Burenhulp

Tags

Alcohol, Barraca, Buren, Burenhulp, Djonasse, Gras, Haar, Kroegje, Kruidentuin, Matola, Moestuin, Mozambique, Startkapitaal, Tuin, Win Win, Zwembad

Anuscka vroeg me enkele dagen geleden waar ik de tijd vandaan haal om (veel) te lezen. Ik antwoordde haar: “Onze buurvrouw onderhoudt de tuin.” Zij en haar man Jacob weten als geen ander dat tuinieren een tijdrovende bezigheid is. Daar heb ik noch tijd, noch voldoende interesse voor. Ik ben dus nauwelijks een kwartiertje per dag bezig met de tuin. Vooral water geven. En dat niet eens elke dag. Leve de dagen dat het (even) regent. Isabel heeft wel groene vingers en ze is in het weekend altijd een tijdje bezig in onze groene oase. Vooral met de bloemen en planten. De moestuin, de kruidentuin en nog wat soortgelijke aandachtspunten vallen sinds enkele maanden onder de verantwoordelijkheid van onze buurvrouw Dona Isabel. Een alleenstaande moeder die leeft van kleine klusjes in de buurt en de verkoop van brood en af en toe wat tomaten, kool en wat seizoensfruit. Met andere woorden … ze verdient nauwelijks droog brood, laat staan haar dagelijks brood.

Vandaar dat wij haar een mini-baantje hebben aangeboden. Onze tuin onderhouden voor een klein, vast bedrag per maand. Ik noem dat: ‘burenhulp’. In dit geval helpen we elkaar. Onze (moes)tuin krijgt de juiste, deskundige aandacht en zij heeft een paar centen meer te makken. Win win noem je dat in modern jargon.

Wij hebben best heel wat gras en dat is dan weer een klus voor een andere buurman. Eduardo. Hij werkt bij een lokaal partycentrum als tuinman. Hij is daar ook inwonend. Als wij hem bellen komt hij met de grasmaaier (van de zaak) langs en een halve dag later is ons gras van groen-maar-te-hoog verandert in geel-en-erg-kort. Natuurlijk betalen we hem. Dus opnieuw win win. Burenhulp nummer twee.

En dan is er onze andere buurvrouw. Katia. Zij is sinds afgelopen juli weduwe. Verdrietig. Ja. En ook een beetje nee. Zij had een alcoholistische man met zeer, zeer losse handjes. We kunnen niet op één hand tellen hoe vaak ze ’s nachts om hulp riep. En hoe vaak Isabel met haar naar het politiebureau ging om alweer aangifte te doen. A never ending story. Nou ja, zijn verhaal is uit. Waarschijnlijk een hartstilstand in combinatie met alcohol en zwaar werk als bouwvakker. Hij was een goed vakman. Hij kreeg – als hij nuchter was – af en toe een klusje bij ons als er iets hersteld moest worden. Zonder drank was hij prima te doen maar zwaar verslaafd … dus al bij al … grrr.

Katia is een zeer gewaardeerd haar-specialiste. Ze doet het haar – zeer deskundig – van heel veel buurvrouwen. Ook dat van Isabel. En je weet vast wel hoe belangrijk haar is voor een Afrikaanse vrouw. Katia’s binnenplaats zit altijd vol met ‘klanten’. Toch is het moeilijk voor haar om de eindjes aan elkaar te knopen met twee schoolgaande kinderen. Het kleine beetje geld dat haar man haar soms gaf is er niet meer. Zij heeft nu het plan om de leegstaande barraca (naast haar huis, tegen onze buitenmuur) te heropenen. Een barraca is meestal een opengewerkte container die dienst doet als mini-supermarkt annex kroegje, drankwinkel. In ons geval is het een stenen gebouwtje met water en elektriciteit. En met twee grote, werkende koelkasten. Het is eigendom van een buurman die meestal in Maputo verblijft. Katia (of iemand anders) kan deze plek (kaal) huren voor een redelijk bedrag. Zo’n 25 euro per maand. Katia heeft ons een lening gevraagd. Niet om de huur te kunnen betalen maar om drank in te slaan voor de barraca. Ze kan de verkoop combineren met haar vlecht-en haarwerk. Maar ze heeft een startkapitaaltje nodig. Ik heb er een paar nachten over geslapen en natuurlijk veel overlegd met Isabel. We doen het. We nemen het kleine financiële risico. We lenen haar ongeveer 175 euro. Zij zegt dat ze dat voor eind januari zal terugbetalen. Dat zou fijn zijn, natuurlijk. Een lening is een lening. Maar eerlijk gezegd heb ik ook mijn grote twijfels of dat haar zal lukken. We houden wel een oogje in het zeil. Een ‘kroegje om het hoekje’ is ook een fijn idee. Het warme seizoen is weer aangebroken, de lange zomervakantie komt eraan. Heel wat mensen krijgen in december hun dertiende maand. Dus ja … dit kan een goed moment zijn om de barraca nieuw leven in te blazen. Burenhulp nummer drie.

Onze huishoudelijke hulp (Dona Marta) en de vader en zoon die ons zwembad onderhouden hebben een baantje bij ons. Vaste dagen (momenten) per week, met officiële vakantiedagen enzovoort. Maar dat is geen burenhulp. Zij hebben een vast maandsalaris. Dat voelt anders.

Wordt vast nog wel eens vervolgd.

Advertentie

Kei-appel

Tags

Ananas, Bezoek, Bier, Boane, Boerderij, Bungalow, Buurman, Geiten, HegHaag, Isabel, Kafferkoren, Kalkoenen, Katoen, Kei Apple, Kei-appel, Kippen, Lunch, Maïs, Sorghum, Vrienden, Water, Wilg

Ooit gehoord van de kei-appel? Ik niet maar gisteren kwam daar verandering in.

Een goede kennis, een bijna buurman, nodigde ons uit voor de lunch op zijn boerderij. We kennen Nelson via andere vrienden. Op een gezamenlijk feestje vertelde hij onlangs dat hij ook kippen houdt. Niet in zijn tuin dichtbij ons maar op zijn boerderij zo’n veertig kilometer verderop. Zijn weekend-buitenverblijf. Hij stuurde een Google-pin en zei dat hij ons zou komen ophalen bij de grote, doorgaande weg. Via bijna twee kilometer zandpaden kwamen wij aan bij zijn ‘bedoeninkje’. Wow, best groot – is onze eerste reactie. Een keurig omzoomd terrein.

