Ik doe sinds begin dit jaar mee met de wekelijkse foto-opdracht van Satur9’s. Vaste volgers weten dat ondertussen.
Een kleine twee weken geleden was het onderwerp: gestreept. Ik wilde niet een van mijn vele zebra-foto’s opduikelen. Ik wilde een tekening maken met alleen maar streepjes. Zoiets als onderstaande tekening die ik toevallig voorbij zag komen op internet.
Streepjesvolk
Het lukte me niet goed genoeg. Zou het met verf beter gaan? Een streepjes-schilderij in de stijl van Vincent van Gogh? Een leuke opdracht maar niet om even snel tussen ‘de soep en de patatten’ te doen. Wie weet later een keertje. Ik ben mijn externe schijven aan het opschonen en aan het reorganiseren. Zo kwam ik de foto van Isabel tegen die ik hierboven heb gepubliceerd. Een streepjesjurk (horizontaal) vormt een mooi toevallig contrast met het ijzeren hek (verticaal) van onze voordeur. Het is een extra beveiliging, onze voordeur is een houten deur. Ik schreef al eens eerder over de tralies voor ramen en deuren. Zo … ‘gestreept’ kan ik afstrepen. Volgende opdracht:
Huisdier / Knuffelbeest
Wij hebben dieren maar ze vallen niet echt onder het kopje: ‘huisdier’. Kippen, een haan, snel groeiende kuikens, schildpadden, veel vogeltjes en een aanloop-kat. Dan maar een foto van een ‘knuffelbeest’ publiceren. Hebben we die? Nee. Niet in de zin van knuffelen. Ik heb wel een ‘pop’. Hij heet ‘Zilver’, het is een das.
Koen met Zilver
Wie is Zilver? Zilver is een pop die gemaakt is voor de jeugdtheatervoorstelling ‘Dassenburcht’ (1991 – 1992). Ik schreef er vorig jaar een logje over. Klik HIER. Het gezelschap: ‘Het Hondje van de Ruyter’.Othilia Verdurmen maakte de pop. Na de succesvolle (scholen) tournee kreeg ik (de schrijver-regisseur) de pop van Lex cadeau. Ik ben er nog steeds heel blij mee. Ik gebruik ‘Zilver’ soms op school of in filmpjes voor mijn kleinkinderen. Mijn linkerhand (arm) beweegt de mond van deze das en mijn rechterhand (arm) zit in de poot van dit dier. Onmiddellijk is er magie. De magie van het poppenspel.
Mozambique (en de buurlanden) doen niet aan winter- en zomertijd. En hoe dichter bij de evenaar hoe minder zin het heeft. In het zuiden van Mozambique (waar wij wonen) is er wel degelijk een verschil tussen de lengte van dagen (of nachten) eind december of eind juni. Eind december is er bijna 14 uur daglicht (zonsopkomst 04.55 – zonsondergang 18.43). Eind juni halen we 10,5 uur daglicht (zonsopkomst 06.38 – zonsondergang 17.08). Natuurlijk zijn de momenten met daglicht wat langer. Dit zijn de officiële cijfers tussen zonsopkomst en zonsondergang. En tot zover het meteorologisch praatje.
Ik wil het namelijk over iets heel anders hebben. Een televisieprogramma en de presentator van dat programma. Winteruur en Wim Helsen. In de auto luister ik met grote regelmaat naar Andermans Veren. Nederlandstalige liedjes en (cabaret) conferences. Ook veel onbekend werk. Elke uitzending heeft minstens één (soms meer) Vlaams liedje of sketch. Zo kwam Wim Helsen al een paar keer voorbij. Ik heb nooit een volledig theaterprogramma van hem gezien. Wel losse stukjes. Erg geestig. Omdat Isabel niet thuis was, had ik alle tijd om wat Vlaamse programma’s te kijken. Ik voerde Wim Helsen in als zoekopdracht bij YouTube. Er zijn heel wat stukjes uit zijn shows te bekijken. Erg geestig. En toen vond ik allerlei canvas-filmpjes van ongeveer tien minuten. Winteruur. Presentator Wim Helsen ontvangt een gast die een tekst heeft meegebracht. De tien minuten (soms wat korter, soms wat langer) verlopen volgens een vast patroon. Eerst een (meestal) absurde inleiding van Wim met een golden retriever op zijn canapé, dan verwelkomt hij zijn gast, een korte overzicht wie die persoon is. Al gauw leest de gast zijn (haar) tekst voor. De kijker ziet de tekst ook geprojecteerd op de muur in de (denkbeeldige) zithoek. Je kunt dus meelezen. Dan volgt een gesprek over de tekst. Soms duidend, soms uitleggerig, soms over ‘waarom deze tekst’, altijd een fijn gesprek. Tenslotte leest de gast voor de tweede keer de tekst voor. Dan zegt de presentator ‘slaapwel’ tegen de kijker en volgt er een stilte. Soms best lang. Dan lijkt het voor de gast dat het gesprek voor tv is afgelopen maar in werkelijkheid hoor je Wim met zijn (haar) gast nog even verder keuvelen. Einde. Op Canvas, vier keer per week rond de klok van 23u. Schitterend.
