De gesluierde maagd

Tags

Beeldende kunst, Beeldhouwen, Beitel, Carrara, Christa Zaat, De gesluierde maagd, Facebook, Giovanni Strazza, Marmer, Schilderij, Transparantie, Verzamelen

‘Wat ben je – een verzamelaar of een weggooier?’ Deze vraag staat vast niet in de 1000 vragen aan mezelf die ik met enige (on)regelmatigheid beantwoord. Het antwoord op deze vraag is gemakkelijk. Ik ben een verzamelaar. Gelukkig weet ik mezelf te beheersen en stelt het verzamelen nauwelijks iets voor. Maar toch. Iets digitaal verzamelen kost nauwelijks fysieke ruimte.

Oud studiegenote Christa Zaat zou je gerust een Facebook kunst-conservator kunnen noemen. Zij verzamelt en publiceert duizenden en duizenden – foto’s van – schilderijen, met gedetailleerde informatie van het schilderij en de schilder. Een indrukwekkende verzameling onderverdeeld in heel veel sub-categorieën. Bijvoorbeeld: ‘Painters from the North’, ‘Amazing classic paintings’, ‘Art of landscape painting’, ‘Female nudes’, ‘Sorcery and witchcraft‘ en zo kan ik nog heel lang doorgaan.

Als ik mijn Facebook-pagina open ben ik altijd weer blij om een nieuwe foto die zij aan haar verzameling heeft toegevoegd te zien. Niet dat ik al die schilderijen mooi vind of dat ik ontroerd raak, nee. Maar het geeft me wel heel eventjes het gevoel dat ik in een museum ben terwijl ik gewoon op mijn werkkamer naar mijn laptop staar.

Sinds kort ben ik ook lid geworden van een Facebook-groep die bijna dagelijks een beeldhouwwerk publiceert. Met hetzelfde effect op mijn gemoed. Een kortstondig momentje van geluk. De foto’s van schilderijen laat ik lekker in de verzamelingen van Christa zitten. Ik weet waar ik ze kan vinden mocht ik op zoek zijn naar iets specifieks. Van de beeldhouwwerken maak ik soms een schermafbeelding, sleep ik de foto naar mijn bureaublad of zoek ik naar een link, bijvoorbeeld op Wikimedia Commons. Zo ook met onderstaande foto.

Giovanni Strazza, “The Veiled Virgin,” ca. 1850  Foto: Wikimedia Commons

Ik kijk gefascineerd naar dit beeld (naar de foto uiteraard). Waarom gefascineerd? Hoe krijg je het effect van transparantie (of moet ik transparantheid zeggen?) gebeiteld uit een blok Carrara marmer? Ik vind het (bijna) onbegrijpelijk. Alsof het doorschijnend is. Al in de oudheid lieten beeldhouwers hun kunde zien door heel veel stoffen en gordijnen toe te voegen aan de figuren die ze uitbeelden. Ik weet nauwelijks iets over beeldhouwtechnieken en al zeker niet iets over hakken in marmer. Een beitel komt daar vast aan te pas. Waarschijnlijk ook diverse soorten (steen) zagen en mesjes.

Als kind raakte ik al betoverd door het ambacht beeldhouwen. Ik vertelde al vaker over de oudste broer van mijn oma. Nonkel Gustaaf Delafontaine (1887 – 1972), beeldhouwer, befaamd vooral in West-Vlaanderen. Ik zag hem omgekeerd denken dan bij kleien, aan een hompje klei kun je steeds een nieuw stukje toevoegen. Als hij uitschoot met zijn beitel dan was het (bijvoorbeeld een vinger of een neus) onherroepelijk weg.

Wil je meer lezen over ‘The Veiled Virgin’ in het Engels klik dan HIER.

In de serie: BEELDENDE KUNST

Ik mis …

Tags

Beeldende kunst, Carel Fabritius, De koppelaarster, Delft, Dirck van Baburen, Johannes Vermeer, Kunstweetjes, Maria Thins, Max Van Hemel, Rembrandt, Schilderij, Schilderijen, The procuress

Het zou zomaar het begin van een nieuwe serie kunnen zijn ‘Ik mis …’. Dit is natuurlijk een onderwerp dat ik al vaker heb besproken. Meestal zijn er dan twee categorieën te onderscheiden: 1. Wat mis ik als ik in Leeuwarden (BEL/NL) ben? 2. Wat mis ik als ik in Mozambique ben? Er is sinds eind maart 2020 een derde categorie bijgekomen. 3. Wat mis ik tijdens de corona / covid-19 periode?

Laat ik er één ding uitlichten als antwoord op categorie drie. Het museum – meervoud: musea. En nog iets specifieker: schilderijen. Ik hou van naar schilderijen kijken en het liefst met een koptelefoon op waarin ik ook een woordje uitleg hoor. Niet omdat ik zelf niet kan kijken maar ik ben enkel een liefhebber, geen kenner. Wat extra weetjes of kijksuggesties zijn zeer welkom. Ik gaf al eens eerder een voorbeeld. ‘Het wonder van Haarlem’. Klik HIER. Vandaag voeg ik er nog een aan toe – een schilderij van Johannes Vermeer.