Zoals gebruikelijk in Mozambique hebben we een koelbox bij met een mooie drankvoorraad oa blonde Leffe. We hebben geen idee hoeveel mensen er zijn uitgenodigd. Blijkt het enkel ons tweeën te zijn. Niets mis mee. Nelson heeft lekker gekookt. We zitten buiten in de tuin in de schaduw met uitzicht op een grote tuin. Een biertje in de hand.

Zijn weekendhuis zouden wij in de Lage Landen een bungalow noemen. Twee slaapkamers met elk een eigen badkamer en een woonkamer met een half open keuken. Meer hoeft dat niet te zijn. Achter op het erf staat nog een huis waar het inwonend personeel verblijft. In dit geval een man uit Quilimane. Tito, de tuinman. Verder nog een groot hondenhok, een buiten-wc en een groot kippen- en kalkoenenhok. Oude bomen en nieuwe aanplant en een wonderschone groene heg. Ruim twee meter hoog. Tussen het groen ontwaar ik met enige moeite een ijzeren hekwerk en bovenop scheermesjes prikkeldraad.

De kippen en kalkoenen trippelen vrij rond in de tuin. Tijdens het eten zien we Tito lopen met een stuk of veertig geiten in zijn kielzog. Jong en oud. We hebben heel veel vragen maar Nelson zegt dat we – als het wat is afgekoeld – een wandeling gaan maken en dat hij dan wat meer zal vertellen.

Zo gezegd, zo gedaan. Blijkt dat er achter de grote tuin nog heel veel percelen liggen die ook bij zijn boerderij horen. In totaal ruim 20 hectare. Vijf of zes percelen met voornamelijk maïs en sorghum (kafferkoren). Tussendoor ook wat pinda’s en maniok. We wandelen verder. Twee grote stroken met ananas. Wow.

We lopen nu aan de buitenkant van de groene heg. Tussen het groen ontwaar ik een geel-oranje vruchtje met een doorsnee van een centimeter of vier, vijf. Nelson noemt het: ‘k-apple’. Ik had er nog nooit van gehoord. Hij plukt er een paar. Er zit een dun, glad velletje rond, vergelijkbaar met een velletje van een abrikoos. Mmmm, wat lekker. De ene is al iets zoeter dan de andere. Een beetje zoetzuur en een tikkeltje bitter.

Thuis ga ik meteen op zoek. Wat is ‘k-apple‘? In het Nederlands heet deze vrucht kei-appel. En ‘kei’ verwijst naar de Kei-rivier in het zuidoosten van Zuid-Afrika. Misschien ken je het voormalige thuisland Transkei van naam. De plant is een wilgensoort. Prima te gebruiken als heg. Ik citeer Vreeken.nl: “De kei-appel is een aantrekkelijke, bladhoudende kamer-, kuip en met enig geluk zelfs winterharde buitenplant! Oorsprong is Zuid-Afrika (o.a. langs de Kei-rivier), de plant groeit uit tot een kleine boom, maar laat zich ook heel goed vormen en snoeien. Als struik of haag worden ze aangeplant tegen ongenode gasten vanwege de scherpe doorns. Na bevruchting van de vrouwelijke bloemen ontstaan de smakelijke vruchten, die rijp zijn als ze ongeveer 6 cm in doorsnee en geeloranje van kleur zijn. De smaak doet denken aan de smaak van appels, vruchten zitten vol vitaminen en kunnen na 4 jaar ontstaan.” Ik vind het eerder naar een gele pruim smaken, ook qua textuur en mondgevoel.

We wandelen verder. Hij heeft ook een groot perceel dat hij voornamelijk laat overwoekeren. Heel veel inheemse struiken, planten en bomen. We zien oa termietenheuvels, aloe vera, heel veel verschillende vrouwentongen, cactussen, acacia’s en nog heel veel meer. Isabel heeft vooral vragen of er ook slangen zijn. In een hoek van dat terrein grazen de geiten van tijd tot tijd, zeker in de winter (lees: doge seizoen). Dan zie ik plots katoen.

Ik zag nooit eerder katoen in Mozambique. Nelson heeft drie bijenvolken en is dus ook amateur-imker. Varkens heeft hij ook gehad maar hij vond dat uiteindelijk geen geslaagd deel-project. Ook het idee om een boerderij-camping te beginnen is bij een idee gebleven. De hele onderneming is een hobby. Hij heeft geen commerciële verwachtingen of doelen. Ja, zoveel mogelijk zelf-voorzienend zijn. Vandaar de kippen, de kalkoenen, de geiten, soms ook schapen. Maïs, granen, pinda’s, zoete aardappelen enzovoort. Vooral voor eigen gebruik en voor zijn personeel. De inwonende Tito en twee vaste krachten uit het nabijgelegen dorp. De geiten zijn soms zijn eigen ‘vijanden’ want die vreten bijna alles op. Dus jonge aanplant kan alleen verbouwd worden achter omheinde percelen – ontoegankelijk voor de geiten. Hahaha.

Een belangrijke vraag is natuurlijk “Waar haal je water vandaan?”. Want zijn hobby-project staat in het bekende ‘The Middle of nowhere’. Dat was dus ook zijn grootste investering ruim twaalf jaar geleden. Hij heeft een contract gesloten met het waterleidingbedrijf in het district. Ruim vijf kilometer pijplijn werd er voor hem gegraven. Hij betaalde daarvoor alle kosten. Nu betaalt hij zijn maandelijkse waterrekening en mag ook water leveren aan zijn directe buren die daar een kleine vergoeding voor betalen. Op sommige akkers heeft hij een druppel-irrigatie-systeem aangebracht. Hij maakt een duidelijk onderscheid tussen het droge en het natte seizoen. Daar zullen zijn Keniaanse roots wel voor iets tussen zitten. In het dagelijks leven is hij een internationale consultant op financieel gebied. Hij werkt op projectbasis voor lokale en landelijke overheden en soms voor een ngo. De boerderij is zijn hobby want reizen doet hij genoeg voor zijn betaalde werk. Een bijzondere man. En dan heb ik nog niets verteld over zijn bescheiden zonne-energie-project-voor-eigen-gebruik.