Ik keek gisteren wel vijftien afleveringen na elkaar. Erg fijn. Ik plaats hier een voorbeeld. Arnon Grunberg is op bezoek bij Winteruur.
Wil je meer afleveringen zien dan weet je ze vast wel te vinden. Onderaan dit stukje staan nog twee afleveringen. Mijn zoektocht naar Wim Helsen begon dus bij een sketch die ik op de radio had gehoord. Gedichtenbundel. Zie hieronder. Ik moet er erg om lachen. Elke keer weer.
Grof? Platvloers? Vrouwonvriendelijk? Zot? Absurd? Triviaal? Olifant in de porseleinkast? Komisch? Gedurfd? Allemaal waar. Ik zou bij al deze omschrijvingen het vraagteken kunnen veranderen in een uitroepteken.
Dat ik van theater houd, mag hier algemeen bekend zijn. Toch ga (ging) ik relatief zelden naar cabaretvoorstellingen. Ik kijk ze wel op tv. Ik vind Freek de Jonge (nog steeds) de absolute grootmeester. Ik heb veel van zijn programma’s gezien, al van in de Neerlands Hoop tijd. Vroeger in de schouwburg. Later op televisie, tegenwoordig via internet (YouTube). Natuurlijk kun je hem moeilijk vergelijken met Bert Visser, Herman Finkers, Brigitte Kaandorp, Jochem Myjer of Wim Helsen. Een totaal andere stijl. Ook Jeroen van Merwijk (wel gezien in de schouwburg) en Hans Dorrestijn kunnen me bekoren. Youp van ’t Hek, Theo Maassen, Eric van Muiswinkel, Dolf Jansen. Allemaal met plezier (af en toe) gezien. Heel lang geleden ook Paul van Vliet, Toon Hermans, Don Quichocking, Tekstpierement, Hans Liberg, Neerlands Hoop en Herman van Veen in het theater gezien. Excuses voor deze overbodige opsomming. Alleen Claudia de Breij ontbreekt in dit lijstje. Nog nooit een show van haar gezien en dat wil ik wel een keertje.
Kennen jullie Wim Helsen? Spreekt het (hij) je aan? De absurdistische cabaretier of de gastheer bij Winteruur? Nog goesting om een aflevering te zien? Bijvoorbeeld met Marie Vinck. (Wat een schoon madam!)
En het zijn niet altijd moeilijke of zwaar filosofische teksten hoor. Neem bijvoorbeeld het gesprek met Siska Schoeters met Wim Helsen. Heel toegankelijk met een hele mooie vraag …
Afgelopen maand (september 2020) eindigde in groot mineur. Tristesse alom. Rob is overleden op de laatste dag van september. Vriend, jarenlang onze huisgenoot, man van Rita (al meer dan veertig jaar een goede vriendin en ooit studiegenote op de AVEK), vader van Yoko, opa van Loes. Acteur, fantast, DktrZ met love-pleisters, vogelliefhebber, natuur-verschijnselen-gelover, sportliefhebber, optimist, pyramide-onderzoeker, reiziger. Ik kan dit lijstje blijven aanvullen. Ik schreef al vaker over hem. Graag verwijs ik naar een logje van eerder dit jaar. AUditie. Rob speelde in deze voorstelling ‘de acteur’. Een jeugdtheater-voorstelling over dood-gaan en herdenken. Ik zal vast nog vaker over Rob schrijven want dan blijft deze bijzondere man ‘levend’ in mijn (onze) verhalen.
