Nederland museumland

Tags

Artemisia Gentileschi, Beeldende kunst, Den Haag, Enschede, Fries Museum, Johannes Vermeer, Joyce Overheul, Kunstmuseum Den Haag, Leeuwarden, Maris, Monet, Museum, Museum De Fundatie, Paula Rego, Rembrandt, Rijksmuseum Twenthe, Rob Scholte, Zwolle

Termen zoals ‘Bucket list’ of ‘To do list’ probeer ik zoveel mogelijk te vermijden op mijn Nederlandstalig weblog. Soms overkomt het me dat ik te veel Engels gebruik. Ook in de dagelijks conversatie. Ik heb zo’n lijstje af en toe op een papiertje of ergens in een schriftje. Meestal heb ik plannetjes in mijn hoofd. Een van die zaken is ‘museumbezoek’. Dat is typisch een activiteit in Nederland. In Mozambique bezoek ik zelden een museum. Natuurlijk heeft corona daar ook aan bijgedragen.

Nu ik weer aan het werk ben in Nederland wordt mijn museumkaart weer veelvuldig bovengehaald. Ik geef een overzicht, mét de tentoonstellingen die ik de laatste tijd heb bezocht. Later doe ik misschien nog wel eens uitgebreider verslag van wat ik zag. En hoe ik daarop reageerde.

Kunstmuseum – Den Haag

Ik bezocht de grote Paula Rego tentoonstelling. Overweldigend. Het was nostalgisch dwalen langs het werk van Alphonse Mucha. Boris Lurie vond ik een interessante ontdekking. Ik liep na jaren ook nog even langs de vaste collectie.

Het Mauritshuis – Den Haag

Natuurlijk moest ik weer even ‘Het meisje’ (Vermeer) gaan begroeten. Ik liep tamelijk snel door de zalen die ik best goed ken. Ik bleef ietsjes langer stilstaan bij al het werk van Rembrandt. In de vleugel met wisseltentoonstellingen vergaapte ik me aan ‘In volle bloei‘. Mooi … maar niet echt mijn genre.

Fries museum – Leeuwarden

Nauwelijks vijf minuten lopen bij me vandaan. Ik loop er dus heel vaak langs. Ik ga het gebouw geregeld binnen want ook het filmhuis (Slieker) huist onder hetzelfde dak. Het was alweer drie jaar geleden dat ik het museum van binnen had gezien. À la campagne – van Maris tot Monet. Heel veel bruikleen van Boymans van Beuningen. Impressionistische landschappen. Groot en klein. Ik kijk er met plezier naar maar het raakt me niet. De vleugel ‘Friezen’ vind ik boeiender. Ook de schilderijen ‘Jentjes lãnskip’ vind ik interessanter.

Rijksmuseum Twenthe – Enschede

Artemisia. Vrouw & Macht. Dit bezoek had ik vorig jaar al in mijn agenda aangekruist. Januari 2022. Door de lock down (alweer Engels) bleef ik wat langer dan gepland in Mozambique. Gelukkig werd deze bijzondere tentoonstelling verlengd tot 27 maart. Joepie. Voor het eerst zag ik werk van Artemisia Gentileschi met eigen ogen. Denk ik. Mogelijk liep ik er wel eens langs in de National Gallery (Londen) zonder veel aandacht. Dat was nu wel anders. Een heel mooie tentoonstelling. Ook de rest van het museum vond ik een ontdekking. Een aanrader.

Museum De Fundatie – Zwolle

Ik kwam vroeger veel in Zwolle maar toen bestond dit museum nog niet. Het heeft dus tot 2022 geduurd voordat ik er naar binnenstapte. Rob Scholte – reproductie verplicht en Joyce Overheul – Let’s get political zijn twee van de tijdelijke tentoonstellingen. Ik was Rob Scholte een beetje uit het oog verloren. Wat maakt die man veel verschillende zaken. Grote werken met verschillende technieken. Collages. Uitvergrote details uit bekende schilderijen. Eigenwijze kopieën van oude werken. Verknipte logo’s. Knip- en plakwerk. Heel bijzonder. Soms chaotisch, soms provocerend. Ik dwaalde graag anderhalf uur rond op deze grote overzichtstentoonstelling en ik begrijp de titel volkomen: ‘Reproductie Verplicht’.

In de serie: Beeldende kunst

Parket, tweede rij rechts – MDLM (#26)

Tags

Amerika, Annulering, Beeldende kunst, De vader, Edward Hopper, Het Middelburgs Theater, John Musto, Kerstvakantie, Later the same evening, Lock down, Mark Campbell, MDLM, Mozambique, Opera, Parket tweede rij rechts, Theater, Two on the Aisle, Uitstel, Vrienden

Natuurlijk moet Edward Hopper een plekje krijgen aan de wanden van Mijn Digitaal Lockdown Museum. Dat wist ik al lang. Vraag bleef nog even met welk schilderij. Toen las ik gisteren dat de musea, de theaters en de bioscopen waarschijnlijk nog niet mogen opengaan. Zucht. Voor hen een verlengde lock down. Dus ik wilde een Hopper-schilderij met een man of een vrouw die wezenloos naar buiten staart. Naar het niets of hooguit naar het dorre landschap of een verlaten straat in een lege stad. Dus thematisch aansluiten bij de actualiteit.