Johannes Vermeer (1632-1675) – De koppelaarster (1656) – olieverf op doek 143 x 130 cm – Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden

Wat zie ik? Je zou zelf ook deze vraag kunnen beantwoorden. Ja toch? Waarschijnlijk ben je al beïnvloedt door de titel van dit schilderij. In het Engels zeggen ze: ‘The Procuress‘. De meeste schilderijen uit de 17e eeuw kregen pas achteraf een titel. Bijvoorbeeld omdat er een inventaris moest gemaakt worden in verband met een erfenis of een openbare verkoop. Terug naar de vraag: ‘Wat zie ik (jij)?’ Vier figuren waarvan de dame (rechts) – met het gele jasje en witte kap – het meest in het oog springt. Ook de linkerhand – op de linkerborst van de dame – van de man met het rode uniformjasje – valt op. In tweede instantie zie je natuurlijk ook het glas en de kan in Delfts blauw. Minder in het oog springend zijn de twee andere figuren. Een tevreden ogende oudere dame met een zwarte kap (of sjaal) achter de rug van de man in het rood. Links op het schilderij kijkt een glimlachende man vanuit de schaduw naar de toeschouwer. Hij heeft (waarschijnlijk) een instrument vast (op zijn schoot of tussen zijn benen). Mogelijk is je ook de geopende hand van de dame opgevallen en het muntstuk in de hand van de man met rood jasje en een dure, versierde hoed. Om volledig te zijn vermeld ik ook dat ik in de rechter benedenhoek – op de voorgrond – een groot kleed of tapijt zie.

Dat is het zo ongeveer wat ik zie. Wat nu volgt is de interpretatie. Wat betekent dit schilderij, deze compositie, dit verhaal? En wat betekenen de details die te zien zijn? De mensen die dit schilderij de titel ‘De Koppelaarster’ hebben gegeven hebben waarschijnlijk getwijfeld. Want ook ‘Het bordeel’, ‘Het hoertje’ (of varianten als prostituee, vrouw van lichte zeden) of ‘De hoerenloper’ (‘De klant’, ‘De souteneur’ of ‘Betaalde Liefde’ had de titel kunnen zijn. Ik vind ‘Een muntje voor een pleziertje’ ook wel een leuke titel. De keuze voor ‘De koppelaarster’ is een veilige. Noch de dame, noch de klant treft enige blaam. Het is ‘business’ naar tevredenheid van de tussenpersoon.

Laten we een beetje inzoomen. Heeft het meisje rode blosjes op haar wangen? Het lijkt wel zo. Waarschijnlijk een mix van tevredenheid en een flinke slok (wijn) op. Ze lijkt ontspannen. De man is niet aan zijn proefstuk toe, er is geen spoor van nervositeit. Wel probeert hij in de schaduw te blijven want deze 17de eeuwse foto zou zo maar op de 17de eeuwse Facebook kunnen verschijnen. Aan de muur van een kroeg of bordeel.

Wat was de intentie van de schilder? Een gezellig tafereel schilderen of een lesje moraal? Misschien werd hij wel geprikkeld door zo’n erotisch tafereel. We weten het niet. Het kan allebei. Interpretatie dus. Wie is de man links op het schilderij? Een muzikant met een glas wijn in zijn linkerhand. Is hij de volgende of vorige klant of is hij de huismuzikant van deze kroeg, dit bordeel? Een voyeur of een ingehuurde muzikant om de sfeer te verhogen en om zo dit samenzijn te legitimeren? Niks seks, gewoon een beetje stoeien en betalen voor een beker wijn. Een beetje aangeschoten realiseert hij zich dat hij getuige is van een grensoverschrijdende activiteit.

Uiteraard zijn er heel wat boeken volgeschreven over de schilderijen van Johannes Vermeer. Ik vermeld wat aannames of interpretaties. Dit schilderij is het eerste genre-stuk (interieur) van Vermeer. Hiervoor schilderde hij bijbelse taferelen – waarschijnlijk als zijn meesterproef voor het Sint-Lucasgilde. Vermeer groeide op in de kroeg van zijn ouders – herberg Mechelen – dus dit tafereel is hem zeker niet vreemd. Zijn schoonmoeder – Maria Thins – was ook kunsthandelaar. Zij bezat enige tijd een schilderij van Dirck van Baburen – met dezelfde titel: ‘De Koppelaarster’.

Dirck van Baburen (1595-1624) – De koppelaarster (1622) – olieverf op canvas – 106,4 x 107,6 – Museum of Fine Arts, Boston

Vermeer woonde sinds zijn huwelijk in het huis bij zijn schoonmoeder. Hij kende dus dit schilderij en de thematiek. Dit is het enige bordeel-schilderij van Johannes Vermeer. Hij gebruikte dit koppelaarster-schilderij tweemaal als achtergrond in andere werken. Het concert en Zittende virginaalspeelster.

Omdat de meekijkende man op links hetzelfde jasje draagt als de schilder op De Schilderkunst wordt er gedacht dat het een zelfportret is van de jonge Vermeer. Zit hij daarom in de schaduw? Enkele kunsthistorici denken zelfs dat de vrouw zijn eigen vrouw is. Zou haar moeder dit tafereel hebben bedacht? Wie weet maar er bestaan geen bewijzen voor.