GEKEKEN
De Ronde van Frankrijk Wij hebben geen Ziggo- of KPN-abonnement maar via DSTV heb ik de Tour toch kunnen volgen. Niet enkel via het geschreven woord of de radio maar ook met beeld. Joepie. Ik heb er afgelopen maand meer over geschreven.
De Avondetappe – Van hetzelfde laken een pak. De dagelijkse nabeschouwing op de Tour. Meestal via BVN.
Snowpiercer – Een Netflix-serie. Niet mijn favoriete genre. Een mix van science-fiction en thriller. In een toekomstige ijstijd reizen de enige overlevenden (zo’n 3000) rond in een lange trein met verschillende leefomstandigheden. Van extra luxe tot straat-arm. Een revolte is aanstaande …
Bloodline – Nog een Netflix-serie. Veel meer mijn genre. Een drama-serie. Een mix van een (goede) soap en thriller. De familie Rayburn (vader, moeder, vier kinderen en kleinkinderen) baten een hotel uit in de Florida Keys (USA). Familiegeheimen uit het verleden blijven niet langer verborgen. We zijn ondertussen begonnen aan het tweede seizoen. Ik vind het een aanrader, maar ik moet er wel eerlijk bij zeggen dat we nog maar nauwelijks halverwege de drie seizoenen zijn.
Karppi (Deadwind) – Een Finse politieserie in de beste traditie van de Scandinavische thrillers. We zagen twee seizoenen. Goed maar ook niet meer dan dat. Gewoon goed.
Resgate / Redemption – De eerste Mozambikaanse Netflix-film ooit. Een gangster-movie. Niet erg goed maar ik me wel reuze geamuseerd omdat het ook een raad-spelletje werd … ‘Waar is deze scène opgenomen?’ Een feest van herkenning – ook sommige acteurs (m/v) ken ik. En leuk om Mozambikaans Portugees te horen op Netflix.
GELEZEN
Uit het leven van een hond – Sander Kollaard. Het winnende boek – Libris Literatuurprijs 2020. Ik vond het heel mooi. Absoluut een aanrader.
Spervuur – Dick en Felix Francis. Een echte ‘Dick Francis’. Het ik-personage is – zoals altijd – een held tegen wil en dank. Met alle bekende ingrediënten: paarden, een misdaad in het paardenmilieu, een zeer hachelijke situatie voor het hoofdpersonage maar het komt goed, enzovoort.
De rat van Amsterdam – Pieter Waterdrinker. Het is het eerste boek van Pieter Waterdrinker dat ik heb gelezen. Er zullen er meer volgen. Ik ga later een logje schrijven over dit dikke boek. Ik geef het vier-en-een-halve ster.
Jacques Klöters – Deze cabaretier / publicist deelt bijna dagelijks een herinnering aan een oud-collega – op Facebook. Mooie stukjes. De moeite waard om hem toe te voegen als ‘vriend’ op FB.
GEDAAN
Niets bijzonders – zo zou ik deze maand kunnen omschrijven. Of vergeet ik iets? Ik ben weer wat vaker aan het wandelen. De dagelijkse 10.000 stappen haal ik nog niet maar wie weet wat oktober zal brengen.
NOG IETS EXTRA OM TE VERTELLEN
In mijn vorig overzicht schreef ik over onze kippen. Ze hebben alle sla- en koolplantjes opgegeten. Tja – ik moet dus dringend het kippengaas van de ren verhogen. In ruil vind ik wel gemiddeld drie eitjes per dag. Wel elke dag Pasen want ze zoeken steeds een andere leg-plek. En we hebben nog andere dieren in onze tuin (gehad). Dit keer onuitgenodigde gasten. Kikkers. Waar ze vandaan komen mag Joost weten. En ook hij weet het niet. Maar op een avond begon het gekwaak. Bijna onder ons slaapkamerraam. Wat een hels kabaal. Bij daglicht zag ik ze. In en bij het zwembad. Zes stuks. Dikke, vette kikkers. Ik heb ze met plezier de vrijheid gegeven maar dan wel ver weg van onze tuin. Ik hoor ze soms nog brullen, gelukkig in de verte.