Hopper heeft ook veel theater-schilderijen gemaakt. Het eerste in die reeks is ‘Two on the Aisle’ …

Parket, tweede rij rechts – Two on the Aisle – Edward Hopper – 1927 – Olieverf op linnen – 102 x 123 cm – The Toledo Museum of Art, New York

Ook dit schilderij kun je gemakkelijk uitleggen als iets ‘actueels’. Een lege theaterzaal. De orkestbak blijft leeg. Het doek blijft gesloten. De toeschouwers die kaartjes hadden voor de tweede rij rechts staan wat misnoegd op. Mevrouw trekt zometeen haar jas aan en zal waarschijnlijk tegen haar man mekkeren. ‘Ik zei het je toch dat het dom was om theaterkaartjes te kopen voor een voorstelling op 15 januari.” Hij laat het stoïcijns over zich heen komen. De vrouw in een roze jurk op het tweede zijbalkon leest nog een paar gedichten. Het maakt haar niets uit of ze nu hier zit of straks thuis, eenzaam op haar eenpersoonsbed en apathisch naar buiten staart. Haar verloofde is er toch niet. Alweer naar een spoedoverleg met andere virologen.

Ik hou van Edward Hopper, dat heb ik hier al vaker verteld. Er is heel veel te vinden op internet over deze Amerikaanse schilder. Dat ga hier niet allemaal kopiëren of vermelden. Dat vinden de geïnteresseerden zelf wel.

Wij gaan straks lekker uit eten. Een beetje van op afstand vieren dat Duin, mijn jongste kleindochter, vandaag drie jaar wordt. Ja, in Mozambique is alles gewoon open. Er zijn wel wat kleine restricties die vooral theaters en concerten hinderen om vol uit te pakken. De restaurants en kroegen zijn heel wat drukker bevolkt dan op de schilderijen van Hopper. De scholen starten aanstaande maandag weer na de traditionele lange kerstvakantie.

Naast me ligt een geprint theaterkaartje. “De vader. Het Middelburgs Theater – Minitheater, Middelburg. 15 januari 2022 – 20u”. Nee, dat gaat ‘em niet worden. Zucht, snik. Voor de tweede keer heeft deze theatergroep deze voorstelling moeten annuleren wegens sluiting van de theaters. De eerste keer in maart 2020, onlangs december 2021 voor de tweede keer. “Vrienden, hou de moed erin. Ik hoop jullie dit voorjaar weer eens te zien.”

Toen ik wat informatie opzocht over bovenstaand schilderij ontdekte ik een opera die helemaal op YouTube staat – met Engelse ondertiteling. ‘Later the Same evening’. Muziek van John Musto, libretto van Mark Campbell. Een muziektheatervoorstelling geïnspireerd door vijf schilderijen van Edward Hopper. Dit schilderij is één van de vijf. Ik ga vanavond of morgen kijken en luisteren. Dus toch nog een beetje theater.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: Hopper – Ivo Kranzfelder (Taschen) en Edward Hopper – Nederlands artikel op Stringfixer

Meer lezen over Hopper: Theater and Cinema in Edward Hopper’s Paintings

Meer Hoppers zien: Klik HIER

P.s. Dit is voorlopig het einde van mijn dagelijkse stukjes over BEELDENDE KUNST. Natuurlijk zal ik er over blijven schrijven. Dan zal ik dat ook toevoegen aan Mijn Digitaal (lock down) Museum. Maar vanaf morgen ook weer aandacht voor andere zaken. Prettig weekend. Wees voorzichtig. Blijf gezond.

Roeiboten – MDLM (#25)

Tags

Avers sur l'Oise, Beeldende kunst, Detroit, Google, Gunay Uslu, L 'Oise, Lock down, MDLM, Nederland, Olieverf, Onbekend, Rivieroever, Roeiboten, Ruderboote, Schilderij, vanGoghHuis, Vincent van Gogh, West-Brabant, Zundert

Oei, lees ik dat goed? Blijven de musea na zaterdag nog langer dicht wegens ‘onveilig’? Je zal maar net begonnen zijn als staatssecretaris van cultuur en media! Waarschijnlijk is zij een te kleine vis in het overleg met OMT en de bevoegde ministers om te mogen meepraten, laat staan te adviseren of te beslissen. De theater- en museumwereld staan alvast op hun achterste poten. Begrijpelijk en volgens mij ook terecht. Ik ben benieuwd naar de besluiten.

Hier dag 25 van Mijn Digitaal Lockdown Museum. Je weet wel … ter compensatie van …

Wie me al langer volgt weet dat ik heel wat voetstappen en geschiedenis heb liggen in Zundert. Geboorteplaats van Vincent Van Gogh. Dus je had het al kunnen zien aankomen …

Roeiboten op de oever van de Oise in Auvers – Vincent Van Gogh – 1890 – Olieverf op canvas – 71 x 94 cm – Detroit Institute of Arts Museum, Detroit

Ik ga weinig vertellen over van Gogh en nog minder over Zundert. Als ik jullie had gevraagd wie dit schilderij heeft gemaakt dan zal waarschijnlijk iedereen antwoorden: Vincent Van Gogh. Juist. De kleuren, de compositie, de manier van schilderen (met streepjes), enzovoort. Ontegensprekelijk een werk van Zunderts bekendste zoon.

Ik besloot om een wat onbekender schilderij te kiezen. In een Duits boek dat ik heb – ‘van Gogh, met fünfzig Farbtafeln’ staat dit schilderij met als titel ‘Ruderboote’. Ik herinnerde het me niet. Ik kuste daarom – bij wijze van spreken – Google wakker en zocht naar de Nederlandse titel. Ik kan dit schilderij nauwelijks vinden! In geen enkel (onvolledig) overzicht met zijn werken staat dit werk vermeld. Raar vind ik dat. Het moet een heel laat werk zijn want hij overleed in Auvers in 1890. Maar het staat niet op de lijst van Auvers-schilderijen voor zover ik heb gezocht.

