Daedalus en Icarus (7)

Tags

Andrea Sacchi, Anthony van Dyck, Beeldende kunst, Bruegel, Charles Paul Landon, Daedalus, De val van Icarus, Frederic Leigthon, Griekenland, Hanneke Roelofsen, Icarus, Ikaria, Ikarische Zee, Knossos, Kreta, Lourenzo Tsenane, Mythe, Mythologie, Peter Paul Rubens, Vertellen, Vliegen

Het is vast wel duidelijk voor de lezer dat ik de draad weer heb opgepakt van mijn vertelling over de mythologische architect en zijn zoon. Wie was dat ook alweer? Wat gebeurde er ook alweer? Klik HIER als je dat nog (even) wilt nalezen. Kwestie van het geheugen op te frissen.

Daedalus and Icarus – Andrea Sacchi (1645) (Musei di Strada Nuova)

DE VAL VAN ICARUS

Daar zitten ze dan. Klaar voor vertrek. Daedalus beseft dat dit zijn laatste minuten zullen zijn op zijn geliefde Kreta. Daedalus is bang, want hij weet dat het heel gevaarlijk wordt. Mensen kunnen niet vliegen! Misschien storten ze wel te pletter! Maar ze moeten toch door met hun plan, want daar blijven, betekent ook gelijk sterven. Hij heeft nog een paar laatste instructies en wat goede raad voor Icarus.

Daedalus and Icarus – Anthony Van Dyck (1630) – (Art gallery of Ontario)

Zometeen zal hij zijn zoon een zetje geven. Onmiddellijk daarna begint ook hij aan zijn eigen reis door het Griekse luchtruim. Een enkeltje richting Sicilië, dat is althans het plan. Hij hoopt dat de winden hen allebei zullen helpen. Het woord thermiek kende hij waarschijnlijk nog niet maar het principe wel.

Icarus and Daedalus – Frederic Leigthon (1869)

“Jongen, nog één heel belangrijk punt. Luister. Blijf dicht bij mij. Doe geen zotte dingen en vlieg niet te laag want de waterspetters van de zee kunnen onze vleugels nat en zwaar maken. Maar vlieg ook niet te hoog. Onze vleugels hebben we gisteren eind van de middag getest, dat ging goed maar nu vertrekken we ’s morgens. De zon zal straks steeds meer aan kracht winnen. Dat is fijn want dan kunnen we alles goed zien. Maar het zal ook warmer worden en dat heeft zeker effect op de was waarmee ik de vleugels …” Er staat er eentje te trappelen van ongeduld. Je weet zelf vast ook nog wel hoe opwindend het was om voor het eerst te vliegen. Naar Londen, Parijs, Mallorca of de Canarische eilanden. Of Icarus de laatste woorden van zijn vader heeft gehoord valt te betwijfelen. Hij klimt op een muurtje en daar gaat hij.

Icarus and Daedalus – Charles Paul Landon (1799) (Musée des Beaux-Arts et de la Dentelle d’Alençon)

Ze stijgen op en ze … vliegen! “Icarus, houd altijd de juiste hoogte, het midden tussen de hemel en de zee. Doe mij precies na.” Maar daar gaat hij – onze roekeloze held. Op en neer en op en neer. Icarus is jammer genoeg veel minder geniaal dan zijn vader en … ja, je weet het natuurlijk al lang … hij luistert niet naar het advies. Hij vliegt hoger en hoger en komt steeds dichter bij de zon. De was begint te smelten en uiteindelijk kunnen de vleugels het gewicht van Icarus niet meer dragen.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Daedalus ziet voor zijn ogen zijn zoon in de golven verdwijnen. Icarus stort in zee en vindt daar zijn zeemansgraf. Een herder, een visser en een boer – die op afstand Daedalus en Icarus zien vliegen – zien hen aan voor goden, want alleen vogels en goden kunnen de hemel doorklieven. Ja toch?!?

(Landschap met) De val van Icarus – Pieter Bruegel de Oude (1555) (Museum van Schone Kunsten – Brussel)

Splash. Laat ik nog even inzoomen op het beroemde schilderij van Bruegel. Het moment dat Icarus in zee stort.