Nog een laatste detail. Tito (een Mozambikaan) zorgt voor de beesten en nog voor heel veel meer. Alleen hij wil de beesten (kippen, kalkoenen, geiten, lammetjes) niet zelf slachten. Dat vindt hij gevoelsmatig strijdig met al zijn liefdevolle aandacht voor de dieren, dag in dag uit. Dus daarvoor vraagt hij een buurman.

Geweldig toch! Een bijzondere zondag op het Mozambikaanse platteland. Een biologische hobby-boerderij. Alsof ik een soort Afrikaanse Wahrberg heb ontdekt …

Klik op de foto’s als je ze wat vergroot wilt zien.

Nog enkele Duitse naweeën

Tags

Aurach, Bayern, Biologisch tuinieren, Duitsland, Franken, Hanneke Roelofsen, Paarden, Reizen, Sigaretten, Tiny house, Tuin, Tuinieren, Vakantie, Vrienden, Wahrberg

Het woord wee van de titel is waarschijnlijk verkeerd gekozen. Niks geen pijn. Hooguit een licht verdriet dat de week op de Wahrberg alweer voorbij is. Ik ben weer thuis in Leeuwarden. Het was heerlijk. Net als de vorige dagen vertel ik het verhaal met enkele foto’s. Een plogje.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Zal ik er ook nog wat bij schrijven? Ik wacht jullie antwoord niet af. Op de eerste twee foto’s zie je het dagelijkse verzamelpunt op de Wahrberg. Elke ochtend om negen uur staan er twee thermoskannen koffie klaar, een thermoskan thee en een fles warme melk. Iedereen is welkom om aan te schuiven. Op de Wahrberg wonen min of meer drie familie’s en hun kinderen en kleinkinderen. De bewoners zijn al toe aan de vijfde of zesde generatie. Ik ken alle vaste bewoners en ben goed bevriend met Markus en Inge. En dan ben je vanzelfsprekend ook bevriend met broer, schoonzus, zoon, schoondochter, neven en nichten en hun aanhang. Een te lange lijst om hier te vermelden. De meeste bewoners en hun gasten drinken een kop koffie of een kopje thee tussen negen en tien en delen dan wel en wee. Alweer wee. Ook vrienden uit het dorp schuiven geregeld aan.

Foto drie is de binnenkeuken en een paarden-verzamelplaats. De Wahrberg is ook een thuis van ongeveer vijftig bejaarde paarden. De paarden krijgen onderdak, lopen vrij rond op heel veel weilanden. Ze krijgen voer en water maar de verzorging doen de paardeneigenaars zelf. Sommigen zag ik dagelijks, anderen komen wat minder vaak.

De vogeltjes op foto 4 komen uit Mozambique (of Zuid-Afrika). Markus en Inge waren al driemaal op bezoek bij ons. Ook op onze veranda in Djonasse hangen soortgelijke vogeltjes. Ook in Leeuwarden. Erg fijn. Op enkele kilometers van de Wahrberg is een mooie leer-tuin. Een wat? Een tuin met bloemen, kruiden en planten. Bij elk gewas staat een bordje met uitleg. Ik weet dat dit het aards paradijs kan zijn voor Isabel (die geen visum kon krijgen voor Schengen).

Door de overstromingen van de afgelopen weken is het leidingwater deels vervuild. De gemeente roept op om tijdelijk water altijd te koken of flessenwater te drinken. In de buurt is gelukkig een natuurlijke bron met zuiver drinkwater. Eenmaal per week worden hier (in het nabijgelegen bos) flesjes en bidons gevuld.

Alle bewoners van de Wahrberg tuinieren biologisch voor eigen gebruik. Super. Op foto negen zie je een zwemvijver, een beeld van Hanneke (Roelofsen) en ‘de blauwe hut’. Mijn tiny-house verblijfsplek van één week. Een superplek.

In de avond verandert de tuin (of de woonkamer) van Markus en Inge in een bioscoop. Als er geen film wordt gekeken dan wordt er altijd wel ergens op de berg een vuurtje gestookt. En bij een vuurtje horen verhalen, liedjes en lekkere hapjes.

Een heerlijke plek.

Ik eindig met één andere soort foto …

Overal (in het kleine stukje van Duitsland waar ik was) zag ik sigarettenautomaten. Deze foto heb ik in Aurach gemaakt. (*) Een dorp van ongeveer 3000 inwoners. In telde wel vier automaten in het dorp. Waarom bestaat deze 24/7 verkoop van sigaretten? Ik vind het heel raar. Ook winkels (met vergunning) en benzinestations mogen sigaretten verkopen. Ik vind dit straataanbod absurd. Niemand van mijn Duitse vrienden vind dit raar. Ze hadden er nog nooit over nagedacht. Nu moet ik toegeven dat ook in Mozambique er heel veel straat-‘automaten‘ voor sigaretten bestaan. Ik zet automaat bewust tussen aanhalingstekens want ik bedoel natuurlijk jongens die langs de kant van de weg sloffen sigaretten verkopen.

(*) Jean Jacques leerde me ooit het volgende: “Maak de eerste dagen dat je op een NIEUWE plek bent meteen foto’s van alles dat je opvalt. Want na een paar dagen ben je er aan gewend en valt het niet meer op.” Vandaar deze sigarettenautomaat.

Ondertussen in Mozambique (9)

Tags

Afrika, Aids / HIV, Armoede, Bloemen, Citroen, Fruit, Matola, Mozambique, Natuur, Straatkinderen

Tweemaal per week rij ik ’s morgens vroeg via de N4 naar Matola Cidade. Ik geef daar van 7 tot 9 uur Nederlandse les aan Denisse. Ik passeer dan de stoplichten bij Construa en Shoprite tussen half zeven en kwart voor zeven. Op de middenberm – die daar tamelijk breed is – worden op dat moment een stuk of zes jongens wakker. Straatkinderen. De ene morgen liggen ze op een stuk karton nog onder hun dekens. Een volgende ochtend zitten er al een paar rechtop of zoeken een boom of lantaarnpaal om te plassen. Een schrijnende realiteit.