In het Engels heet dit schilderij ‘Bank of the Oise at Auvers’. Ik ben verre van een ‘van Gogh kenner‘. Zou er twijfel bestaan of hij het echt zelf heeft geschilderd? Ik kan me dat nauwelijks voorstellen. Weet je wat? Gewoon kijken en ervan genieten. Een grappig detail is het volgende: op heel wat websites kun je dit schilderij bestellen als een echt schilderij. Met andere woorden door iemand nageschilderd met olieverf op canvas. Ik kijk hier wel of in mijn Duitse boek met 50 foto’s. Tot morgen.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: DIA en vincentvangogh.org

Meer werken van Vincent Van Gogh zien. Klik HIER of bezoek het Vincent van GoghHuis in Zundert. Zeer de moeite waard.

Schreeuw om vrijheid – MDLM (#24)

Tags

Beeldende kunst, Begrafenis, Makonde, Malangatana Valente Ngwenya, Matalana, MDLM, MoMa, Mozambique, Nigeria, Portugal, Prince Twins Seven Seven, Schilderij, Tete, Umoja, Wiriyamu

Het heeft vierentwintig dagen geduurd voordat ik een Afrikaans schilderij toevoeg aan Mijn Digitaal Lockdown Museum. Vandaag maak ik dat goed. Ik heb een dik boek naast me liggen. Kunst nu (Toth). Meer dan 500 pagina’s, ruim 530 foto’s. Een van de laatste hoofdstukken heet: ‘Afrikaanse en Afro-Caribische kunst’. Een werk van Prince Twins Seven Seven spreekt me het meest aan. Waarschijnlijk omdat ik heel veel overeenkomsten zie met het werk van Malangatana. Kleurgebruik, onrust, Makonde invloeden, complexe patronen, het hele schilderij staat vol met figuren.

Het liefst zou ik nu uitgebreid vertellen dat ik Mestre Malangatana (1936 – 2011) goed heb gekend. De Afrikaanse Picasso was een van zijn koosnaampjes. Heel in het kort. Het UMOJA CFC-programma (2003 – 2014) waarvan ik twaalf jaar artistiek coördinator was, had in elk deelnemend land een goodwill ambassador. Een beschermheer of beschermvrouwe. Malangatana Valente Ngwenya was onze Mozambikaanse patrão. Hij gaf ons advies en opende deuren die anders voor ons gesloten bleven. Wij hielpen hem met verschillende bouwactiviteiten in Matalana, zijn geboortedorp. Ik was op zijn begrafenis in Matalana, precies elf jaar geleden. Een dag van nationale rouw. Twee jaar later bezocht ik nog een keer zijn graf. Klik HIER.

Schreeuw om vrijheid – Chorar por liberdade – 1973 – Malangatana Valente Ngwenya – Olieverf op hardboard – 122 x 305 cm – MoMa, New York

In het Engels heet dit schilderij ‘Cry for freedom’.

Dit schilderij was het antwoord van Malangatana op het bloedbad in Wiriyamu, een klein dorpje in de provincie Tete, in het noorden van Mozambique. 16 december 1972. Het koloniale Portugese leger doodde die dag honderden burgers, mannen, vrouwen en kinderen. Het land werd drie jaar later onafhankelijk van Portugal. Dit schilderij is een heel goed voorbeeld van de ‘all-over’-benadering van Malangatana. Elk onderdeel op het schilderij krijgt evenveel aandacht, dus ook betekenis. Hij geloofde dat horror en geweld de deur opent naar het fantastische, naar een grillige mythische wereld. Op dit schilderij zien we beide werelden. Koloniaal geweld, kettingen, dolken, reptielachtige wezens, soldaten, burgers, vogels, enge figuren met witte tanden. Een duistere vogel met een ketting om de nek maar ook een witte (vredes)duif op de voorgrond. Ik meen ook Malangatana zelf te herkennen aan de linkerzijde. Veel van zijn schilderijen, tekeningen en murals zijn vergelijkbaar van stijl.

Tot zover. Ik kan nog heel veel meer over Mestre Malangatana vertellen maar dat doe ik niet in dit stukje. Verder is hij bijzonder in Mijn Digitaal Lockdown Museum omdat hij de enige schilder is waarvan ik zelf unieke werken bezit. Omwille van veiligheid laat ik ze hier niet zien en laat ik in het midden waar ik ze bewaar. In 2007 ontving hij op het bordes van het stadhuis van Maputo de UMOJA-CFC-Award.

Burgemeester Eneas Comiche en Malangatana Valente Ngwenya – UMOJA CFC Award – december 2007 (eigen foto)

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: Wikipedia, Kunst Nu (Toth), Malangatana (engelse versie) – Júlio Navarro, Museum of Modern Art, New York

Meer werk zien van Malangatana. Klik HIER of HIER of twee filmpjes op YouTube. Klik HIER en HIER.

Four Darks in Red – MDLM (#23)

Tags

Beeldende kunst, Düsseldorf, Edward Hopper, Four Darks in Red, Ine, Kleurvlakken, Mark Rothko, MDLM, New Brunswick, New York, Rood, Schilderij, Usa, Vrienden, Whitney Museum of American Art

Vandaag waarschijnlijk het moeilijkst aan de man te brengen schilderij. Niet het origineel want dat zal vast wel enkele miljoenen kunnen opbrengen. Ik bedoel het meest onbegrijpelijke kunstwerk. Ik splits het weer op in twee delen. Eerst twee herinneringen. Daarna een woordje uitleg dat ik heb gekopieerd.