De val van Icarus – Lourenzo Tsenane & Hanneke Roelofsen (2018) – Mozaïek (gemengde techniek) – In onze tuin in Djonasse, Matola-Rio – Mozambique

Verdrietig wacht Daedalus op de nabijgelegen kust tot het lichaam van zijn zoon aan zou spoelen. Het rotsachtige eiland krijgt hierna de naam Ikaria en de zee waar Icarus de dood vond, wordt voortaan de Ikarische Zee genoemd. Diep bedroefd zoekt Daedalus vervolgens zijn toevlucht tot Sicilië waar hij eerder opdrachten had.

Volgende aflevering: DAEDALUS OP SICILIË

Bronvermelding Diashow: 1. De val van Icarus – Peter Paul Rubens 2. Fall of Icarus – Blondel (Louvre) 3. Ets 4. Ets – Antonio Tempesta (17e eeuw) 5. The Fall of Icarus – (1655) Michel de Marolles 6. Val van Icarus – Hans Bol (2de helft 16e eeuw)

In de serie: DAEDALUS en ICARUS en BEELDENDE KUNST

Daedalus en Icarus (1)

Tags

Antonio Canova, Architect, Athene, Beeldende kunst, Beeldhouwer, Bijl, Daedalus, De val van Icarus, Griekenland, Icarus, Ine, Kleinzoon, Metamorfosen, Mythe, Ovidius, Pallas Athena, Passer, Perdix, Pottenbakkersschijf, Uitvinder, Vertellen, Zaag, Zeil

Opnieuw ga ik een oud verhaal vertellen. Mythologische verhalen lenen zich daar goed voor. Na mijn her-vertelling van Amor en Psyche begin ik vandaag aan een nieuw verhaal. Daedalus en Icarus. Ik denk dat dit verhaal veel bekender is bij de meesten. Althans het (bijna) einde van het verhaal is bekend. De val van Icarus. Alles wat eraan vooraf ging wordt minder vaak verteld. Ik begin eerst met het verhaal van de vader. Daedalus. Zijn zoon (Icarus) komt later wel binnenfietsen in het verhaal.

Voordat ik begin aan deze her-vertelling met schilderijen, fresco’s en beeldhouwwerken, memoreer ik graag mijn persoonlijk verhaal – gekoppeld aan deze mythologische klassieker. En ja … het zal weer even over Ine gaan. Mijn eerste vrouw. Ik begon mijn ‘Amor en Psyche’ verhaal met de foto van het beroemde beeld van Antonio Canova – Psyche revived by Cupid’s kiss. Klik HIER. Laat ik dat nú ook doen maar uiteraard met een ander beeldhouwwerk van dezelfde Antonio Canova.

Daedalus and Icarus (1777 – 79) – Antonio Canova – Marmer – 200 x 95 x 97 cm Museo Correr, Venetië

“Het persoonlijk verhaal graag, dat beloof je hierboven Koen.” Goed. Ine overleed op 29 juni 2005 om 10.10 in de ochtend. Groot verdriet. Kleinkinderen waren er toen nog niet. Negen jaar later wordt in Bergen op Zoom een jongetje geboren. Icarus Schyvens. Precies op dezelfde dag (29 juni) en op precies hetzelfde uur en dezelfde minuut (10.10). Icarus, de tweede zoon van mijn zoon – papa Jules en mama Yvonne. Broertje van Ender.

Geboortekaartje van ICARUS Camilo Herbert Schyvens

Groot geluk voor deze Bompa en de hele familie. Ik (wij) noem(en) Icarus dan ook ‘Het geluk dat uit de hemel viel, met dank aan Mama Maan’. Naar analogie met het beroemde schilderij van Bruegel. Ik kom er later in deze reeks vast nog op terug.

Pieter Bruegel (de Oude) – De val van Icarus (1595 – 1600) 73,5 × 112 cm Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel 

Dus op de één of andere – niet uit te leggen – wijze heeft de denkbeeldige kus van Amor – nieuw leven laten ontstaan. Ik ga nog zweven en new-age-achtige pseudo religieuze onzin uitkramen als ik niet oppas. Dat zou tegen mijn natuur zijn. Voordat ik terugga naar het verhaal van Daedalus nog even een woordje over Ovidius. Een Romeinse dichter. Hij kende bijna alle Griekse verhalen uit zijn hoofd.