Slapende kinderen op de middenberm van de N4

Overdag zie ik ze niet. Of er een stilzwijgend akkoord is met de buurt weet ik niet. Ik denk dat ze daar mogen zijn (slapen) tot zeven uur en dan op moeten krassen. Ik schat de jongens tussen tien en dertien jaar. Er rijden dagelijks duizenden forenzen langs, op weg naar school en werk. Hartverscheurend maar het stoplicht springt weer op groen en ik rij verder. Regelmatig krijg ik de vraag of ik hier tegen kan. Tegen dit soort taferelen? Pure armoede. Ja, ik kan daar tegen maar realiseer me dan altijd weer dat ik geluk heb gehad dat mijn wieg niet in een Afrikaanse sloppenwijk stond.

Nog een verontrustend bericht in de krant deze week: “Mozambique: 2,2 miljoen mensen leven met HIV / Aids, 860 jongeren worden wekelijks besmet.” De getallen duizelen in mijn hoofd. Gelukkig is er wel grote vooruitgang in de behandeling. Medicijnen. Maar het aantal nieuwe besmettingen blijft verontrustend hoog. 

Laat ik met een paar foto’s uit onze tuin eindigen. Nog zes dagen en de dagen worden weer langer. Joepie. Afgelopen nacht was het koud. 10c – bijna volle maan. Het heeft al maanden niet meer geregend. Het gras wordt geel-bruin. Maar nog steeds tikt de thermometer de 30c aan in de vroege namiddag. En bloeit er van alles. Dat houdt nooit op.

Maracujá (passievrucht) in eigen tuin

Het hele jaar staat er wel iets in bloei in onze tuin

Citroenen in de achtertuin

Een onverwacht cadeautje

Ik hou van planten maar heb weinig verstand van namen. Deze plant is nu een kleine meter hoog. We hebben er verschillende van – een beetje als afscheiding tussen oprit en grasveld. En daar was plots – voor het eerst – een bloem. Het bleek een eendagsvlieg te zijn. ’s Morgens in bloei, ’s middags al gesneuveld door de wind. Ik vind deze bloem prachtig. Wie weet hoe deze bloem / plant heet? Ik vind het een soort anemoon bij koraalriffen. Iets uit een sprookje of een tekenfilm. Voor één dagje bij ons in de tuin. Prettig weekend.

In de serie: ONDERTUSSEN IN MOZAMBIQUE

 

Mijn ecologische voetafdruk

Tags

Afval, Ecologische voetafdruk, Elektriciteit, Klimaat, Milieu, Mozambique, Nederland, Openbaar Vervoer, Vakantie, Vervoer, Vliegen

Ik denk niet dat ik de term “Ecologische voetafdruk” twee jaar geleden al bewust hoorde. Vandaag word je er bij wijze van spreken mee dood gegooid.

Op Wikipedia lees ik : “Uit de resultaten van bedreigde diersoorten per land, consumptie per land, houtverbruik per land, CO² uitstoot per land, cement verbruik per land wordt de ecologische voetafdruk berekend. Vanaf 2000 wordt de ecologische voetafdruk in hectare berekend. Nederland scoort 6,31 ha (nummer 9 in de wereld) en Mozambique 0,75 ha (nummer 137 in de wereld).” 

Eerlijk gezegd word ik niet veel wijzer van de uitleg bij Wikipedia. Ik kijk wat verder. Op de website van het WNF kun je een test invullen. Ik begin aan de vragen maar concludeer al na een paar vragen dat ik hier geen antwoord zal vinden. Op de vraag hoe ik mijn huis verwarm was geen van de keuzemogelijkheden voor ons van toepassing. Ik verwarm mijn huis niet maar dat antwoord staat er niet bij. Uiteraard houdt zo’n ( Nederlandse) vragenlijst geen rekening met een enkeling die in Mozambique verblijft. Dus ga ik zelf maar wat schrijven over ‘Koen & Isabel en Duurzaamheid’.

Mijn voetafdruk

Ik denk dat de conclusie zal zijn … Koen en Isabel doen het niet zo goed. Of soortgelijke bewoordingen. We zitten vast op een 5,5 ha schat ik in. Lager dan het Nederlandse gemiddelde en vele malen hoger dan de gemiddelde Mozambikaan. Ik ga er wat gedetailleerder en genuanceerder over schrijven. Wat doe ik (wij) goed, wat doe ik (wij) niet goed en wat zou beter kunnen?

Wonen

Wij wonen in een vrijstaand huis. We hebben flink wat cement gebruikt voor verbouwingen en aanpassingen. We hebben geen verwarming maar wel airco in onze slaapkamer, in mijn werkkamer, in de woonkamer en in de andere twee slaapkamers. In de woonkamer en de twee slaapkamers die we niet gebruiken staat de airco hoogst zelden aan. Van oktober tot april gebruiken we de airco wel. Niet continue maar met regelmaat. Buiten is het dan overdag rond de 35c. Binnen ook algauw 30c of meer. Werken en slapen is wel zo prettig als het wat koeler is. Het grootste deel van de dag leven we op onze veranda en is een briesje al genoeg om wat koelte te brengen. Spaarlampen branden enkel op de plaatsen waar we zijn. ’s Nachts branden een aantal (spaar)lampen in de tuin omwille van de veiligheid. Wij hebben weinig elektrische apparaten. Geen wasmachine. Geen vaatwasser. Geen droogkast … hahaha het idee alleen al … een droogtrommel.

Kan dit duurzamer? Ja maar enkel als ik geen airco meer zou gebruiken. En dat betekent waardeloos slapen en heftig transpirerend zitten werken. Ik zie hier weinig verbeterpunten in de nabije toekomst. Ook omdat de aanschaf van zonne-energie-producten stervens duur is in Mozambique. Raar maar waar … in een land waar de zon bijna altijd schijnt. Op dit moment kunnen wij ons zo’n investering niet permitteren. Er bestaan geen subsidies, het Chinese materiaal is waardeloos – maximaal zes maanden garantie – en er valt niets te regelen met de elektriciteitsmaatschappij. En zonnepanelen en batterijen zijn een geliefde buit voor dieven.