Four Darks in Red – Mark Rothko – 1958 – Olieverf op canvas – 260 x 295 cm – Whitney Museum of American Art, New York

Laat ik voordat ik een poging waag om iets uit leggen wat persoonlijks vertellen. Eind oktober 1999 bezocht ik een goede vriend die in New Brunswick (New Jersey) USA woonde. Ik logeerde ruim een week bij Rob. Hij moest werken en ik had tijd om af en toe zelf iets te ondernemen. In de buurt, in New York en in Philadelphia. We gingen ook samen een dag naar Manhattan. Overdag bezochten we oa het Whitney Museum of American Art. ’s Avonds zagen we de traditionele Halloween-parade. We concludeerden samen dat we corso Zundert heel wat boeiender vinden. Naast de vaste collectie van het ‘Whitney’ was er een hele verdieping ‘Edward Hopper’ en een verdieping ‘Mark Rothko’. Bij Hopper was ik niet weg te slaan, ik slurpte alles gretig op. Ik kocht boeken en ansichtkaarten. Bij Rothko was ik met stomheid geslagen. Zoveel grote schilderijen met enorme, vaak op elkaar lijkende kleurvlakken. Ik begreep er niets van. Ook de informatie drong nauwelijks tot me door. Wat is dit? Ik vond geen antwoord. Ik moest echter wel concluderen dat ‘Rothko’ een grote meneer moet zijn. Waarom zou hij anders hier zoveel plaats en aandacht krijgen? Ik kon het niet uitleggen. Zijn naam staat wel vanaf dat moment gebeiteld in mijn geheugen.

Ik denk dat ik terug thuis in Nederland wel iets vertelde over deze onbegrijpelijke kunst. Ine kende zijn naam maar dat was het dan ook. Enkele jaren later, ik denk 2002, gingen Ine en ik een dagje naar Düsseldorf. Een heel klein beetje de stad verkennen, lekker uit eten maar vooral naar het museum. En daar hing in een zaal – of was het een ruime hal – een Rothko. Vraag me niet welke maar het was een echte Rothko. Kleurvlakken, enfin min of meer zoiets als hierboven. Precies op dat moment loopt er een museummedewerker langs. Ik vraag de vrouw of ze even tijd heeft. “Ja, even. Wat kan ik voor jullie doen?” Ik vertel haar heel in het kort over mijn kennismaking met Rothko enkele jaren eerder in New York. En ik beken dat ik er niets van snap. Of zij mij (ons) iets kan uitleggen want ik wil het graag een heel klein beetje begrijpen. Zij vraagt of we even tijd hebben. Ja, dat hebben we. “Ga dan daar op die bank zitten en kijk minstens 10 minuten naar zijn werk. Liefst zo geconcentreerd mogelijk.’ Je krijgt dan vast antwoord op je vraag.” En weg was ze.

Kijken naar ‘Four Darks in Red’ – Foto website Whitney Museum, New York

Dat hebben we gedaan. Net zoals de mensen op de foto hierboven. Het is te lang geleden om het juist te beschrijven. Maar plots zat er beweging in het schilderij, kleurvlakken gingen golven. Kleuren liepen in elkaar over. Er kwam plots diepte in het platte vlak. Niet meteen maar na een minuut of vijf. Was het hallucinant? Nee, wel raar. Een soort kleur-hallucinatie. Had ik iets genomen of geslikt? Nee. Nu ik het hier opschrijf begrijp ik het weer niet. Wel weet ik dat ik bijzonders meemaakte op die bank in Düsseldorf.

Ten slotte citeer ik de museumgids. Four Darks in Red is een voorbeeld van het donkere palet van Mark Rothko uit de late jaren vijftig, toen hij steeds vaker rode, kastanjebruine en verzadigde zwarte verf gebruikte. Vier donkere rechthoekige vlakken van verschillende proporties domineren de compositie, die tegelijkertijd tevoorschijn komen uit en verdwijnen in een lichtgevende rode ondergrond. Rothko’s methode om vele lagen verf aan te brengen, samen met de speciale reflecterende eigenschappen van zijn kleurmengsels, geven zijn schilderijen een onnavolgbare diepte en gloed. Wanneer dit bijna drie meter brede canvas van dichtbij wordt bekeken (zoals de kunstenaar het bedoeld heeft), wordt de kijker overspoeld door een sfeer van kleur en intense visuele sensaties. De zwaarste donkere kleur bevindt zich aan de bovenkant van het canvas, terwijl een zachtere roze gloed van onderaf komt, waardoor de visuele zwaartekracht wordt omgekeerd. Rothko geloofde dat zulke abstracte perceptuele krachten het vermogen hadden om wat hij noemde ‘de basisemoties – tragedie, extase en onheil’ op te roepen. (Bron: Whitney Museum of American Art)

Op internet vind je nog meer filmpjes en gesproken uitleg over dit schilderij. Interesse? Klik HIER

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Meer werk van Mark Rothko zien? Klik HIER

Gezicht op Delft – MDLM (#22)

Tags

17e eeuw, Beeldende kunst, Delft, Gezicht op Delft, Het Middelburgs Theater, Johannes Vermeer, Lock down, Mauritshuis, MDLM, Meisje met de parel, Schilderij, Schrijven, Theater, Toneel

Gezicht op Delft – 1660 – Johannes Vermeer – Olieverf op doek – 116 x 97 cm – Mauritshuis, Den Haag