Schildertechnisch valt er nog wel iets te zeggen. Het is een vroege Vermeer. Weinig diepte in dit schilderij in vergelijking met later werk. De losse toets, het spel van licht en schaduw (donker) duidt op verwantschap met Rembrandt waarschijnlijk via stadsgenoot Carel Fabritius. Ook de invloed van Caravagio is zichtbaar. De twee hoofdrolspelers zijn vol in kleur – geel en rood – geschilderd. De twee toeschouwers dragen donkere kleding. Het kleed op de voorgrond blijft een beetje raadselachtig. Hangt dit tapijt over een onzichtbare balustrade en bevindt het gezelschap zich in een (min of meer) privé-vertrek? Dat zou kunnen. Of is het donkere kleed enkel bedoeld als contrast met het gele jasje – hoofdrolspeelster? En eigenlijk is het raar dat het tafereel maar op de helft van het schilderij staat. De bovenkant. De onderkant is enkel kleed en donkere jas. Is dat een beginnersfout bij de opzet van het schilderij?

Tot zover voor vandaag. Ik heb in 2016 en 2017 veel gelezen over Johannes Vermeer omdat ik toen een toneel-bewerking maakte van het boek ‘Meisje met de parel’. Ik bezocht toen verschillende musea, ging naar lezingen, las boeken en snuffelde veel op internet. Ik las bijvoorbeeld: ‘Vermeer – Master of Art’ (Maurizia Tazartes). Ook ‘Gezicht op Delft’ (Anthony Baily) en ‘Vermeer’ (Lecturama).

In de serie: BEELDENDE KUNST

ps. Als je dit soort ‘weetjes’ interessant vindt dan moet je zeker eens kijken op het weblog van Max Van Hemel. Een aanrader – met elke woensdag een kunstweetje.

Amor en Psyche (6)

Tags

Adelaar, Amor, Amor en Psyche, Charon, Ets, George Romney, Giulio Romano, Graan, Gustave Doré, Jupiter, Luca Giordano, Mythe, Mytologie, Proserpina, Psyche, Raffael, Schilderij, Styx, Venus, Vertellen

Mocht je de vijfde episode van dit liefdesverhaal gemist hebben, klik dan HIER om bij te lezen.

De twaalf werken van Hercules zijn veel meer bekend dan de vier werken van Psyche.

Toch heeft de heldin uit ons verhaal het zwaar om de vier opdrachten die Venus haar opdraagt uit te voeren. De godin laat zich inspireren door de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. Ik kan je nu al verklappen dat Psyche hulp zal krijgen. Vaak uit onverwachte hoek. Ben je er klaar voor? Hier gaan we.

WERK AAN DE WINKEL

Als eerste krijgt het meisje te horen van Venus dat ze naar de voorraadschuur van de tempel moet gaan. Daar ligt een berg met tarwe, gerst, gierst, wikken, bonen, maanzaad en linzen. “Sorteer al deze granen, stop alles van dezelfde soort bij elkaar en zorg dat het voor de avond klaar is.” En mevrouw de godin trekt zich terug in haar privévertrekken. Psyche blijft alleen achter als een Assepoester-avant-la-lettre. Hoe moet ze hier aan beginnen? Dit is een onmogelijke opdracht. Het is een sadistische een eis, puur uit wraak. Hier is geen beginnen aan.

Je zou kunnen zeggen: ‘Psyche zit bij de pakken neer’ maar in dit geval zijn het zeven verschillende graansoorten waar ze bij zit. Het meisje doet niet eens moeite met het sorteren te beginnen. Ze beseft de onmogelijkheid van de opdracht en voelt zich verloren. In opdracht van Amor – de schat – verschijnt er een mier in de schuur. Deze wondermier beseft wat er aan de hand is en trommelt een legertje soortgenoten op om Psyche’s werk te klaren. In een oogwenk zijn de zaden geordend, korrel voor korrel op de juiste plek.

Fresco – Giulio Romano – Selection of the Cornseeds (1528)

Na uitgebreid badderen en tutten brengt Venus een bezoek aan de vrouw van haar gevleugelde zoon. Ze schrikt zich een figuurlijk hoedje. Dit kan niet. Dit kan dit meisje niet zelf hebben gedaan. Deze opdracht was duidelijk te eenvoudig. Morgen krijgt ze een veel moeilijkere, gevaarlijke opdracht.

Voor dag en dauw hoort Psyche wat er vandaag van haar wordt verlangd. In de buurt van de tempel grazen schapen. Geen gewone beesten maar schapen met kostbare, gouden wol. Venus eist een mandje vol met deze onbetaalbare wol. Wat ze er niet heeft bijverteld is dat de rammen uiterst gevaarlijk zijn en niemand in de buurt dulden van de ooien.

Mocht ze gisteren al opzien tegen haar taak dan is het vandaag hetzelfde plus angst in het kwadraat. Dit gaat niet goed. Ze loopt naar de rivier en ziet de schapen en de rammen vanop enige afstand. Ze zet zich neer aan de waterkant om een plan te maken. Hoort ze daar het riet fluisteren? Ja of toch niet? Of is het de riviergod die haar advies geeft?

Fresco – Giulio Romano – Psyche’s Second Task (1528)

“Waag je niet tussen de schapen. Dat overleef je niet. Wacht geduldig tot het avond wordt en dan zal je zien dat wol plukken nog gemakkelijker is dan bramen plukken.” Psyche weet niet of ze dit heeft gedroomd of heeft gehoord. Ze besluit om voorlopig niets te doen.

De avond valt en de schapen lopen langs struiken en bomen met laaghangende takken naar hun nachtverblijf. Ze schrapen met hun vacht langs de struiken. Woldraden en plukken gouden wol blijven achter aan de takken. Eens de beesten uit het zicht zijn verdwenen trippelt Psyche naar de achtergebleven plukjes wol. Haar mandje is zo gevuld. Opdracht twee – check – vervuld!