Voeding

Wij eten vlees en vis en schaaldieren. Ook yoghurt en eieren. Ik drink melk. Ik breng een kleine nuance aan. Ik denk dat wij drie of vier keer per week vlees eten. Een dag rundvlees, een dag varkensvlees en twee dagen kip of kalkoen. Geen grote porties. Twee dagen vis of garnalen. Eén of twee keer per week eten we vegetarisch. Dat laatste zouden we vast wat vaker kunnen doen maar in Mozambikaanse oren klinkt dat heel vreemd. “Typical white people !!!” We eten zelden vleeswaren. Een beetje bacon bij de zondag-brunch maar meestal eten we kaas en / of een eitje bij het brood. En vers fruit …

Groenten en fruit. Hier scoren we heel goed. Het meeste komt uit eigen tuin of van marktjes en kraampjes in de buurt. Zelden iets dat ingevoerd is uit het buitenland. Geen diepvries-eten of kant en klaar maaltijden, geen pizza of fast food, uiterst zelden iets uit blik. We eten producten van het seizoen. Iets dat in mijn jeugd (60 / 70’er jaren) heel gewoon was. We gooien zelden eten in de vuilnisbak. Ik ben goed in ‘kliekjes’ hergebruiken. Als we echt teveel hebben gekookt of klaargemaakt, dan geven we het aan onze huishoudelijke hulpen.

Lifestyle

Hierin zijn we zeer verschillend. Ik hou van ‘vaak hetzelfde aantrekken’. Ik hoef niet steeds iets nieuws te kopen. Ik draag rustig een broek die ik tien jaar geleden kocht en die me nog past. Truien en jassen hebben we zelden nodig en gaan dus jaren mee. Ik ben mode- en merk-ongevoelig. En zeker als ik thuis ben draag ik een korte broek en een tshirt, polo of hemd met korte mouwen. Isabel houdt van variatie. Dat heeft veel te maken met haar werk. Ze krijgt geen kleedgeld, geen bedrijfskleding maar moet wel representatief gekleed zijn als assistente van het management-team. Ze koopt met de hand op de knip. Soms nieuw maar vaak ook tweedehands voor weinig geld. En ze geeft veel weg aan haar zus, vriendinnen of nichtjes. Schoenen, een nieuwe handtas en haar zijn een ander verhaal.

Ook afval scheiden valt onder dit kopje. Dat doen we niet. Moet ik me schamen? Ja natuurlijk maar het hele principe van afval scheiden bestaat simpelweg niet in Mozambique. Ik kan natuurlijk plastic bij plastic stoppen, een doos voor glasafval enzovoort maar alles komt … op de grote hoop terecht. Heel jammer maar dat is de realiteit. We hebben wel een tijdje groenafval bewaard voor compost. Maar dat trok in no time teveel ratten aan. En waarschijnlijk ook slangen en ander beesten-spul dat je liever niet in je tuin ziet. En natuurlijk zou ik dit heel graag anders doen. In Nederland ben ik een keurige – zelfs fanatieke afval-scheider.

We hebben een zwembad en dat kost energie. De pomp zuivert (filtert) het water anderhalf uur per dag. Vast niet duurzaam … De zon verwarmt de watertank voor de douche. Ik lees boeken en de krant op mijn e-reader en tablet. Geen papier … geen reclamefolders of huis-aan-huis- bladen. Heel soms een papieren krant – dat is goed voor mijn Portugees.

Vervoer / Vakantie

In Nederland heb ik geen auto (meer) en probeer ik zoveel mogelijk het openbaar vervoer te gebruiken. Dat lukt me heel aardig. Mijn laatste auto in Nederland was een Auris Hybrid. In Mozambique hebben we twee auto’s. Eentje voor het vuile werk. 4 x 4 vervoer op slechte zandpaden met veel ruimte in de achterbak. En een zuinige auto voor af en toe woon-werk-verkeer en weekendjes-weg. De meeste dagen gebruikt Isabel het openbaar vervoer. Dat is zo’n anderhalf uur heen en anderhalf uur terug. Met de auto zou ze dat in tweemaal vijfenveertig minuten kunnen doen. Ik gebruik de auto voor boodschappen, bureaucratische regelzaken en voor woon-werk-verkeer. Ik heb nog nooit een elektrische auto gezien in Maputo en wijde omgeving. Zelfs geen hybride.

We nemen de auto naar het strand in Macaneta of Ponto de Oro een keer of zes per jaar. Tel daarbij een paar weekendjes op. Naar Swaziland of Nelspruit. (400 kilometer heen en weer).

Tenslotte het vliegtuig. Sinds het Umoja-programma – waar ik voor werkte – is gestopt vlieg ik heeeeeeel veel minder. Gemiddeld maak ik 2,5 keer per jaar de grote verplaatsing NEDERLAND – MOZAMBIQUE. Isabel vliegt één keer per twee jaar mee naar Europa. In 2011 vlogen we naar Brazilië. In 2014 gingen we naar Indonesië op vakantie en in 2018 naar Thailand. Een volgende ver-weg-vakantie staat nog niet gepland.

Kan dit beter? JA, natuurlijk. Moet ik wat minder vaak naar mijn vrouw in Mozambique vliegen? Ik vind van niet. Of omgekeerd … moet ik wat minder vaak mijn kinderen en kleinkinderen willen zien? Moet ik mijn werkzaamheden in Nederland opgeven? Nee.

Conclusie

De omstandigheden in Mozambique zijn anders dan in Nederland of in België. Als ik een eigen huis zou hebben in Europa zou ik zeker goed isoleren, zonne-energie overwegen, groene stroom kopen. Afval scheiden. Minder op vakantie gaan (vliegen of auto) zou ik wel moeilijk vinden. Minder vlees eten zou ik zeker doen. Géén vlees eten … dat nu ook weer niet.

Heb ik ‘vlieg-schaamte’? Een term die ik vorige week voor het eerst las. Nee. Moet ik nadenken over auto en vliegtuig? Ja. Begrijp ik het dat vrienden zeggen dat ze niet naar Mozambique op bezoek komen omdat ze hun ‘ecologische voetafdruk’ willen beperken? Tja … wat kan ik daar op antwoorden? Niets denk ik als ik niet cynisch wil reageren of vragen waarom ze nog steeds twee auto’s voor de deur hebben staan. Uiteraard moet iedereen zelf deze afwegingen maken.

Vind ik dat er iets gedaan moet worden aan milieu en klimaat? Ja. Dat de politiek (de overheid) NU werk moet maken van de klimaatakkoorden? Een volle JA. Dus zal ik en elke burger er aan moeten bijdragen.