Dit is het beroemdste stadsgezicht uit de Hollandse 17de eeuw. Het spel tussen licht en schaduw, de indrukwekkende wolkenlucht en de subtiele weerspiegelingen op het water maken dit schilderij tot een absoluut meesterwerk. We zien Delft vanuit het zuiden. Het is vrijwel windstil, de stad ademt rust uit. Vermeer bracht die rust ook in zijn compositie door drie horizontale banen te maken: water, stad en lucht. En door de bebouwing wat minder rommelig te schilderen dan zij in werkelijkheid was. (Info: Mauritshuis, Den Haag)

Ik blogde de afgelopen jaren heel regelmatig over Johannes Vermeer. Dat hield natuurlijk verband met de theatervoorstelling ‘Meisje met de parel’ (2017). Ik bewerkte het boek van Tracy Chevalier en de gelijknamige film tot een nieuwe toneeltekst. In het decor waren heel wat reproducties van Vermeers werk te zien. Ook bovenstaand schilderij. Na afloop van de 20 voorstellingen werden al deze reproducties verloot onder alle medewerkers. Crew, cast en bestuur van Het Middelburgs Theater. Je kon je inschrijven voor de verloting. Dat deed ik ook. ‘Gezicht op Delft’ (op ware grote) gaf ik graag een plekje in huis. Maar helaas, het geluk was me niet welgezind. Wel kreeg ik het door ons gebruikte ‘Meisje met de parel’ cadeau met handtekening van alle spelers (m/v) op de achterzijde. Waarvoor nogmaals dank. Als ik een beetje naar links kijk, zie ik haar. Een dierbaar aandenken aan een mooie productie.

Van dit schilderij heb ik wel een grote ansichtkaart, ook zichtbaar vanaf mijn werkplek. ‘Gezicht op Delft’ heb ik al zeker een keer op vijf met eigen ogen gezien want het Mauritshuis blijft een van mijn favoriete musea.

Natuurlijk moest er een Vermeer opduiken in Mijn Digitaal Lockdown Museum. Als de nieuwe Nederlandse regering besluit om de musea na 14 januari weer te openen dan gaat deze dagelijks MDLM-serie in een tijdelijke winterslaap. Niet echt hoor maar zeker niet meer dagelijks. Blijven de musea en theaters nog langer dicht dan … nou ja, dat zien we dat dan wel weer. Volgende week gaan de scholen weer open en is kunstverteller Koen weer gewoon meester Koen.

Nog vier dagen dus. Wie komen nog in aanmerking voor een plekje in mijn MDLM? Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Francis Bacon, Marc Chagall, Edward Hopper, Malangatana, René Magritte, Escher, Jopie Huisman, Corneille, Yves Klein, Artemisia Gentileschi, Frans Hals, Lucian Freud, Jeroen Bosch, Goya, Caravaggio, Titiaan, Leonardo da Vinci, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Peter Paul Rubens, Herman Brood, Anton Heyboer, Edvard Munch, Piet Mondriaan, Velasquez, Roger Raveel, Matisse, Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Mark Rothko, Georg Baselitz, Jan Fabre, Sandro Botticelli, Théodore Géricault, Ansih Kapoor, Karel Appel, Willem de Kooning, Luc Tuymans. Ik kan nog tientallen namen meer toevoegen. Die keuze gaan jullie en ikzelf ontdekken de volgende dagen. Ik zal er wel een persoonlijke herinnering aan toevoegen.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: Mauritshuis

Meer werken zien van Johannes Vermeer, klik HIER

De horizonwachter III – MDLM (#21)

Tags

Beeldende kunst, België, MDLM, Naakt, Paul Delvaux, Schilderij, Skeletten, Station, Surrealisme, Trein, Vrouwen

De horizonwachter III – Le veilleur III ou horizons – 1962 – Paul Delvaux – Olieverf op canvas – 172 x 272 cm – privécollectie

Vandaag leg ik nauwelijks iets uit. Dat was trouwens ook het motto van Paul Delvaux, de Belgische schilder (1897 – 1994). Hij werd 97 jaar maar hij heeft nooit of hoogst zelden iets willen uitleggen. Dus moeten we zelf maar kijken en eventueel iets benoemen of interpreteren. Treinen, trams, Griekse en Romeinse tempels, ruïnes, de maan in al zijn vormen, lege straten, skeletten, astronomen, naakte vrouwen, stations, Venus, heel veel doorkijkjes, mannen in pakken, nimfen, spiegels, bordelen, straten bij nacht, olielampen … ik kan nog wel even doorgaan om alle elementen op te noemen die met grote regelmaat te zien zijn op zijn schilderijen en fresco’s.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Meer zien van zijn werk: Klik HIER

P.s. Paul Delvaux was de meest favoriete schilder van mijn broer (zaliger). Ik denk dat ik ooit een boek (catalogus) heb gehad met zijn werk maar dat boek ben ik kwijt. Waarschijnlijk een keer uitgeleend en niet opgeschreven aan wie.

Geppetto wast Pinokkio – MDLM (#20)

Tags

Beeldende kunst, Beeldhouwer, Carlo Collodi, Corso, Disney, Geppetto, Kunstmuseum Den Haag, MDLM, Museum Voorlinden, Paula Rego, Piëta, Pinokkio, Podcast, Ron Mueck, Schilderij, Sprookje

Ik ga dit stukje opsplitsen in twee delen.