Knarsetandend accepteert Venus de wol. Ze weet dat Psyche hulp krijgt. Maar van wie? En waarom? Is ze dan niet geliefd? Ze doet er nog een schepje bovenop. Dag drie. Psyche krijgt een flesje van het allerfijnste kristal.

George Romney – Venus orders Psyche to fetch water of the Styx

“Vul dit flesje met het zwarte water van de Styx en breng het naar mijn tempel. Niet zomaar wat water maar water uit de waterval, het exacte middelpunt van de rivier.”

Luca Giordano – Venus punishing Psyche with a new task (?) 1692 – 1702

Mocht je denken dat dit appeltje eitje is voor ons dametje, dan vergis je je behoorlijk. De Styx is namelijk de rivier die de bovenwereld scheidt van de Hades – de mythologische onderwereld. De opstapplaats van schimmen van overledenen, wachtend op Charon de veerman.

Een ets van Gustave Doré – Charon en de Styx (1861)

Zich bewust van de hope­loosheid van haar situatie, wil Psyche zich in de buurt van de rivier van een hoge rots te pletter storten. Einde oefening zou je denken. Juist op dat moment – toeval of niet – vliegt de koninklijke adelaar van Jupiter langs. De edele vogel weet dat Jupiter nog een wederdienst aan Amor schuldig is. Dit is het moment om het liefje van Amor te helpen en dus ook zijn meester. De arend maakt een looping en maakt een adembenemende duikvlucht. Hij slaagt erin wat wa­ter van de sombere rivier te ontfutselen en al spoedig kan Psyche zich met het gevulde flesje naar de moeder van haar geliefde haasten.

Detail – Fresco van Raffaello Sanzio – Venus and Psyche (1517 – 1518)

“Dit is niet te geloven” denkt Venus maar ze zegt het niet. “Mocht jij denken dat alle goede zaken uit drie bestaan dan heb je het mis lieve kind.” Kan er nog een moeilijkere opdracht verzonnen worden? Ja dus, laat dat maar aan de getergde Venus over.

Ze belast de arme Psyche met de allerzwaarste taak die men een sterveling kan opleggen: het gekwelde meisje moet in de onder­wereld afdalen om het kistje met Proserpina’s schoonheidszalf te halen. Tijdens de verzorging van Amor brandwonde is Venus namelijk een beetje van haar schoonheid verloren. Dat wil ze nu goedmaken. Psyche weet wat haar te doen staat. Koude rillingen lopen over haar lijf alleen al bij de gedachte aan … brrrr.

Zal ze dit avontuur overleven? Is er ooit iemand teruggekeerd uit de Hades? Kom en lees dat … binnenkort in het volgende deel van Amor en Psyche.

In de serie: BEELDENDE KUNST en AMOR en PSYCHE

David van Kampen

Tags

Amsterdam, Bartlehiem, Beeldende kunst, Bergen op Zoom, David van Kampen, Dokkumer Ee, Elfstedentocht, Familie, Friesland, Ine, Schilderij, Wijns, Wyns

Laat ik beginnen met de foto.

Dokkumer Ee – David van Kampen

Ik heb het schilderij zelf een titel gegeven: “Dokkumer Ee”. Ik weet niet of de schilder zelf ook een titel gaf aan dit werk. Als je goed naar de foto kijkt zie je dat het schilderij op de grond staat. Ik maakte deze foto in november 2017 toen ik het grote huis in Bergen op Zoom opruimde en uiteindelijk verliet voor iets veel kleiners in Ossendrecht. Een deel van de kunst heb ik laten verschepen naar Mozambique. Een deel is terecht gekomen in Ossendrecht. Dit werk staat nog in de opslag. Onderstaand werk van David van Kampen hangt nu bij mijn dochter in Heemstede.

Op weg, op zoek – David van Kampen

Waarschijnlijk vragen jullie je nu af wat de titel ‘Dokummer Ee’ betekent. Ik geef een woordje uitleg. Wij woonden van 1983 tot eind 1989 in Wyns in Friesland. Wyns ligt aan de Dokkumer Ee, net als het buurtschap Bartlehiem. Bij velen bekend van het bruggetje en het kruispunt tijdens de Elfstedentocht. Vlak bij dat water-kruispunt woonden de kunstenaar en zijn gezin. De hele gemeenschap van Wyns en Bartlehiem telde nauwelijks 150 zielen. Uiteraard kenden wij bijna iedereen. Onze kinderen gingen naar de plaatselijke basisschool. Ik was jaren actief in het dorp. Kaatsen, activiteiten met de kinderen van de school en het jaarlijkse dorpsfeest. En zo ontstond ook onze vriendschap met David en Janny. We hebben beiden op hetzelfde Centrum voor de Kunsten lesgegeven (maar niet in dezelfde jaren).

We verzonnen toneelstukjes zoals “Moord op de Sultan” voor het dorpsfeest. David maakte de decors, de hoeden en de kromzwaarden. Hij speelde zelf ook een klein rolletje. We hadden tijdens de voorbereiding de grootste lol. In die periode kochten we twee grote werken van David – uit twee verschillende periodes.