Ik blijf GROEN LINKS stemmen in Nederland of GROEN in België. Dat is niet een kwestie van drammen maar van verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. En berekeningen dat Nederland maar een 0,0001 % kan bijdragen aan CO² vermindering is misschien cijfermatig juist maar Nederland is geen zelfstandige planeet maar een (klein) onderdeel van het grote geheel.

In de serie: #27/40

ps. Zie je op de foto mijn voetstappen op weg naar een bananenboom in onze tuin? Geen vervoerskosten of stookkosten voor mijn banaantjes …

Alweer maandagochtend

Tags

Begrafenis, Familie, Lobolo, Mozambique, Traditie, Tuin, Water

Eigenlijk bedacht ik gisteren de titel ‘Alweer een begrafenis’. Want dat was de realiteit vorige week. Zondag was de begrafenis van Tia Helena waarover ik al eerder schreef. Zwager Nando stapte dinsdagavond weer op de bus terug naar huis in Johannesburg. Hij kon onmiddellijk rechtsomkeer maken. Isabel was nauwelijks naar haar werk vertrokken op woensdagochtend of ze belde me. Neef Brito is overleden. Ik kon het nauwelijks geloven. Nog geen veertig. We maakten twee weken geleden plannen om binnenkort samen naar een voetbalwedstrijd te gaan. Een lokale selectie uit Maputo tegen de Old Stars van Barcelona in het Nationale Zimpeto Stadium.

‘De Dood’ waart hier in Afrika rond als een sluipmoordenaar. En opnieuw zijn onze dagen gevuld met rouw-rituelen. De familie bezoeken op het erf in Mafalala waar wij enkele jaren geleden onze lobolo-bruiloft vierden. Bijdrage geven aan het familiefonds. Een praatje maken met ooms en mij volstrekt onbekende neven. De volgende ochtend naar het kerkhof. Opnieuw veel volk op de been en opnieuw ben ik de enige blanke. Later sluit ik me weer aan bij de familie en koop frisdrank en twee bakken bier. Ook dat hoort erbij.

Onze zaterdag staat voornamelijk in het teken van de ceremoniën voor de overleden familieleden. Op zondagochtend na de begrafenis komen de families bijeen bij het graf.  In ons geval moet ik de meervoudsvorm gebruiken: graven. Gelukkig is dat op hetzelfde kerkhof. Volgende halte is op het erf van Tia Helena. De zussen en broer gaan overleggen wat er met haar weinige bezittingen en kleren zal gebeuren. Ik schuif korte tijd aan maar maak liever een wandeling in de buurt en strijk neer bij een stalletje, samen met een neef. Drie 2M’tjes later gaan we weer terug voor een typisch Mozambikaanse lunch met chima en matapa. Isabel vertrekt nu naar de andere familie voor soortgelijke activiteiten. Ook daar gaat het over de financiële zorgen van de weduwe. De bijdrages in het familiefonds zijn verre van toereikend voor de gemaakte kosten. Ik hoop dat onze gift de directe nood een beetje helpt verlichten.

En dan is het maandag. Ik kan terugvallen op een soort therapeutisch ritme. De wekker loopt af om 5u. Ik ga plassen en zet een pot thee. Vervolgens kook ik het lunch-potje voor Isabel. Spaghetti met verse bolognaisesaus. Een een bakje fruitsalade als toetje. Om tien voor zes geven we elkaar een zoen en zij vertrekt. Ik zit op de veranda in de ochtendzon. Een tweede kop thee en het wielerblad Bahamontes op schoot. Ik lees tot half zeven en check of er al water geleverd wordt. Ja, dat is zo. (*) Ik begin aan een uurtje planten water geven. Ik smeer een boterham, spoel het zand van mijn voeten en neem een duik in het zwembad. Tien minuten later komt onze huishoudelijke hulp en begin ik aan een volgend klusje. Alle houten zaken – beelden, stoelen, trommels en een tafel – op onze twee veranda’s snakken naar ‘voedsel’. Vernis, beits, terpentine en wat poetsdoeken. Ik vervolg mijn therapeutische bezigheden.

Noodzakelijk onderhoud

Er is nog een waslijst met andere klusjes. Voorlopig focus ik me op het onderhoud en herstel van een aantal beelden. Prettige werkweek … ook voor jullie.

(*) Water wordt hier in het buitengebied gemiddeld twee à drie uur per dag geleverd en meestal maar vijf keer per week. En dat op onregelmatige momenten. Wel vaak ’s morgens rond 6u. Daarom hebben de meeste huishoudens een (grote) watertank op het erf, daarmee hebben wij wel 24u per dag water want een tank van 2500 liter is een aardige voorraad.

In de buurt (10)

Tags

Buren, Buurt, Isabel, Klussen, Matola, Mozal, Mozambique, Personeel, Tuin

Toen we nog in Jardim – een stadswijk van Maputo – woonden, schreef ik met enige onregelmatigheid over de buurt. In april 2016 verhuisden we naar Matola. Een andere gemeente die tegen Maputo aanligt. Je kunt het een beetje vergelijken met Amsterdam en Almere. En wij wonen in Djonase, helemaal aan de buitenrand van Matola, bijna in Boane – alweer de volgende gemeente. Veel landelijker, veel meer groen. Zo’n vijfentwintig kilometer van het stadscentrum van de Mozambikaanse hoofdstad.

We hebben geen officieel adres maar dat is niet zo belangrijk want postbezorging bestaat hier nauwelijks. Het kadaster heeft wel een registratienummer van ons terrein. Ook het waterleidingbedrijf en de elektriciteitsmaatschappij hebben een systeem waarbij ze weten aan welk plot water en stroom wordt geleverd. En als we moeten uitleggen waar we wonen dan gaat dat als volgt in z’n werk … “Ken je dat en dat evenementencomplex, een populaire zaal met tuinen voor chique bruiloften? Ja. Mooi, dat complex is ommuurd met opvallend witte muren. Daarnaast loopt een zandpad. Rij dat zandpad op en na zo’n tweehonderd meter zie je gele muren aan je linkerzijde. Daar moet je zijn. Dan moet je even bellen dan zorgen wij ervoor dat de poort wordt geopend.”

