Daedalus en Icarus (4)

Tags

Ageus, Androgeus, Athene, Beeldende kunst, Daedalus, Escher, Icarus, Koning Minos, Kreta, Labyrinth, Minotaurus, Mythe, Mythologie, Pasiphaë, Stieren, Verhaal, Vertellen

HET LABYRINTH

Daedalus werd zoals ik in deel drie al vertelde ontboden aan het hof van Koning Minos op Kreta. Zijn bastaardzoon ‘Het stierenjong’ – half stier, half mens – luisterend naar de naam Minotaurus moest worden opgesloten in een speciaal voor hem ontworpen verblijf. Architect Daedalus krijgt deze opdracht.

• 

• 

• 

Ik hoor jullie kritische bedenkingen. “Zijn deze plaatjes nu werkelijk het beroemde labyrinth?” Nee natuurlijk niet. Het ontwerp was een groot geheim. Een staatsgeheim. De architect mocht daarom nooit tekeningen, voorstudies of maquettes laten rondslingeren van deze wereldberoemde doolhof. Op straffe van onthoofding of zoiets.

• 

• 

• 

Oude munten uit Kreta en Athene met oa de Minotaurus en het labyrint

Gangen, doodlopende steegjes, hoge en lage muurtjes. Trappen die naar boven leiden blijken dan plots lager uit te komen. Escher-avant-la-lettre. Paden die in eindeloze spiralen kronkelen tot je uiteindelijk – als bij toeval – in het midden uitkomt en je niet begrijpt hoe je daar bent gekomen. Terugkeren vanuit dat midden was zo goed als onmogelijk. Enkel Minos en Daedalus kennen – tot nu toe – het geheim van het mysterieuze labyrinth. Dat wordt dus de nieuwe woonplaats – noem het gerust een gevangenis – voor de Minotaurus. Koning Minos is tevreden. Voor dit moment dan toch.

Kort voordat de bouw van het labyrinth is voltooid wordt Androgeus, een andere zoon van Koning Minos en Pasiphaë, vermoord door jaloerse Atheners. De ellendelingen. De jonge Androgeus had hen namelijk – totaal onverwacht – verslagen op het sportveld. Niet in één discipline maar op alle onderdelen. Op Kreta was deze jongeman wereldberoemd als de beste stieren-rijder van het Minoïsche rijk. Een sportonderdeel dat niet meer is toegelaten op de moderne Olympische Spelen. De slechte Atheense verliezers uitten hun onmacht in een laffe moord. Mogelijk hadden zij de toestemming – of zelfs de opdracht – van Koning Ageus (van Athene) gekregen. Uiteraard is dat het begin van een heuse strijd op leven een dood. Kreta verklaart Athene de oorlog. Veldslagen, zeeslagen en uiteindelijk komt Kreta als winnaar uit de bus. Voor straf moet Athene elke zeven jaar zeven jonge mannen en zeven jonge vrouwen als offer (voedsel) naar de Minotaurus sturen. Dit offer is bedoeld om de vrede tussen de twee partijen te bewaren.

Kort voordat de bouw van het labyrinth is voltooid wordt Androgeus, een andere zoon van Koning Minos en Pasiphaë, vermoord door jaloerse Atheners. De ellendelingen. Voor straf moet Athene elke zeven jaar zeven jonge mannen en zeven jonge vrouwen als offer naar de Minotaurus sturen. Dit offer is bedoeld om de vrede tussen de twee partijen te bewaren. 