En toen gingen we elk een andere kant uit. Wij naar Bergen op Zoom en zij verkochten hun boerderij en kochten een boot die vlak bij het Centraal Station van Amsterdam in het water lag. Zowat op de kop van de Zeedijk. De boot diende tijdelijk als Airbnb-avant-la-lettre. Een hostel. Ik heb er verschillende keren gelogeerd. In die tijd maakte David veel papier/karton werk. Knipsels in heel veel laagjes en vaak zag je naar de grond gebogen, zoekende figuren op zijn werk. Een beetje zoals het figuur op de bovenste foto. Hij attendeerde me op de zoekende mensen op kade. Op zoek naar kleine bolletjes, restantjes van een of andere drug.

Het contact verwaterde toen zij terug naar Leeuwarden verhuisden. Soms hoorden we nog iets via via maar dat is ook al zeker vijftien, twintig jaar geleden. Of zij ooit hebben gehoord dat Ine is overleden weet ik niet. Gisteren googlede ik zijn naam. David van Kampen. Hij heeft een website – Atelier David van Kampen – en woont nog steeds in Friesland. In Sint-Jacobiparochie. In september wordt hij 80.

De informatie die ik op Wikipedia lees is zeer beknopt en onvolledig. Zo weet ik zeker dat er een beeld van hem in Franeker staat en een monument op het kleine pleintje bij de Sint-Vitus kerk in Wyns. Met daarop de geschiedenis van het dorp. Ik weet het omdat ik betrokken was bij de onthulling ergens in de 80’er jaren.

De geschiedenis van Wyns (Wijns)

Ik word weemoedig. Een golf van nostalgie overspoelt me. Mooie herinneringen aan onze jaren in Wyns (Wijns).  

Nog even iets over het schilderij Dokkumer Ee. Volgens mij schilderde David dit in 1976. Als ik het me goed herinner is Edwin het babytje. Een leeftijd- en klasgenoot van Catelijne. Of zijn het toch Ine en Catelijne? In mijn fantasie zijn zij dat altijd geweest. Het haar van de vrouw is het lampenkapje dat bij David en Janny boven de keukentafel hing. En de lakentjes en de rivier vloeien in elkaar over … zo vloeien mijn gedachten aan het water van de Dokummer Ee – waar ik heb leren schaatsen – over in de waterrekening die ik zometeen in Matola Rio moet gaan betalen …

In de serie: BEELDENDE KUNST en #33/40

Ik ga nog even door

Tags

De Witte Stier, Inspiratie, Reactie, Schilderij, Schrijven, Vervolgverhaal

Ik begon gisteren aan een eenmalig stukje. Dacht ik. Gewoon een verhaaltje geïnspireerd op een schilderij. Ik gooide het stukje ‘De ontmoeting’ online en bijna onmiddellijk reageerden bekenden en onbekenden. Met de vraag naar meer. Ik herlas mijn schrijfsel en was meteen te vinden voor dat idee. Ik ga d’r mee door. Hoe lang? Geen idee. Ik zie wel.

Kunst Nu – Modem – Schrift – Potlood – Pen – Laptop

Hoe publiceer ik een wat langer verhaal? Nu en dan een episode of hoofdstuk in mijn berichten? Ja, dat kan maar het leest onprettig, zeker voor de nieuwe instromers. Die willen bij het begin beginnen lezen. Daarom open ik een nieuwe pagina voor dit verhaal. Klik HIER. Daar ga ik de komende tijd afleveringen aan toevoegen. Steeds onderaan, onder de vorige versie. Mogelijk moet je dan wat verder naar beneden scrollen maar alles staat dan wel in de juiste volgorde. Ben ik duidelijk? Ik denk het wel.

En ik blijf (voorlopig) dezelfde methode als gisteren gebruiken. Ik gebruik een schilderij of een kunstwerk als inspiratiebron voor het verhaal. Ik heb er al een stuk of tien geselecteerd maar nog totaal zonder volgorde. En nu komt het. Jullie kunnen me ook helpen of inspireren. Hoe? Door me een mail te sturen met een schilderij, een ets, een litho of een tekening. Ik ga dan dat kunstwerk proberen te gebruiken. Als figuurlijke brandstof om mijn verhaal op gang te houden. Uiteraard met bronvermelding van kunstenaar, materiaal etc. Mailen kan naar koenschyvens [apenstaartje] gmail [punt] com

En voor alle duidelijkheid, er staat een vervolg op de nieuwe pagina. Twee nieuwe hoofdstukjes. Ik gebruik voorlopig ‘De witte stier’ als (werk)titel. Waarom? Dat kom je wel te weten als je blijft meelezen.

Als er iets nieuws is verschenen bij mijn verhaal zal ik dat vermelden met een link – onderaan bij mijn gewone stukjes. Veel leesplezier en uiteraard sta ik open voor ideeën, advies of kritische kanttekeningen.

Blote dames aan de muur

Tags

Balthus, Bloot, Christine Lamme, David van Kampen, Diego Velázquez, Erwin Olaf, Ferdinand Hodler, Francis Picabie, Hanneke Roelofsen, Hylas en de nimfen, Jacques Charlier, John William Waterhouse, Kees van Dongen, Leon Hansen, Lucian Freud, Marie-Guillemins Benoist, Naakt, Picasso, Schilderij, Trouw

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik van bloot hou. Al heel lang. Dat is niet nieuw. Jarenlang brachten we onze vrije tijd door op naturisten / naakt-stranden. Met een voorkeur voor stranden waar het niet uitmaakte wat je wel of niet aanhad. Alles door mekaar. Soms een naturistencamping. Ik heb er wel eerder iets over geschreven. En ook nu loop ik het liefst bloot. In huis kan dat vaak en het klimaat in Mozambique nodigt daar ook toe uit. Op zondag ook in de tuin als er geen personeel is. Bloot is in Afrika iets voor in de beslotenheid, niet in het openbaarheid. Naaktstranden zul je hier niet vinden. Eigenlijk wil ik het niet over naturisme hebben maar over de doorgeslagen #MeToo reacties op bloot. De discussie is nu overgewaaid naar de musea. Beeldende kunst.