GEBLOGD
Terug naar school – Over mijn opa. Ik vond na het schrijven van dit stukje – bij toeval – een foto waar ik samen met hem op sta.
Mijn eerste communie. Ik zit uiterst rechts op schoot bij opa (mei 1963).
Een bizar bericht – Ik geloof dat ik op Facebook kortstondig ben gehackt. En ik ben niet de enige, merk ik tijdens deze september-maand.
Te gek voor woorden – Over de idioot goedkope vliegtickets in vergelijking met te dure treinkaartjes.
Mijn sportcarrière (1) – Over onder andere gymnastiek op de lagere school. Bijna zeshonderd keer werd dit bericht bekeken. Dat is hoogst uitzonderlijk. Ik geloof zelfs goed voor een derde plaats aller tijden.
Mijn sportcarrière (2) – Dank voor alle complimenten in de reacties voor mijn sportieve verleden.
Het geheim van de de smid – Ik schrijf over het (niet) nalezen van mijn blog-stukjes. Veel collega-bloggers reageren en schrijven dat ze veel herkennen. Trienette en Groengenot laten in hun reactie blijken dat ze de opzettelijke ‘tweemaal DE’ in de titel hebben opgemerkt. Jullie ook of las je er overheen?
Iets van vroeger (#2) – ‘Electro’ weer voor even uit de nostalgische vergetelheid gehaald.
Je kunt vandaag geen (internet) krant openen of het woord ‘Vlissingen’ staat in grote letters op de voorpagina. Het (Nederlandse) kabinet heeft vandaag bekend gemaakt dat de mariniers toch niet verhuizen naar Vlissingen. Deze mededeling zat er al een tijdje aan te komen tot grote ontsteltenis (en woede) van menige Zeeuw. Onbehoorlijk bestuur en compensatie (en soortgelijke termen) vliegen in het rond. Ik heb een groot hart voor Zeeland dat is algemeen bekend bij mensen die me kennen. Ik heb niet echt een mening wat de beste plaats is voor het Korps Mariniers. Ik vind wel dat iedereen zich aan afspraken moet houden. Dat geldt ook voor mezelf, voor mijn familie, mijn buren, mijn vrienden en dus ook voor de politiek.
Isabel in Vlissingen (2017)
Ik was helemaal niet van plan om vandaag een stukje over Vlissingen te schrijven. Wel over het hondje van de Ruyter. ‘Welk hondje?’ hoor ik jullie vragen. Ik leg het uit. Ken je Vlissingen? Dan herken je de plek waar Isabel vriendelijk lacht naar de fotograaf (de schrijver van dit stukje). “Happy Valentine, my love”. In Vlissingen bij het Keizersbolwerk – boven de kazematten. Als ze niet naar mij zou kijken zou ze het standbeeld van Admiraal Michiel Adriaanszoon de Ruyter zien.
Michiel de Ruyter (Vlissingen)
“Het standbeeld van Michiel de Ruyter staat tegenwoordig op Boulevard de Ruyter in zijn geboorteplaats Vlissingen. Het gietijzeren standbeeld uit 1841 is van de hand van de Vlaamse beeldhouwer Louis Royer. Op het beeld is De Ruyter te zien, staande op een scheepsdek met de rug naar het stuurwiel, met een kijker in de hand en de andere hand in de zij. Onder zijn linker arm lijkt een hondje te zien te zijn. Niemand weet waarom dat daar zit.” (Bron: Stichting de Ruyter)
Over dat hondje wil ik iets zeggen. Maar eerst nog even iets toevoegen: “Het ‘hondje’ is goed verborgen onder de linkerhand van Michiel. Het is echter geen hondje en evenmin een lammetje (een verwijzing naar Michiels eerste werkgevers, de familie Lampsins), maar een leeuwenkop. Een sjerp omgordt het middel van Admiraal de Ruyter – een sierlijk gewerkte draagband – waarin een kort zwaard hangt – deels over zijn schouder. In zijn linkerhand – rustend op de sjerp – houdt hij een uitgetrokken handschoen vast. Het ‘hondje’ onder de mantel is de gevestknop van zijn sierdegen, dat een leeuwenkop voorstelt.” (Bron: het gedenkschrift ter gelegenheid van de oprichting in 1841 van dit standbeeld van de Mechelse beeldhouwer Louis Royer)
En nu ga ik uitleggen waarom ik over dit niet bestaande hondje schrijf. Begin 1990 zie ik een advertentie – ik denk in De Volkskrant. Het Zeeuwse jeugdtheatergezelschap ‘Het Hondje van de Ruyter’ is op zoek naar een regisseur of artistiek leider. Ik solliciteer en wordt aangenomen. Ik zal twee teksten en producties bij deze groep respectievelijk schrijven en regisseren. ‘Dasseburcht’ en ‘Water’. Meer daarover morgen in mijn wekelijks ‘Repertwaar’-stukje. Dit gezelschap gebruikte eerder de naam THEATER DODD – Deurtje open, Deurtje dicht – met oa Bram Kwekkeboom als initiatiefnemer en bezielende acteur.