Ja ja, ik weet het. Ik wijk af. Dit zou toch het verhaal worden over Daedalus en Icarus. De laatst genoemde moet nog steeds zijn entree maken in het verhaal. Ik geef het toe. Kan ik jullie blij maken met de vermelding dat Daedalus zijn zoon Icarus met enige regelmaat meeneemt naar de werken aan het labyrinth? Deze jongen helpt zijn vader maar heeft niet de uitvinders-kwaliteiten van zijn vader en zijn verdwenen (wij weten beter) neef Perdix. Maar zijn grote avontuur laat nog even op zich wachten want ook het verhaal van Theseus moet ik nog vertellen. Is dat belangrijk? Ja, want deze held uit Athene – zoon van Koning Ageus – zal het leven van Daedalus en Icarus op zijn kop zetten. Ik geef alvast een vooruitblik in de vorm van een plaatje …

Zoekplaatje: ‘Wie is Wie?’ – later ingekleurde zwart-wit ets met oa het labyrinth, Theseus en Ariadne

Volgende aflevering: Theseus

Bronnen zal ik – zoveel als mogelijk – na afloop vermelden.

In de serie: DAEDALUS en ICARUS en BEELDENDE KUNST

Daedalus en Icarus (3)

Tags

Daedalus, Griekenland, Koe, Koning Minos, Kreta, Minotaurus, Mythe, Mythologie, Pasiphaë, Poseidon, Stier, Zeus

Mochten de twee eerste afleveringen aan je aandacht zijn ontsnapt dan zijn hier de links. Deel 1 en Deel 2

EEN HOUTEN KOE

Onze banneling – architect, kunstenaar en uitvinder – is nog steeds aan boord van een schip met als eindbestemming Kreta. Een reis die Daedalus al heel wat keren had volbracht. Zijn status is echter dramatisch veranderd. In Athene en Attica wordt hij verdacht van moord of op zijn minst van betrokkenheid bij de verdwijning van zijn talentvolle neef. Een rondfladderende patrijs in de buurt van de akropolis heeft echter geen herkenbaar stemgeluid om het ware verhaal te vertellen. Het zijn hooguit de verhalenvertellers die zijn geschiedenis blijven verwoorden.

Daedalus heeft een geschiedenis met (op) het eiland waar Koning Minos de scepter zwaait. Maar eerst moet ik een kleine tijdssprong maken. Terug in de tijd. Minos werd niet zomaar koning van dat grote eiland tussen het vasteland van Griekenland en de kusten in het zuiden van een min of meer onbekend continent. Uiteraard is er weer een god die een belangrijke rol speelt. Poseidon (Neptunus bij de Romeinen). Broer van oppergod Zeus. Heerser van het water en de zeeën Veroorzaker van tsunami’s en aardbevingen.

Een afbeelding van Poseidon met drietand op een Korinthische plaque (550–525 v. Chr., Penteskouphia, Louvre).

Minos werd namelijk de koning van Kreta met hulp van de zeegod Poseidon. Poseidon had Minos ooit een schitterende, witte stier gegeven. De stier zou in de toekomst geofferd moeten worden aan Poseidon als dank voor zijn hulp. Maar Koning Minos vond de stier zo mooi, té mooi, dat hij het zonde vond om de stier te offeren en koos een andere stier voor de offering. Poseidon werd zo boos en hij zinde op wraak. Hij zorgde ervoor dat de vrouw van Koning Minos, Pasiphaë, verliefd werd op de stier.

En dan heb je natuurlijk een probleem. De vrouw van de koning – Pasiphaë – die het bed wil delen met een bronstige stier. Stel je voor. Weliswaar met een schitterende stier maar toch … zelfs bij de oude Grieken waren er grenzen aan de moraal. Nadat Daedalus voet aan wal zet op Kreta krijgt de koningin al gauw te horen dat de verloren zoon weer thuis was. Nog dezelfde dag ontvangt onze uitvinder een uitnodiging. De verliefde dame bestelt – nee, ze eist – per ommegaande een oplossing voor haar geile verlangens. Als je de bijl en een zeil hebt uitgevonden moet dit toch een eenvoudig klusje zijn … zou je denken. De werkelijkheid is weerbarstiger.