De museumwereld was in rep in roer toen twee weken geleden een soft-erotisch, negentiende eeuws schilderij werd verbannen naar het depot. Een afbeelding van een mythologisch verhaal met zeven nimfen met ontblote borsten die een jongeman naar zich toelokken. Bezoekers konden op de lege muur hun reactie achterlaten. Een paar dagen later werd het duidelijk dat dit weghalen en terughangen van ‘Hylas en de nimfen’ van John William Waterhouse een onderdeel is van een kunstproject. Je hebt er vast wel iets over gelezen of gehoord. Het verhaaltje lezen – met plaatje? Klik HIER.

Lucian Freud – Girl sitting in the attic doorway

Dit bovenstaande schilderij heeft meer dan twintig jaar bij mij (bij ons) aan de muur gehangen. Nee – niet waar. Was het maar waar. Jammer genoeg niet maar wel een poster van dit schilderij. Een souveniertje nadat we een grote Lucian Freud tentoonstelling hadden bezocht in Londen. En er hing meer bloot aan de muren. Drie grote schilderijen met naakte dames ten voeten uit van Hanneke Roelofsen. Een groot schilderij van David van Kampen. Een museumrail met wel vijftien schilderij-foto-ansichtkaarten van blote dames. Van Picasso, Kees van Dongen, Marie-Guillemins Benoist, Ferdinand Hodler, Christine Lamme, Diego Velázquez, Erwin Olaf, Jacques Charlier, Francis Picabie en zo kan ik nog wel even doorgaan. Het gaat net te ver om te zeggen dat ik een verzamelaar ben. Wel een liefhebber.

Leon Hansen heeft in Trouw een interessant artikel (essay) geschreven over naakt aan de museummuren. Klik HIER.

Balthus – Thérèse Dreaming © RV

Elfduizend mensen in New York tekenden afgelopen weken een petitie om dit bovenstaande schilderij van Balthus uit het museum te halen. Waarom? Grensoverschrijdend gedrag. Wablief? Een schilderij? Kom op zeg. Een schilderij is een verhaal, vertelt een verhaal. Zoals een liedje een verhaal vertelt. Of een gedicht. Of een foto. Soms hele nare verhalen. De musea hangen er vol mee.

En dus ook in mijn huis. Verhalen aan de muur. Soms zijn het herinneringen of dromen. Een fantasie of een specifieke kijk van de schilder (m/v) op bepaalde zaken of details. En ook in Mozambique hangt er bloot aan de muur. Misschien worden er wat meer wenkbrauwen opgetrokken. Ik weet het niet. Of ze plaatsen het in het hokje: ‘Ach ja, typisch Koen en Isabel’.

Ik kan me in al die jaren maar één keer herinneren dat er een opmerking werd gemaakt over het naakt in mijn huis. En dan heb ik het over de beeldende kunst in mijn huis. Een stagiaire reed na een repetitiedag mee naar Bergen op Zoom om een hapje te eten. ’s Avonds gingen we samen naar een theatervoorstelling in Antwerpen. Zij zei onderweg naar het theater: “Je hebt wel veel bloot in huis.” Ik schrok een beetje. Ik realiseerde me dat niet, zeker niet zo uitgesproken. Ik had er nooit eerder bij stilgestaan dat vreemden daar van op kijken. Het was zo gewoon, zo alledaags. Net als de boekenkast, de televisie en het Chinese tafeltje. Ik heb er over nagedacht en toch niets veranderd.

Wat hangt er bij jullie aan de muur?

In de serie: BEELDENDE KUNST

Expat

Tags

Bergen op Zoom, Expat, Goes, Immigrant, Krabbendijke, Maputo, Mozambique, Ossendrecht, Rob van Doeselaar, Schilderij, Sinterklaas, Umoja

Een vernissage in Maputo van een Nederlandse kunstenaar. Geen alledaagse gebeurtenis. Via de Nederlandse ‘Whatsapp-groep in Mozambique’ kreeg ik een uitnodiging voor de tentoonstelling van Rob van Doeselaar.

Ik kende de galerie Fundação Fernando Leite Couto niet en dat wekte verbazing bij enkele Nederlanders die ik sprak. De meeste van hen werken op de ambassade en wonen in de omgeving van zowel de ambassade als dit cultureel centrum. Wij wonen ruim vijfentwintig kilometer verderop. Vandaar …

Rob van Doeselaar (en de Nederlandse ambassadeur op de voorgrond)

En tijdens de korte speeches betrap ik me op de vraag: “Ben ik een expat?” Deze term gebruikte ik namelijk verschillende keren in mijn korte gesprekjes met anderen.

Ook de dag daarvoor had ik een prettige ontmoeting met een Nederlandse man. Hij had me via google gevonden en we hebben gezellig zitten kletsen over van alles en nog wat. We ontdekten een aantal overeenkomsten zoals onze voornaam en dat we in Nederland bij elkaar in de buurt wonen. Krabbendijke en Ossendrecht. En ook hij heeft een Mozambikaanse vriendin.