Deel 1. Kunstmuseum Den Haag heeft een grote tentoonstelling met werk van Paula Rego. Een Portugees, Britse schilder. Of moet je ‘schilderes’ zeggen? Jammer genoeg is het museum nu gesloten maar ‘ze’ blijft nog even hangen tot 22 maart 2022. Iets om naar uit te kijken. Ondertussen lees ik wel hier en daar wat over haar werk. In eerste instantie lijkt het tamelijk realistisch. Kijk maar naar het schilderij hieronder. Het museum heeft ook een boeiende podcast gemaakt over Paula Rego waar ik met interesse naar luister. Wel op een iets andere manier dan mijn gebruikelijke. Meestal luister ik podcasts in de auto. Heerlijk. Maar verhalen die gaan over beeldende kunst wil ik horen mét ‘het plaatje’ d’rbij. Dat doe ik thuis, niet in de auto. Onderaan plaats ik een link naar nog twee andere podcasts over kunst.

Mijn geliefde collega-blogger (en top-reageerder) Rietepietz heiligt één principe: “Kunst. Ik moet gewoon kunnen begrijpen wat ik zie, uitleg moet overbodig zijn.” Het zijn niet letterlijk haar woorden maar hier komt het wel op neer. Ik begrijp deze wens. Als verteller bij het bloemencorso in Zundert weet ik dat het publiek ook graag iets meer hoort over de achtergrond van het ‘beeld’ dat aan hen voorbijtrekt. Dat is ook wat ik in Mijn Digitaal Lockdown Museum probeer te doen.

Dus wat ziet Rietepietz en wij hieronder? Een serieus kijkende man met een blauwe broek, geblokt hemd, opgestroopte mouwen, stevige werkschoenen, donkere sokken, een witte schort en een rood doek met witte vlekjes in zijn rechterhand. En we zien een roodharig, naakt jongetje. Het jongetje ligt stijf op de rechterknie en de linkerhand van de man. Voor hem staat een zwarte emmer met ijzeren handvat. Verder is er in de ruimte niets te zien. Een donkere muur, een lichte vloer en misschien zoiets als een drempel of dorpel waar de man op zit. Mogelijk zit hij op een onzichtbaar krukje.

Er doet zich meteen een probleem voor. De titel van dit stukje is ook de titel van het schilderij. ‘Geppetto wast Pinokkio.’ Dat is natuurlijk niet een echt probleem maar onmiddellijk kijk je dus met deze extra informatie naar dit schilderij. Ik ga ervan uit dat Riet en wij weten wie Geppetto en Pinokkio zijn.

Zien we nu een jongen of zien we een houten pop? Dat is natuurlijk de kracht van dit schilderij. We weten het niet. Dit schilderij vertelt dus heel nauwkeurig het begin van het sprookje van Carlo Collodi. Houtbewerker boent zijn … tja, wat is hij? Een houten pop of nu al een echte jongen?

Waarschijnlijk moet je nu je ‘Disney-beelden’ uitschakelen. Deze Geppetto lijkt in bijna niets op de oude, goedlachse man met een brilletje voor op zijn neus, witte snor en haardos. Ook deze Pinokkio lijkt nauwelijks op het vrolijk kereltje met jagershoedje, rode korte broek, gele bloes, blauwe strik en witte handschoenen.

Tot zover het eerste deel. Kijk naar het schilderij, misschien vind je het mooi, mysterieus, naar, saai … of wat dan ook. In deel 2 vertel ik wat meer. Wat je dus niet ziet zo op het eerste zicht. De verfoeide uitleg, weet je wel. Sla het gerust over. Tot morgen.

Geppetto wast Pinokkio – 1996 – Paula Rego – Pastel op papier

Deel 2. Omdat ik al wat andere schilderijen van Paula Rego zag, herken ik een thema. Bewerkte sprookjesfiguren. Nooit vrolijk, eerder donker, duister en ongemakkelijk. Een fee met een bloot jongetje (ook Pinokkio). Jongetjes, mannen en (oudere) vrouwen in zwarte ballet-tutu’s. Een ezelskop. Sneeuwwitje en haar stiefmoeder. Er valt weinig te lachen. Terug naar deze ‘Pinokkio’. Er is weinig vrolijks te zien. De verstijfde houding van het blote jongetje op de schoot van een man die hem duidelijk in de greep heeft. Zijn armen zijn naar achteren getrokken. Hij houdt zich stijf als een plank. Een mooie vergelijking omdat we weten dat het Pinokkio is. Is dit een nachtmerrie of een verwijzing naar pedo-gedrag van de man? Ik weet het niet. Deze kerel straalt nauwelijks liefde uit. Geppetto de poppenmaker uit het sprookje werkt met beitels, mesjes, gutsen, vijlen en schuursponsjes. Deze man oogt meer als een slager, de messen kunnen we er gemakkelijk bij bedenken. Heeft de bloedrode lap een symbolische betekenis? Waarschijnlijk wel, althans in mijn verbeelding en dat is natuurlijk iets dat het schilderij – de schilder – veroorzaakt.

Weet je wat een Piëta is? Dat is het woord dat wordt gebruikt voor elke afbeelding van Maria met een dode Christus op haar schoot. Waarschijnlijk vind je het te ver gezocht om dit schilderij daarmee te vergelijken. Natuurlijk weet Paula Rego heel goed dat die associatie er is bij de (geoefende) toeschouwer. Dan moet je je dus afvragen of het jongetje dood is of niet. Natuurlijk is een houten pop dood, daar bestaat geen misverstand over. Maar Pinokkio wil heel graag levend zijn als een echte jongen. Het verhaal van dit schilderij scharrelt dus ergens tussen een duistere sprookjeswereld en het echte leven.