De eerste Nederlandse uitgave (1697) van de werken van Ovidius Naso

Dankzij zijn verhalenbundel ‘Metamorfosen’ (dat betekent: ‘Verandering van gedaante‘) kennen wij vandaag de dag nog heel veel van deze Griekse mythes. Ook het verhaal van Daedalus en Icarus. Meestal zijn de hoofdpersonages goden of half-goden. Zij vinden het geweldig om af en toe van gedaante te veranderen. Ze worden een zwaan, een stier of een vogel. Of ze veranderen van vorm, kleur of structuur. Een leger kan zomaar veranderen in een groep varkens; een jongen kan veranderen in een vogel. En natuurlijk is ‘de dood’ de meest trieste vorm van verandering. Het verhaal van Daedalus (en later Icarus) gaat over gewone mensen. Maar ja, zo begon het verhaal van Psyche ook …

UITVINDERS AAN HET WERK

Er was eens … ja ja, natuurlijk … er was eens … een hele beroemde uitvinder in het oude Athene. Hij was heel geliefd bij de mensen want hij bedacht de meest mooie gebouwen … tempels, paleizen en huizen. Het is meester Daedalus (Daedalos bij de Grieken). Bouwmeester, architect en uitvinder. Op het lijstje van uitvindingen van Daedalus staan bijvoorbeeld de bijl en het zeil. Best wel knap (zullen we maar zeggen). Ook als beeldhouwer maakt hij furore in Athene. Hij is de eerste kunstenaar die beelden maakt met open ogen in plaats van beelden met gesloten ogen. En de armen van zijn figuren hangen niet meer stijf naar beneden – zoals gebruikelijk was in die tijd – maar ze wijzen alle kanten op. Veel levendiger. Nog iets nieuws zijn de voeten van zijn beelden – het lijkt wel of de gebeeldhouwde personages (echt) lopen. Levensecht. Een uitzonderlijke man, die Daedalus. Zijn neef, de zoon van zijn zus, is zijn belangrijkste assistent.

Deze jongeman luistert naar de naam Perdix. Zijn vrienden noemen hem ook wel Talus maar laten we niet onmiddellijk beginnen met verwarring te scheppen. Perdix is in de leer bij zijn oom Daedalus. Beiden zijn geïnteresseerd in techniek en mechanica. Daedalus deelt zijn inzichten met zijn neef maar ziet na een tijdje dat er elke dag iets nieuws verschijnt in hun gezamenlijk atelier. Allemaal nieuwe uitvindingen van Perdix. Zo liepen ze bijvoorbeeld vorige week nog samen op het strand en verzamelde de jonge man de ruggengraat van een grote vis, de kaak van een slang en botten van een groot dier. Een paar dagen later – na enig gestoei en geknutsel met beiteltjes, stukjes ijzerdraad en het kaakbeen – toont Perdix een zaag (geïnspireerd door die ruggengraat) en een passer. Hij maakte die passer door twee botten – met ijzerdraadjes als een scharnier – aan elkaar vast te zetten. Het ene uiteinde voorziet hij van een klinknagel en het andere uiteinde is een scherp geslepen veer (pluim) die je in de inkt kunt dopen. Appeltje, eitje. Ja toch?

Ook de ronddraaiende pottenbakkersschijf staat op zijn palmares. Er wordt zelfs gefluisterd dat Perdix ook het eerste kompas heeft uitgevonden. In de roddelblaadjes in die dagen staan geruchten dat Pallas Athena – godin van de wijsheid, de handwerkslieden en de kunstenaars – een oogje heeft op dit jonge talent. Jammer genoeg bestaan noch de Griekse Privé en Story, noch dat eerder genoemde palmares – waarschijnlijk kleitabletten – niet meer om een betrouwbare fact-check te doen. Nu moeten we (jullie) het stellen met de woorden van verhalenvertellers-met-een-dikke-duim, zoals ondergetekende. Vandaag de dag zijn zo’n schijf, een zaag en een passer eenvoudige instrumenten maar in die tijd … je kunt je dus gemakkelijk inbeelden dat Daedalus stikjaloers is op de vindingrijkheid van zijn neefje. Hoe lang gaat dit nog goed? De leerling die zijn meester overtroeft …

Wordt (gauw) vervolgd.

ps. De bronnen die ik gebruik zal ik later vermelden, als ik ben uitverteld.

