Ik splitste de vrouwelijke hoofdrol op in 5 of 6 deel-personages. Een serieuze Monica, een slordige Monica, een flirtende Monica, een sexy Monica, enzovoort. Een half jaar – misschien wel een jaar later – werd ik gebeld door de politie. Ze wilden een gesprek. Goed. Geen idee waarover maar ik kende de agent (van jeugd- en zedenzaken). Hij wilde me iets vertellen. Kort na onze voorstelling van ‘Een maand later’ werd er aangifte gedaan door een jonge vrouw van ‘aanranding’. Overschrijdend seksueel gedrag. De man werd nog dezelfde dag gearresteerd. Hij gaf onmiddellijk toe dat hij deze jonge vrouw (een van mijn cursisten) had ontmoet in een bar. Zij was erg geïnteresseerd in deze man. Zij verleidde hem met zeer expliciete, seksueel getinte teksten. Hij vond het wel een beetje raar maar zei toch ja tegen al haar avances. De agent herkende de ‘teksten’ die de man citeerde. Hij had namelijk de (mijn) voorstelling gezien. Hij nodigde de vrouw opnieuw uit en confronteerde haar met zijn veronderstelling. Zij gaf onmiddellijk toe. Ze had nog nooit sex met een man gehad maar door de theaterteksten die zij had geleerd, dacht ze ‘bewapend’ het amoureuze strijdtoneel te kunnen betreden. Hoe verdrietig. Hoe fout. De agent verweet mij niets maar vroeg zich wel af of ik me bewust was dat ‘theater’ dit effect kan hebben op jonge mensen. Ik moest eerlijk bekennen dat ik daar nooit had over nagedacht. Een les voor de toekomst? Misschien wel … maar wie kan zo’n scenario bedenken? Stof voor een voorstelling … vind je niet?

In de serie: REPERTWAAR

Repertwaar (1)

Tags

Affiches, Blauwe Stoep, De Broertjes, Flyers, Hessel van der Wal, Leeuwarden, Maatwerk, Riens Gratema, Theater, Toneel, Vrienden

Natuurlijk weet ik dat de juiste spelling ‘repertoire’ is. Ik ga de komende tijd stukjes schrijven over (theater) voorstellingen die ik de afgelopen 35 jaar heb geregisseerd. Met nu en dan een uitstapje naar nog langer geleden. Bijna alles moet ik baseren op mijn herinneringen (lees: geheugen). Ik vertelde een paar dagen geleden al dat ik bij twee opeenvolgende verhuizingen heel veel heb weggegooid. Kleiner gaan wonen heeft duidelijke consequenties (gehad). Laat ik er positief naar kijken. Ik kan me nu niet verliezen in een enorme berg mappen vol knipsels, regie-boeken en notities.

Posters en Flyers

Misschien ga ik links of rechts nog eens informeren naar een jaartal of een naam die me niet te binnen wil schieten. Het wordt geen encyclopedisch naslagwerk. Als ik me de naam van de auteur herinner, zal ik dat vermelden. Natuurlijk ook de namen van dirigenten, decor- en kostuumontwerpers en choreografen. Als ik een link vind naar bijvoorbeeld een theatergroep of een componist dan zal ik die link toevoegen. Want laat ik heel duidelijk zijn: een voorstelling maak je samen. Nooit alleen. De regisseur is de kapitein op het schip. Zonder stuurman, matrozen en mensen in de machinekamer vaart het schip niet van Rotterdam naar Kaapstad. Ik gebruik zelf graag de volgende uitspraak: “Jullie (de acteurs m/v) leveren me de bloemen. Ik zet ze in de vaas of maak er een boeket van.”

Ik word zelf (nostalgisch) blij van de foto hierboven. Een aantal affiches en posters van voorstellingen die ik heb geregisseerd. Er zijn er nog veel meer. Als ik elke week een stukje toevoeg aan deze ‘Repertwaar’-serie dan is het voor ik er erg in heb – Oud en Nieuw 2021.

Als ik de volgorde aanhoud die ik op de foto hierboven zie dan begint mijn regisseurs-schap met de voorstelling ‘Door ’t dak’ (1989) van ‘De Broertjes’. Dat is maar heel ten delen waar. Als theaterdocent op het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) in Leeuwarden regisseerde ik elk half jaar leerlingen-producties. Een theatercursus werd meestal afgerond met een presentatie. Ik was de initiatief-nemer om die presentaties te organiseren in De Harmonie – Theater aan het Water in Leeuwarden. Mijn directe collega’s van dans (Martine vd Dool) en cabaret (Hessel van der Wal en Riens Gratema) volgden met veel plezier. Ik ga er later nog een keer over schrijven.

In dezelfde periode regisseerde ik driemaal Friestalige voorstellingen rondom het Friese kinderboeken-week-geschenk. Met Akky, Baukje en Jaap. Ook daar zal ik op terugkomen.

Kort samengevat: ik ga stukjes schrijven – zoveel mogelijk in chronologische volgorde maar ik weet nu al zeker dat ik fouten ga maken. Dat geeft niets. Ik weet dat een aantal bekenden – die me al jaren in het echt kennen – meelezen. Wijs me gerust op fouten of onvolkomenheden. Of reageer met een eigen herinnering aan de voorstelling die ik op dat moment beschrijf.

Nog een laatste opmerking. De meer dan honderd (of zouden het er honderdvijftig zijn?) voorstellingen die we met ‘Maatwerk, theater op maat’ maakten, laat ik hier onvermeld. Dat waren collectieve producten. Met goede herinneringen aan Jacques, Ine, Beer, Rick, Maria, Karin en John. Af en toe ook met gast-spelers.

In de serie: REPERTWAAR