Wat je niet kunt zien op dit schilderij is een familie-weetje. De schoonzoon van Paula Rego heet Ron Mueck. Hij is een beroemde Australische beeldhouwer die opgroeide in een familie van poppenmakers. Of hij model is geweest voor deze Geppetto weet ik niet maar dat is zeker niet uit te sluiten. Mueck maakt hyper realistische beelden van baby’s, kinderen, jonge en oude mensen. Soms in ’t klein, soms in het heel groot. Ik zag een paar van zijn fascinerende beelden in Museum Voorlinden.

Ik kijk uit naar de dag dat ik in Den Haag het werk van Paula Rego met eigen ogen kan zien. Fascinerend werk met een mysterieuze, verontrustende ondertoon.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bronnen: Wikipedia, BBC-Culture, Art History

Meer werk zien van Paula Rego – klik HIER

Meer werk zien van Ron Mueck – klik hier

Podcast over kunst Paula Rego , In het Rijksmuseum , Kunsthart

Boerenkermis – MDLM (#19)

Tags

Beeldende kunst, Boerenkermis, Bruegel, Cluyte van plaijerwater, Dichter, Klucht, MDLM, Nu noch, Pieter Balten, Rederijker, Rijksmuseum, Schilderij, Theaterinstituut, Toneel, Vlaamse kermis

Boerenkermis. Een opvoering van de klucht ‘Een cluyte van Plaeyerwater’ op een Vlaamse kermis – Pieter Balten – ca 1570 – olieverf op houten paneel – 112 x 157 cm – Rijksmuseum, Amsterdam

Waar zal ik eens beginnen? Je opende daarnet dit stukje en je zag dit schilderij, deze ‘Boerenkermis’. Meer dan waarschijnlijk dacht je onmiddellijk … ‘Bruegel’. Laat ik er onmiddellijk aan toevoegen … ik ook. Maar het is een schilderij van Pieter (Peeter) Balten. Ooit van gehoord? De kunstkenners antwoorden waarschijnlijk ja. Pieter Balten was een Antwerpse kunstschilder en rederijker. Hij is een tijdgenoot en/of opvolger van Pieter Bruegel de Oude. Kunsthistorici zijn het er niet helemaal over eens. De een is wereldberoemd, de ander moet het – bij wijze van spreken – doen met een vermelding van zijn naam naast zijn schilderij.

Zo gaat dat. Ik heb dit altijd een geweldig schilderij gevonden want in het midden zie je … een toneelvoorstelling. Er wordt een ‘cluyte’ (clute = klucht) opgevoerd. In dit geval ‘Een cluyte van plaijerwater‘. Heel in ’t kort het verhaal. Een vrouw heeft een affaire met de dorpspastoor. Ze doet alsof ze ziek is en ze stuurt haar man – een simpele ziel – eropuit om plaijerwater te kopen op een markt ver weg. De boer ontmoet een koopman die uitlegt dat plaijerwater fop-water betekent en dus niet bestaat. Dus waarschijnlijk bedriegt zij haar man. De boer kruipt in de grote mand – op de rug van de koopman – en zo gaan ze terug naar huis. Ter plekke in de dorpskroeg betrapt hij zijn vrouw met de pastoor. Natuurlijk krijgen beiden een aframmeling van de bedrogen echtgenoot.

Detail uit het schilderij: Een opvoering van de klucht ‘Een cluyte van Plaeyerwater’ op een Vlaamse kermis- Pieter Balten

Je herkent vast de vier personages uit de klucht. De vrouw en de pastoor. De koopman en de boer die op het moment suprême uit de mand kruipt.

De rest ga ik hier niet zo gedetailleerd beschrijven. Er is veel te zien. Een kermis op een Brabants (Vlaams) dorpsplein. Scènes met eten, drinken, dansen, vrijen, koken, muziekmaken en vechten. Inkijkjes in huizen en een kroeg. Links een processie met een heiligenbeeld langs een herberg. Voor de kerk marktstalletjes en een groep schutters. Aankomende en vertrekkende mensen.

Laat ik er toch nog een soortgelijk schilderij aan toevoegen. Nu wel een Bruegel.

Kermis met toneel en processie – Pieter Bruegel (naar Pieter Bruegel de Oude) – olieverf op houten paneel – 162 x 111 cm – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel

Het mag duidelijk zijn, het is een populair genre. Deze taferelen en andere schilderijen van de Bruegel-familie zijn heel wat keren gekopieerd. Het was tenslotte ook handel. Er bestaan dus meerdere exemplaren van in musea over de hele wereld. Het schilderij met ‘de cluyte’ van Pieter Balten heb ik heel wat keren met mijn eigen ogen gezien in het Theaterinstituut in Amsterdam.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: oa Wikipedia

Meer werk zien van Pieter Balten. Klik HIER

P.s. 1 Over Pieter Bruegel de Oude – vader van Pieter Bruegel de Jonge en Jan Bruegel de Oude zijn heel veel boeken geschreven bijvoorbeeld door Leen van Huet.

P.s. 2 Ik zal later nog een keer een stukje schrijven over ‘De cluyte van nu noch’. Ik heb het als jongeman ooit bewerkt, mee helpen regisseren en af en toe speelde ik de man uit het verhaal.

P.s. 3 Als je dit stukje op je telefoon leest en bekijkt vallen natuurlijk heel veel details weg. Kijk je op de computer, tablet of laptop klik dan op de foto’s dan krijg je een groter beeld. Of klik HIER dan kun je nog veel meer inzoomen. Ik vind dat de moeite waard.