Een stukje zandpad, de gele muur en de grote poort

Zoals je kunt zien: een zandpad, een gele muur en een rode poort. Wat zie je nog meer? Ik vertel er wat over. Ten eerste dat het mooi weer is. De zomer is in aantocht. Dat is fijn maar tegelijkertijd staat het leidingwater veel meer op rantsoen en zijn er veel vaker elektriciteitsstoringen. En zoals je kunt zien, lopen de kabels hier door de lucht en liggen ze niet in de grond. Een te hoog geladen truck of een stevige storm … en ‘ploep’ … dagen geen stroom. En je ziet vast een ander huis(je) vastgebouw aan onze buitenmuur. Officieel bestaat dat huis niet. Het is illegaal gebouwd op een uitloper van het doorgaande zandpad. Er zijn nog drie of vier huisjes vastgebouw aan onze buitenmuur. Mag dat? Kan dat? Het zijn geen vragen waar je antwoord op wilt hebben. ‘Gedogen’ is een belangrijke term in Mozambique. In de zin van ‘leven en laten leven’. Die huisjes waren al gebouwd toen wij ons terrein met bediende-woning kochten. Wij weten niet beter.

Een belangrijk advies van Isabel (en haar familie) was om geen contact te zoeken met deze buren. Ik zou al gauw de neiging hebben om te vriendelijk kennis te maken. Maar daar kan al gauw misbruik van gemaakt worden in de vorm van … ‘Mogen we misschien even dit of dat lenen? Kunnen we niet even een paar dagen water bij jullie tappen? Enzovoort.’ Ik heb dat advies opgevolgd zonder perse onvriendelijk te zijn. Als ik voorbij loop, knik ik vriendelijk goedendag of koop een paar tomaten of brood bij één van hen. In mijn lange afwezigheid heeft Isabel verschillende keren haar haar laten vlechten bij en door buurvrouw Katja. Zij woont met een zus en twee dochtertjes in het huisje op de foto. Haar man komt eens in de twee, drie weken een weekend over uit Zuid Afrika waar hij werkt als chauffeur. Ik denk dat ik hem nog nooit heb gezien.

En sinds een paar weken maakt Katja drie ochtenden per week schoon bij ons. Ik was ben verbaasd over deze omslag in Isabels denken over ‘omgaan met buren’. Voorlopig gaat de communicatie over werkzaamheden rechtstreeks tussen de dames. Ik bemoei me er niet mee. Wel zo gemakkelijk hoop ik. Ik richt me voorlopig op alle werkzaamheden buiten. De tuin, het zwembad en het nodige onderhoud van allerlei zaken.

Meer stukjes in de serie: IN DE BUURT

Wat niet, wat wel Plog

Tags

Avocado, Corruptie, Djonase, Isabel, Mango, Mozambique, Politie, Strand, Verkeer, Zon, Zuid Afrika, Zwembad

Nog even en dan hop ik weer van het zuidelijk halfrond naar het noordelijke. Dat betekent ook van de zomer naar de winter. En als ik de weersvooruitzichten mag geloven wordt dat een grote overgang. Zijn de rayonhoofden al opgeroepen? En dan is het bijna tijd om de koffers te pakken en te kiezen wat ik achterlaat tot een volgend verblijf in Mozambique. Wat ga ik niet missen daar in de Lage Landen en wat ga ik wel missen? Een klein plogje.

De verkeerspolitie

Altijd maar weer dat gecontroleer van mijn internationale rijbewijs en autopapieren. En dat ik moet uitleggen waarom ik met een Nederlands rijbewijs toch een Mozambikaanse auto kan en mag besturen. Zucht. Soms moet ik blazen. Prima, daar klaag ik niet over. En dan gaan ze muggenziften over een losgelaten sticker. Ik ga dat niet missen.

Aanschuiven

De rijen zijn soms lang in Mozambique. Bij de bank, bij loketten waar je stempels moet halen of zoals op bovenstaande foto bij de grens. Ik ga dat niet missen.

Alweer een ongeluk

Het idiote, onverantwoorde rijgedrag van veelal dronken chauffeurs op vrijdag- en zaterdagnacht. Ik ga dat niet missen.

Bij ons achter

Een foto van bij ons achter in Djonase. Ik heb in de weken dat ik in Mozambique ben niet één keer een trui aangetrokken. Laat staan een vest of een jas. Ik trek enkel een lange broek aan als ik naar een bruiloft of begrafenis ga. Of naar een kantoor van de overheid. Hier zie je een stukje van onze achter-veranda. Misschien een groot woord maar wij zitten hier graag. Net buiten de keuken. We ontbijten er en ook ’s avonds is dit meestal de plek waar we bijpraten over onze dag. Ik ga dat missen.

Onze avocado-boom (en de kleine bbq)

Dit is een detail van de vorige foto. Avocado’s, zomaar in je achtertuin. Ik hoef mijn arm maar uit te steken en ik heb een rijpe vrucht op mijn bord liggen. Het is een groot genot. Sinds ruim een week zijn ze rijp genoeg om te eten. Dat doe ik nu dagelijks. Isabel zal er nog een week of twee, drie mee kunnen doorgaan. De andere boom die je op de vorige foto ziet, is een citroenboom. Daar kunnen we bijna het hele jaar rond citroenen van plukken. In de grote voortuin zijn de mango’s al een paar weken rijp. We hebben twee soorten. Ik kom superlatieven tekort. Hemels-fruit. Binnenkort eten we ook atta, bananen en tangurine uit eigen tuin. En natuurlijk allerlei groenten en kruiden. Moet ik er nog iets aan toevoegen? Ik ga dat missen.

Isabel

Eind november was het zover. We namen de eerste stapjes in ons eigen zwembad. En sindsdien zijn er maar weinig dagen geweest dat we niet even een duik hebben genomen. Nou ja, meestal een plons. Soms met een glaasje op de rand van het zwembad plannetjes maken of wegdromen. Een beetje badderen, afkoelen of baantjes trekken. Nog niet alles is gerealiseerd. Er is nog genoeg te doen in en rondom het zwembad en tuin. Zoals ‘gras’ bijvoorbeeld. Maar het zwembad is echt een geweldige toevoeging aan ons plekje onder de zon. Ik ga dat missen.

En het is natuurlijk niet toevallig dat ik een foto gebruik van Isabel (in het zwembad). Haar ga ik het meest missen. Laat ik er hier maar niet over uitweiden want dan word ik emotioneel en ik heb nog heel andere plannen voor vandaag.

O ja, het beroerde internet, de dagelijkse stroomstoringen, dagen na elkaar geen water, de stijgende prijzen, de corruptie … ga ik niet missen.