Robert Fagan (1761-1816) – Pasiphaë and the Bull (*)

Natuurlijk hebben jullie al wel eens gehoord van ‘Het houten paard van Troye‘. Misschien stof voor een volgend verhaal. Maar kennen jullie het verhaal van ‘De Houten Koe’? Ik denk het niet. Ik ga het je vertellen. Daedalus moet een oplossing verzinnen. Pasiphaë wil – kost wat kost – gemeenschap met die onweerstaanbare mooie, witte stier. Een vrouw dekken – al is het een godendochter – is niet het eerste wat een goddelijke stier aantrekt. Een tochtige koe … ach ja … waarom niet?!? En als de stier eenmaal de macht verliest over zijn eigen testosteron … dan bespringt hij vast ook een namaak-koe. Zogezegd, zo gedaan. Er wordt geknutseld aan een rijdende constructie. Iedereen zal onmiddellijk een koe herkennen in dit houten bouwwerk dus deze stier ook. Om het geheel nog levendiger te maken wordt de houten constructie bekleed met echte koeienhuiden. In Zundert zouden ze er dahlia’s op tikken – maar dat is weer een heel ander verhaal.

Fresco in Pompeï – Casa de Veitti – Pasiphaë

Herkenbaar op de muurschildering hierboven zijn uiteraard het rollende materieel, de koningin en de trotse uitvinder. Moet ik voor meer plaatjes zorgen? Ach ja … waarom niet. De stier graast elke dag in hetzelfde weiland. Dat wordt dus the place to be. Het houten gevaarte wordt richting weiland gereden en de koningin – hitsig van het vooruitzicht eindelijk te kunnen paren met het object van haar wellust – kruipt gezwind in de koe.

• 

• 

• 

• 

Ik spoel het filmpje even door. De oude Grieken kenden namelijk nog geen 18+ kijkadvies dus dat moet ik dan maar even toepassen. Woorden als ‘bespringen’, ‘bevredigen’ en ‘passie’ kunnen dus niet in beeldende volzinnen in dit verhaal gebruikt worden. Neem gerust even de tijd om alles voor jezelf te visualiseren. Ik wacht wel even …

Een nieuw tijdsprongetje … pak ‘m beet een week of zes later … een beetje godendochter – en dat is Pasiphaë tenslotte – heeft vast geen predictor nodig om vast te stellen dat ze zwanger is. Negen maanden later brengt zij een zoon ter wereld die ze Asterius noemt. Maar ja, het product van zo’n paring – het was natuurlijk de goden verzoeken … is een jongen met het gezicht van een stier, inclusief twee hoorns op zijn hoofd. De rest van zijn lichaam ziet er uit als dat van een normale man.

De koningin is zielsgelukkig met haar kind. Het maakt haar niets uit wat de mensen zeggen. Zij houdt van al haar kinderen even veel. Deze bijzondere jongen groeit en groeit. Steeds meer mensen in haar omgeving spreken over ‘Het wangedrocht’. Dat komt uiteraard ook Koning Minos ter ore. Op straat spreken ze openlijk over het stierenjong van Minos – de Minotaurus. Ergernis en schaamte zijn geen prettige emoties voor een heroïsche potentaat. Tijd voor een oplossing. Die jongen moet uit het straatbeeld verdwijnen. Een gewone gevangenis is geen oplossing. Daarom wordt Daedalus ontboden in de koninklijke vertrekken van Knossos. Hij vindt vast een oplossing. “Meester Daedalus, fijn dat u even tijd voor me hebt. Ik heb een bijzondere opdracht …”

Wordt (gauw) vervolgd: Hoofdstuk 4 – HET LABYRINT

(*) Er bestaat geen zekerheid dat de afgebeelde dame daadwerkelijk Pasiphaë voorstelt. Het zou ook Europa (met Zeus) kunnen zijn. Maar dat is weer een heel ander verhaal.

ps. De bronnen die ik gebruik zal ik later vermelden, als ik ben uitverteld.

In de serie: DAEDALUS EN ICARUS en BEELDENDE KUNST