Ps. Nog een laatste toevoeging. Het Zeeuwse gezelschap Muziektheater Zeeland uit Goes (waarvoor ik in 2000 en 2001 tweemaal een musical regisseerde) speelt binnenkort: Michiel de Ruyter – de Musical. Er zijn nog kaartjes heb ik begrepen.
Een bijzondere plaats in mijn rijkgevulde repertoire als regisseur zijn de Friestalige voorstellingen die ik heb geregisseerd. Ja, je leest het goed – deze import-Fries waagde zich een paar keer aan een regie in een andere taal dan zijn moedertaal. Frysk.
DISSE en JINGE & FROU HILARIDES
It Fryske Boek – SKVF (1987) Jeugdtheater 6+
Disse en Jinge & Frou Hilarides
Op verzoek van de Stichting It Fryske Boek schreef Akky Van der Veer in samenwerking met Baukje Wytsma, muzikant Jaap Oosterwijk en illustratrice Laura Tietjens een boek met de titel Disse en Jinge en frou Hilarides. Dit boek, dat gekozen werd tot kinderboekengeschenk in de Friese Boekenweek van 1987, was zo’n groot succes dat ze in de jaren daarna nog twee vervolgdelen lieten verschijnen. Tegelijk maakten Akky, Baukje en Jaap een theatervoorstelling met dezelfde hoofdpersonen, waarmee ze basisscholen in de provincie Friesland bezochten.
Ik weet niet meer hoe de dames (Akky en Baukje) bij mij terecht kwamen. Was het via mijn werk als drama-consulent bij de Stichting Kunstzinnige Vorming Friesland (SKVF) of als theaterdocent op De Blauwe Stoep in Leeuwarden? Ik weet het niet meer. Het doet er ook niet toe. Het boek was een groot succes en er werd een scholenproject bedacht waarbij Baukje, Akky en Jaap de belangrijkste personages uit het boek speelden. Jaap zong en begeleidde de liedjes op de piano. Ik gaf het trio regieaanwijzingen en genoot van de gezellige repetities. De eerste keer dat ik een mini-musical regisseerde.
FROU HILARIDES en IT MUSEUM FOAR MODERNE KEUNSTEN
It Fryske Boek – SKVF (1988) Jeugdtheater 6+
Frou Hilarides en it museum for moderne keunsten
Algauw volgt een tweede boek én een hernieuwde versie van de school-voorstelling. Met liedjes zoals: Bisteliet, Beugelbekje, Unennich, Wy bliuwe ûnderweis, Wolkomthúsliet, Titus Tûzenpoat, Luie, luie Bulle, Ik en myn suster en Dy gekke Ansjelyk hadden een hoog Annie MG-gehalte. Enkel door het lezen van de titels komen er warme herinneringen en melodieën naar boven.