En afgelopen vrijdag zat ik te lunchen met twee Noorse vrienden en ik trek het meest op met een Zweedse man. Ik vergeet nu voor het gemak mijn Mozambikaanse schoonfamilie en mijn Mozambikaanse vrienden – oud collega’s.

Wat is eigenlijk een expat? Ben ik dat of ben ik een immigrant? Of een lang verblijvende toerist? Of een bijna-pensionado die een soort sabbatical heeft? Ik zoek het op.

Een expat is iemand die tijdelijk in een land werkt met een andere cultuur dan waar hij of zij in is opgegroeid. Onder expats verstaan we meestal hoogopgeleide mensen. Het verblijf in het buitenland kan permanent zijn, maar is over het algemeen tijdelijk.

Expats worden vaak door hun werk naar het buitenland gezonden. Een expat is dan ook wat anders dan een immigrant, hoewel het verschil erg klein is. Immigranten verhuizen vrijwillig naar het buitenland om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Expats doen vaak weinig moeite om zich aan te passen aan de nieuwe cultuur, omdat zij binnen een paar jaar weer terugkeren naar hun vaderland. Velen proberen zich dan ook niet de nieuwe taal meester te maken en vaak zoeken de expats elkaar op. Of iemand een expat genoemd kan worden, is afhankelijk van het land van verblijf. Een Nederlander die naar Luxemburg of Frankrijk verhuist, wordt geen expat genoemd omdat de cultuur niet anders is dan in Nederland. Bron: Ensie.nl

Ik voldoe maar gedeeltelijk aan die definitie. Ik ben nooit echt uitgezonden naar Mozambique. Nee, ik werkte voor een internationaal programma en bezocht in die tijd (2003 – 2014) al onze partner-organisaties (in zeven Afrikaanse landen) verschillende keren per jaar. En om kosten en tijd te besparen gingen we steeds meer zaken regelen vanuit Maputo en niet meer vanuit Noorwegen. En dan komt er op persoonlijk vlak mijn ontmoeting met Isabel bij. Eind dit jaar alweer tien jaar geleden.

Ik draai weinig mee in het kringetje van Nederlandse en Belgische expats. Ik krijg wel uitnodigingen voor de maandelijkse borrel-avondjes. Of om samen voetbal te kijken tijdens een WK. Het meest actief ben ik in de periode dat de goed-heilig-man tijdelijk Spanje voor Nederland inruilt. En je raadt het al … hij bezoekt ook de Nederlandse en Vlaamse kinderen in Maputo. En dan is Koen …

Ik vind het erg prettig om met regelmaat even bij te praten met andere Nederlanders. Gewoon gezellig. Gewoon wat wetenswaardigheden uitwisselen. En of ik wel of niet een expat ben, doet er niet toe.

Nog even terug naar de tentoonstelling. Rob heeft ook een blog. Kijk daar maar rond dan lees en zie je het uit eerste hand. Klik HIER.

A sombra sobre uma superfície roxa (*) – Rob van Doeselaar

(*) De schaduw op een paars oppervlak – olieverf op canvas, 90 x 120

In de serie: BEELDENDE KUNST

Brieven van Vermeer (1)

Tags

Bangladesh, Beeldende kunst, Brief, De liefdesbrief, Johannes Vermeer, Kunst, Middelburg, Schilderij, Tijl van Limburg

Ik zit de laatste tijd met m’n neus veel in boeken (en op internet) over Johannes Vermeer. En daardoor in z’n schilderijen – bij wijze van spreken. Want het zijn natuurlijk reproducties. De laatste keer dat ik een echte Vermeer zag, is ruim een maand geleden in de National Gallery in Londen. Vandaag keek ik weer eens goed naar De liefdesbrief.

De liefdesbrief – ca 1669 – 1670 – Johannes Vermeer

Vanuit een andere kamer kijken we naar een vrouw en een dienstmeisje. Ze heeft een instrument op schoot en een papiertje in haar rechterhand. Ik zou dit schilderij nooit de titel ‘Liefdesbrief’ hebben gegeven. Jullie wel?

In de vakliteratuur lees ik over allerlei verwijzingen op het schilderij naar de liefde of het gebrek daaraan. Het schilderij op de achtergrond – een bootje (symbool voor de afwezige man) op een rustige zee. Ook op het schilderij daarboven loopt een eenzame man in een verlaten landschap.

Ik vind de uitdrukking van de vrouw eerder zorgwekkend, vragend. Is ze van haar apropos door wat ze leest op het papiertje? Of is het een brief van het meisje die ze aan haar meesteres laat lezen? Komt de mevrouw te weten dat ze beiden dezelfde minnaar hebben?

Detail ‘De liefdesbrief’

Het wicht is blij met het nieuws, mogelijk kan ze zelf niet lezen. Haar mevrouw probeert haar verbazing te verbergen. Is de schilder misschien ook de schrijver van het briefje en de stiekeme observant vanuit een gang of andere kamer? Hoe reageren de dames op zijn snel geschreven kattebelletje? Het is mooi weer – zo aan het binnenvallende licht te zien – maar op het zeezicht-schilderij hangt een flinke, grijze wolk in een blauwe lucht? Onweer op komst?