In de serie: DAEDALUS EN ICARUS en BEELDENDE KUNST

Mozaïeken

Tags

Cement, De val van Icarus, Hanneke Roelofsen, Internationaal bezoek, Levensboom, Lourenzo Tsenane, Mozaïek, Mozambique, Mural, Nieuwe mural, Voegen, Vrienden

De volgende stap in het proces. Een aantal figuren op de muur zijn gebeeldhouwd en worden later geschilderd. Het andere deel wordt gemozaïekt. Bestaat dat woord? Ik zou het niet weten. Doet er ook niet toe. Ik laat het zien. In de afgelopen weken ben ik bij heel wat doe-het-zelf zaken en badkamer- en tegelvloer winkels langs geweest. Ik kocht tegeltjes in allerlei kleuren. Zwart, geel, blauw, groen, rood, wit enzovoort. Thuis werden de tegeltjes in kleine – willekeurige – stukjes geklopt / gehakt.

Tegeltjes in kleine stukjes gehakt

En zo kan ik nog wel even doorgaan …

Eerst wordt er een soort lijm-cement op de voorbewerkte muur gesmeerd. En dan begint het inkleuren. Puzzelen met kleine stukjes en die vast lijmen op de muur. Een nauwkeurig werkje.

Hanneke werkt aan de pilaar naast de douche.

Gewapend met een spatel lijmt ze stukjes tegel vast in de natte cement. Een soort Ravensburger-puzzel maar dan anders. Alleen hier zie je al dat ze vier verschillende kleuren gebruikt.

En het is heet in Mozambique

Terwijl Lourenço nog bezig is met de (cement)figuren gaat Hanneke rustig door met het mozaïekwerk. De assistent helpt en ruimt op waar er teveel cement naar beneden kukelt.

Hanneke begint aan de pauwenstaart.

Op de warmste uren van de dag doen we andere zaken. Als de zon bijna onder is wordt het werk aan de mural hervat. Alles ligt klaar. Een bakje met lijm-cement, de tegeltjes, een hamer, een spatel. Er wordt doorgewerkt tot het donker is. Ik plaats voldoende bouwlampen en dan is het zomaar middernacht. De volgende ochtend gaat het werk weer verder.

De val van Icarus

Er is schoongemaakt. Een nieuwe dag met dezelfde ingrediënten. Cement, spatels, lijmcement, stukjes badkamer-tegels en heel veel creatief talent.

Internationale hulp en belangstelling.

Op de foto zie je vijf mensen. Drie nationaliteiten. Nederlands, Duits en Zweeds. Tel daarbij op de Vlaamse en Mozambikaanse opdrachtgevers. Veel leven in de brouwerij. En zoals ik eerder al vertelde … ik zorg voor de innerlijke mens.

Ook Inge draagt haar steentje bij.

Een kleine woordspeling. De (levens)boom krijgt een zwarte stam. Inge – een bevlogen amateur-schilder in haar vrije tijd – helpt zoveel als kan. Vooral de vieze klusjes. Ze wast het overbodige cement (en lijm) uit de mozaïek-boom.

Een belangrijk aspect op de langere termijn

Terwijl Hanneke links bezig is met het ‘opspetterend water’ doet Lourenço een belangrijk werk – met het oog op behoud in de toekomst. Met speciaal voegsel. Elk spleetje tussen elk tegelstukje wordt opgevoegd. Het mengsel wordt als een soort extra laagje over de tegels gesmeerd. Dit om te voorkomen dat er vocht tussen de stukjes mozaïek terecht komt.

Voegen worden opgevuld

Op de foto zie je een deel van de boom met een witte laag. Met een doek worden even later de tegels weer schoongeveegd. Het voegsel blijft zitten en droogt op. Eén van de volgende dagen worden een aantal voegen nog geschilderd. Daarover een volgende keer meer.

En om het werk niet te eentonig te maken, wordt er na de lunch weer aan de andere zijde gewerkt.

Ook aan de linkerzijde van de mural wordt gemozaïekt …

En dan wordt het weer avond …

Nachtelijk mozaïek-werk aan de uiterste takken van de (levens)boom

In de serie: BEELDENDE KUNST en NIEUWE MURAL

Deel 4 – Wordt vervolgd … iets over het schilderen.