Het verhaal in het kort. ‘Mevrouw Hilarides komt na een lange reis weer thuis in Poppenhuizen. Ze stuurt een telegram aan Aal, haar zus. Ze zit namelijk zonder geld. Er wordt een actie op touw gezet. Er komt geld in het laatje. Mevrouw Hilarides heeft echter nog een probleem. Ze heeft een groot schilderij met haar portret gekregen van een Parijse kunstenaar. Te groot voor haar huisje dat ze deelt met haar poes (Ansjelyk) en haar hond (Bulle). Ze koopt de oude, leegstaande school van het dorp en ze vraagt alle kinderen van de Friese basisscholen om de meest moderne kunst die bestaat aan te leveren voor haar museum.’
Er ontstaat haast vanzelfsprekend een lesbrief met suggesties voor verschillende lessen. Drama, muziek, handenarbeid en Fries natuurlijk. Omrop Fryslân maakt er ook een televisieversie van. Ik denk met veel plezier terug aan deze samenwerking.
Er volgde nog een derde boek.
DE SAAK HILARIDES
Ik herinner me niet dat we daar ook een hernieuwde theater-versie van hebben gemaakt. Ideetjes uit dit boek zijn geloof ik wel verwerkt in het grotere ‘Villa Aria’ project.
VILLA ARIA
It Fryske Boek – SKVF – in samenwerking met Omrop Fryslân, Frysk Orkest en Tryater (1989) Muziekproject en Jeugdtheater 6+
Frysk Orkest (Bron LC)
In 1989 werd het beruchte Herenakkoord gesloten. Een uitwisseling (uitruiling) van onderwijs- en culturele instellingen tussen de provincies Groningen en Friesland. Eén van de gevolgen was het einde van het zelfstandige Frysk Orkest. Als afscheidsvoorstelling werd de mini-musical ‘Villa Aria’ geschreven. Een samenwerking tussen de lokale omroep, het Frysk Orkest, Tryater (theatergezelschap) en het trio Baukje, Akky en Jaap. Ik ging mee als regisseur. Ik herinner me de prettige samenwerking met de Vlaamse dirigent van het Frysk Orkest en met Renze Westra en Freark Smink van Tryater. De liedjes uit de eerdere voorstellingen werden gearrangeerd voor groot orkest. De grote theaters in Friesland stelden hun zaal ter beschikking voor deze culturele zwanenzang. Er verscheen later een boekje over dit muzikale project. Ik denk dat via internet-bibliotheken ook de liedjes nog te beluisteren zijn. Ik ga zelf ook op zoek …
ps Het is ruim dertig jaar geleden. De culturele aftakeling van orkesten en theatergezelschappen is niet gestopt, integendeel … snik en grrr. Ook bij Akky en Renze moet ik jammer genoeg het woord ‘zaliger’ toevoegen.
Zoals ik vorige zaterdag al vertelde, gaat mijn stukje van vandaag nogmaals over een voorstelling die ik met ‘De Broertjes’ heb gemaakt.
DOOR ’t DÂK
De Broertjes (1989) Jeugdtheater 6+
Na het grote succes van ‘Nondesnot, zei de koning’ besluiten Rob en Eric (De Broertjes) een iets meer theatrale voorstelling te maken voor kinderen. Geen meespeel-voorstelling meer maar een tot de verbeelding sprekend verhaal – de geschiedenis van de jonge Arthur en zijn leermeester Merlijn. Ik ben vanaf de eerste repetitie betrokken bij het maak-proces en werk mee aan het scenario. Ik ben de regisseur van dienst.
Het verhaal in het kort. ‘Een eigentijdse bewerking van de Arthur-legende. Het verhaal gaat over de ontwikkeling van Arthur als ‘voorbestemd kind’, voordat hij het zwaard uit de steen trekt. Met in de hoofdrollen Arthur, zijn broer Kay, vader Hector en tovenaar Merlijn.’
Door ’t Dâk met buitelende broertjes
Wie jeugdtheater zegt en het over ‘De Broertjes’ heeft, denkt aan de gebroeders Frank en René Groothof. Maar er blijken ook andere broertjes op deze markt te opereren, zoals het duo Rob Heiligers en Eric de Groot uit Leeuwarden. Zij hebben inmiddels al twee producties met veel succes gespeeld: ‘Opa is een mafkees'(1986) en ‘Nondesnot, zei de koning’ (1987). Met laatstgenoemde voorstelling reisden zij ook naar Azië en Afrika, waar zij optraden voor Nederlandse scholen aldaar.