Driekoningen – MDLM (#18)

Tags

6 januari, Bathasar, Beeldende kunst, Boechout, Boeken, De Fé, Driekoningen, Familie, Felix Timmermans, Lezen, Lier, MDLM, Nete, Opsomer, Pallieter, Pitjevogel, Schapenkop, Schilder, Schrijver, Schrobberbeeck, Suskewiet, Twelfth Night, Van Boeckel, Verhalen, Vlaanderen, Zimmer

Driekoningen – Felix Timmermans – 1911

Het is vandaag 6 januari. Driekoningen. Twelfth Night. Na een elfdaagse ‘stilstand’ van de zon worden vanaf vandaag de dagen op het noordelijk halfrond weer wat langer. Sinds vorig jaar heeft 6 januari in de Verenigde Staten een bittere nasmaak gekregen. Maar dat is een heel ander verhaal. Ook het verhaal van ‘Twelfth Night’ (William Shakespeare) bewaar ik voor een andere keer.

In het evangelie van Mattheüs is er enkel sprake van 3 wijzen. Niks koningen en al helemaal geen onderscheidende kleuren. Al die toevoegingen zijn van heel wat eeuwen later. De namen Caspar, Melchior en Balthasar zijn voor eerst terug te vinden in de 8ste eeuw.

Als kind, opgroeiend in katholiek Vlaanderen, luisterde ik geboeid naar alle verhalen. Van Richard Leeuwenhart, de 3 musketiers, de witte van Zichem, de wonderbaarlijke broodvermenigvuldiging tot de verhalen van ‘de Fé’. Die laatste naam zegt je waarschijnlijk weinig. De Fé … de volkse bijnaam van Felix Timmermans (1886 – 1947). Schrijver, schilder uit Lier.

Ik groeide op in Boechout, een dorp tussen Antwerpen en Lier. Mijn vader was leraar Nederlands. Hij was zelf altijd, net als zijn twee broers, in Lier naar school gegaan. Sint Gummaruscollege. Hij kende Lier als zijn binnenzak. Vandaar dat onze blik bijna altijd richting Lier stond, zelden richting Antwerpen. En wie Lier zegt, zegt Felix Timmermans (schilder, schrijver) – Isidore Opsomer (Schilder) – Louis Zimmer (astronoom) – Lodewijk van Boeckel (kunstsmid).

Mijn vader was behalve leraar ook amateur toneelspeler, conferencier. Al als jonge snotaap zag ik hem zijn eigen geschreven sketches spelen, grappen maken, voorlezen en vertellen. Vaak gebruikte hij fragmenten uit de boeken van Felix Timmermans of hij bewerkte teksten van de Fé. Ik denk dat wij bijna het hele oeuvre in huis hadden. Ik herinner me zeker ‘Het kindeken Jesus in Vlaanderen’, ‘De zeer schone uren van Juffrouw Symforosa, begijntje’, ‘Driekoningentriptiek’, ‘De pastoor uit den bloeyenden wijngaerdt’, ‘Pallieter’, ‘Pieter Bruegel, zoo heb ik u uit uwe werken geroken’, ‘De harp van Sint Franciscus’ … ik stop met deze saaie opsomming. Maar ik moet wel het toneelstuk ‘En waar de sterre bleef stille staan’ vermelden want dat was een van zijn favorieten.

En zo ben ik terug bij de Drie Koningen. Een legendarisch verhaal … in Lier dan toch, misschien ook nog een beetje in Vlaanderen. Om geld op te halen voor een pintje in hun staminee ‘Het Zeemeerminneke’, trekken de manke herder Suskewiet, de palingvisser Pitjevogel en de bedelaar Schrobberbeeck met een draaiende ster zingend langs de huizen. Terwijl Suskewiet de ster draaiende houdt, zingen de drie mannen: “Wij zijn de Drie Koningen met hun ster. Wij komen gerezen van heel ver. Wij gingen en zochten overal, over berg en over dal. En waar de sterre bleef stille staan, zijn wij mee dreeën naar binnen gegaan.”

Felix Timmermans

Felix Timmermans is vooral beroemd geworden omwille van zijn boeken, met Pallieter (1916) als meesterwerk. Hij werd meermaals genoemd als kandidaat Nobelprijswinnaar. Dat boek is in meer dan 50 talen vertaald. Ik denk dat de meeste Vlamingen mensen uit Lier (Lierke Plezierke) eerder ‘Pallieter’ zullen noemen dan ‘Schapenkop’, de officiële bijnaam. Pallieter is een ode aan de natuur, een ode aan de vrijheid. Zal ik het dit jaar weer eens herlezen? Wie weet …

Tot zover over de schrijver Timmermans. Dit MDLM gaat over schilderijen. Ja, schilderen deed de Fé ook. Met olieverf, met waterverf. Hij illustreerde zijn eigen boeken. Als kind vond ik dat aantrekkelijk, een boek lezen maar tegelijkertijd ook naar de plaatjes (tekeningen) kijken. In Lier kun je het Timmermans- Opsomer Museum bezoeken (denk ik) en uiteraard is daar de focus meer gericht op zijn beeldend werk.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bronnen: Wikipedia. Meer lezen over Felix Timmermans: Felix Timmermans als schilder en tekenaar (zeer uitgebreid artikel) en Van Balthasar tot Sukskewiet (een artikel over de Drie Koningen).

Meer schilderijen en illustraties van Felix Timmermans zien: Klik HIER.

ps. Als kind ging ik jaarlijks ‘Driekoningen’ zingen, samen met mijn broer en een buurjongen. Ik was altijd ‘Balthasar’, de zwarte koning.