Onze nieuwe keuken en douche – kortom het huis, vrienden en familie, het Krügerpark om de hoek, het strand op een uurtje rijden, de marabenta … ik ga het missen.

Met een gummetje

Tags

Isabel, Maputo, Stylus, Valentijn, Verbouwing, Water

Alweer een nieuwe ervaring. Ik gebruik een pen met een rubber-dopje aan het eind. Een soort gummetje. En daarmee typ ik dit stukje. Op een Samsung tablet. Ik had het al wel eens anderen zien doen maar vond het toch een soort aanstellerij. Maar het is best wel handig. Dus geen geklaag meer over dikke, zweterige vingers.

Een samenvatting  van de afgelopen dagen. Een gezellig verrassingsfeest. De jarige Jane (25) was totaal overdonderd dat ruim tachtig mensen in ‘blauw en wit’ op haar zaten te wachten. Zondag was ‘Valentines Day’. Daar kom je hier in Mozambique niet onderuit. Alhoewel ik het grote commerciële onzin vind. Dus een cadeautje voor het meisje en ik kreeg zelf een Aziatisch beeld. Lief van haar. Maar verder was het vooral een dag om water te vinden. We zijn in Jardim aan dag zes begonnen zonder water. Nog vier te gaan. Dat is dus jerrycans vullen bij het nieuwe  huis en zuinig aan doen.

Over de verbouwing gesproken: we zijn in de fase beland van ‘zwarte pieten’. Niet de hulpjes van de Sint maar wel de verantwoordelijkheid bij de ander te leggen. Bij de opzichter / coördinator, bij de uitvoerders, bij de opdrachtgever? Vermoeiend spelletje. En dit hoort er hier bij. Ik had het kunnen verwachten. Wie doet de afwerking? Wie ruimt de troep op – bouwafval,  stenen, kromme spijkers, hout, hoopjes cement her en der verspreid?  Wie doet de vervelende afwerkklussen? Ik houd de hand (voorlopig) op de knip. Ik wacht met de laatste betalingen. Doe ik dat niet dan zijn de vogels gevlogen. Het blijft een oefening van balanceren tussen vriendelijk zijn, boos zijn, op mijn strepen gaan staan en nog wat van dat soort zaken. De metselaars verwachten eind deze week klaar te zijn. De schrijnwerker en dakpannen-mannen ronden hun job af voor 26 februari. Dat is de afspraak. Maar dan zijn we er nog niet. Er moet nog getegeld en geschilderd worden. De keuken en inloopkast zijn nog niet klaar. Een deel van de elektriciteit moet uitgebreid worden .. enzovoort. Kortom … Koen ga terug naar je uitgaven-boek en leg er het budget nogmaals naast. En mogelijk moet ik een echt gummetje gebruiken en een paar zaken van het wensenlijstje schrappen / uitgummen. Wordt vervolgd … dat zal wel duidelijk zijn.

Ps. Zo’n pen met gummetje schijnt ‘stylus pen’ te heten. Weer iets bijgeleerd.

In de buurt (9)

Tags

2M, Bier, Buurt, Jardim, Landbouw, Maputo, Mozal

Het is alweer een hele tijd geleden dat ik iets schreef over de buurt waar wij wonen. Jardim. De buurt die we achter ons zullen laten als we later dit jaar verhuizen. Maar we zijn nog niet weg. Een verhuisdatum is nog niet gepland. Het streven blijft om ten laatste eind juni volledig over te zijn. Het zal me benieuwen …

We hebben de neiging om ‘niets’ meer te doen op onze huidige woonplek. Maar waarom eigenlijk? De moestuin ligt er triest bij. Dat komt deels door het regelmatige gebrek aan water. Ik schreef er al vaker over. Toch wonen we hier nog de komende honderd dagen. Reden genoeg om weer eens werk te maken van de tuin. Onze buurt heet niet voor niets ‘Jardim‘. Het Portugese woord voor ‘tuin‘.

En laten we aan het werk gaan op beide locaties tegelijkertijd. De moestuin in Jardim en een nieuwe moestuin in Mozal – onze toekomstige woonwijk. Samen met Todinho rij ik naar de machambas tussen Jardim en Machava.

Jardim, Maputo

Jardim, Maputo

Jardim en 2M brouwerij, Maputo

We kopen jonge plantjes. Sla, kool en uien. Op de foto’s zie je een paar van de akkers met groenten. Dit is van oudsher de plaats waar groenten voor de stad wordt gekweekt. Vergelijkbaar met Tuindorp in Utrecht. Om maar een voorbeeld te noemen. Overdag vind je er voornamelijk jonge mannen. Zij lopen de hele dag door met twee gieters – op en neer. Er lopen een paar sloten door het gebied. En een deel van een riolerings-syteem, dat is te ruiken. Zij zijn de hele dag bezig met de plantjes water te geven. Hier en daar zie je een oudere dame aan het werk, gebukt tussen de bedden. De jongere dames zie je ’s morgens tussen vijf en zes naar de markt vertrekken. Meestal lopend, ruim zes kilometer naar Mercado Central. Grote bundels op hun hoofd met de oogst van die ochtend. Zij hebben hun vaste verkooppunten op diverse markten in Maputo. Jongere kinderen staan met de oogst langs een drukke verkeersweg.

Wij kopen onze jonge plantjes rechtstreeks van een oudere dame. Een beetje achteraf. Achter de brouwerij van 2M (Mac Mahon) – het lokale bier van Mozambique, hun trots. Vijftig sla-plantjes en ruim twintig kool-plantjes. De prijs … bij AH kan ik er nauwelijks een krop ijsbergsla voor kopen.

Het is en blijft zeer kleinschalige landbouw ondanks de grote hoeveelheid kleine akkers. Hier wordt niet voor de supermarkten gekweekt, enkel voor de lokale markten en kiosken. Of kleine stalletjes die je overal langs de straat kunt vinden. Ik weet niet wie ‘eigenaar‘ is van die landbouwgronden. Waarschijnlijk de gemeente en ik veronderstel dat er al generaties lang een soort ‘gebruikers-overeenkomst‘ bestaat. Mogelijk een gebruik-gedoog-beleid voor bepaalde families / clans.

Nog eens teruglezen over “In de buurt”? Klik HIER.