Ik hoorde voor het eerst over dit schilderij in 1971. Heel Vlaanderen zat toen aan de radio gekluisterd. ‘De liefdesbrief’ was gestolen (gegijzeld) door ‘Tijl van Limburg’. Deze onbekende Robin Hood eiste 200 miljoen Belgische frank voor de slachtoffers van de hongersnood in Bangladesh. Hij belde de BRT (de radio-nieuws-dienst) tijdens het middagjournaal. Vlaanderen luisterde ademloos mee. Na een week werd ‘Tijl’ ontmaskerd, het bleek een 21-jarige te zijn die het schilderij onder zijn matras verborgen hield. Hij kon (stiekem) op heel wat sympathie rekenen voor zijn ‘nobel’ doel.

De restauratie duurde bijna een jaar. Ik zag het schilderij vorig jaar in Het Rijksmuseum in Amsterdam. Jammer genoeg samen met nog een paar tientallen andere bezoekers die zich op hetzelfde moment verdrongen voor dit 44 x 38cm grote (kleine) schilderij.

Lees meer in de serie Beeldende kunst.

Op zoek naar de zon

Tags

Beeldende kunst, Edward Hopper, New York, Schilderij, Televisie, Vrienden, Zon

Ze begonnen al op woensdag aan te kondigen dat het eerste mooie (lente) weekend eraan kwam. Met temperaturen tot 20 graden. De meteorologen van dienst maakten me blij. Niet dat ik op jaarbasis zon tekort kom maar toch … ik keek ernaar uit.

© Edward Hopper. A woman in the sun, 1961, Whitney Museum of American Art, New York

Op zaterdagochtend werd ik helemaal blij – niet van de zon – maar van een mooie documentaire over Edward Hopper. Bij AvroTros. Close Up: Edward Hopper – Het witte doek. Klik HIER voor uitzending gemist. Ik zag bovenstaand schilderij vele jaren geleden in New York. Samen met nog heel veel andere schilderijen van Hopper. Heel mooi. Heel indrukwekkend. Ik ben fan. Het theatrale spreekt me aan. Ik heb wel eens eerder over hem geschreven en een schilderij van hem gebruikt als illustratie op mijn weblog.

Deze documentaire behandelde uitvoerig zijn ‘zon-onderwerpen’. Zijn fascinatie voor het zonlicht. “What I wanted to do was to paint sunlight on the side of a house” is een beroemde quote van de schilder. Heel boeiend en dat in combinatie met de grijze lucht in Bergen op Zoom. Zucht, buiten is het nog frisjes maar van binnen kreeg ik het warm. Figuurlijk dan. Naar musea gaan, kunst-programma’s over theater, opera, beeldende kunst, muziek of opera bekijken … dat zijn toch zaken die ik mis in mijn Mozambikaans leventje. Aan zon heb ik daar geen enkel gebrek, nee … het is vaak de schaduw opzoeken.

Maar dan brak de zon toch door op zondagmiddag. Juich juich juich. En wat kan ik genieten van de zomertijd. Het blijft langer licht. Joepie. Tot half negen buiten zitten met een biertje en de vrienden. Lange avonden. Ook dat mis ik in Maputo. In deze tijd van het jaar is het om kwart over zes al helemaal donker.

Ik klaag niet hoor. Ook niet tussen de regels door. Ik combineer de mooie dingen van twee werelden. Daar ben ik me heel goed van bewust. Carpe Diem.

Een pareltje

Tags

Beeldende kunst, Den Haag, Jan Steen, Mauritshuis, Nederland, Rembrandt, Schilderij

Weer iets dat ik van mijn to-do-list kan schrappen. Een bezoek aan het Mauritshuis in Den Haag. Wat een mooi museum. Ik heb met volle teugen genoten. Klein maar fijn. Het lijkt wel de zomer te worden van musea-bezoeken. Eerst het van Goghmuseum en het Rijksmuseum in Amsterdam. Later het Louvre in Parijs en ook het Uffizi-Museum in Firenze. En dan vergeet ik bijna allerlei musea in Rome op te noemen. Vandaag dus naar het Mauritshuis. Vele jaren geleden las ik met veel plezier ‘Het meisje met de parel’. En natuurlijk hoort ook De anatomische les (Rembrandt) tot het culturele erfgoed dat ik voor altijd ergens in mijn herinnering heb opgeslagen. En De Stier van Paulus Potter. Ik heb ze allemaal vandaag gezien.

Maar het pareltje van vandaag vind ik ‘Het Oestereetstertje’ (*) van Jan Steen.

Het oestereetstertje – Jan Steen

Dankzij de audio-tour – gewoon via een app op mijn telefoon – werd ik in dit schilderij gezogen. Een ondeugend kijkende jonge vrouw zit aan een tafel met oesters. Ze nodigt mij als het ware uit om te proeven. Ja, dat doet ze – ik hou van oesters. En van ondeugende meisjes. Maar natuurlijk gaat er een wereld van symboliek achter dit tafereel schuil. Oesters en erotiek – een beproefde combinatie. Wil je meer lezen over dit (kleine) schilderij van Jan Steen? Klik dan HIER want het staat goed uitgelegd op wikipedia.

Ik ga gauw nog een keer terug want vandaag heb ik enkel de hoogtepunten van Het Mauritshuis met volle aandacht bekeken. En wat is de hofstad toch mooi en statig. De wandeling over het Binnenhof en rond de Hofvijver maakte ik vaker maar was vandaag – met het zonnetje erbij – een aangename tijdsbesteding. Zo’n dagen mogen er meer zijn. Iemand nog een tip voor een museum / tentoonstelling in Nederland of België? Dicht over de grens in Duitsland mag ook.

(*) Je struikelt bijna over het woord … oester-eetstertje. Ook wel getiteld: Meisje, oesters aanbiedend.