Hun derde productie ging gisteren in De Lawei in Drachten in première en om meteen maar met de deur in huis te vallen: de Broertjes slaagden erin een zaal met 350 rumoerige kinderen binnen een minuut stil te krijgen en vervolgens te ‘veroveren’ met een sprankelende versie van de oude Koning Arthurlegende. Hun publiciteitsmateriaal noemt ‘Door ’t dâk”een voorstelling die op associatieve wijze de Middeleeuwen tot leven laat komen en waarin een oud verhaal over een voorbestemd kind voelbaar gemaakt wordt’. Dit is kennelijk taal voor leraren geschiedenis, want kinderen ‘vanaf 6 jaar’ hebben er geen boodschap aan.
En dat hoeft ook niet want, misschien jammer voor die leraren, de kracht schuilt niet in het verhaal, maar in de doldwaze wijze waarop beide spelers, langs elkaar heen rennend, over elkaar heen buitelend, elkaar toeschreeuwend, omgaan met de tot de kinderverbeelding sprekende figuren bij uitstek: tovenaars en ridders.
Voordat tovenaar Merlijn, die het jongetje Arthur de gave geeft het zwaard uit de grafsteen te trekken, wat hem tot koning van Engeland zal maken, speelt er zich tussen hem, zijn vader Hector en zijn broer Kay heel wat af, dat de kinderen op het puntje van de stoel doet zitten. Luidruchtig spel van Kay, clownesk optreden van Arthur, bekwaam gebruik van allerlei ridderattributen, spannende, ondeugende opdrachten van de tovenaar (‘doe eens iets wat niet mag heel goed’), en dat alles in een tomeloze vaart en binnen het uur tot een koninklijk einde gebracht. Het kasteel wordt verbeeld in een tijdloos, abstract decor, dat er heel mooi uitziet.
Leeuwarder Courant – 5/10/89
Van zo’n recensie werden we natuurlijk allemaal blij. Een flinke stap vooruit. Van een achteraf-zaaltje in een club- en buurthuis (ook heel leuk) naar de theaterzaal van de Lawei (Drachten). Nu ik de recensie weer teruglees, stromen de herinneringen weer omhoog. Wat hebben we gelachen tijdens de repetities. Kay – met ooglapje (Eric) moest met een prikpen een ballon lek prikken. Al die stoere kerels die het zwaard niet uit de steen konden trekken. Hahaha. Ik denk dat onze kracht ook was dat we de doelgroep (6+) goed kenden. We hadden (hebben) alle drie kinderen in de leeftijd van het publiek. Je zou kunnen zeggen: “We maakten deze voorstelling voor onze eigen kinderen (Yoko, Marlinn en Jules) en we vonden het fijn dat ook andere kinderen kwamen kijken.”
Het boek ‘De Nevelen van Avalon’ (1983 – Marion Bradley) en de Disney-tekenfilm ‘Merlijn de Tovenaar’ (1963 – The Sword in the Stone) waren de belangrijkste inspiratie-bronnen. Ik denk dat ‘Door ’t Dâk’ ook de eerste samenwerking was met Derk (van Dieren) uit Harlingen. Hij maakte Excalibur – het legendarische zwaard dat de jonge Arthur uiteindelijk uit een (graf)steen trekt. Het fijne is dat we nu – ruim dertig jaar later – nog steeds goede vrienden zijn. Derk en Eric zijn ook al een keer op bezoek geweest in Mozambique. Heel fijn.
Een laatste detail. Een grapje van de grafisch vormgever … heb je het gezien? Het ‘dakje’ op de A van DAK? Ik vind dat leuk. Gniffel, gniffel, gniffel. Op de website van De Broertjes lees ik dat ze deze voorstelling 112 keer hebben gespeeld. Dat is een aantal waar menig jeugdtheater-gezelschap jaloers naar kan verlangen.
Twee weken na de première verhuisde Rob met zijn gezin naar Stiens. Wij vertrokken drie maanden later uit Wyns, op naar Bergen op Zoom. Maar dat was niet onze laatste samenwerking. Later in deze serie vertel ik over ‘AUditie’, nogmaals een jeugdtheatervoorstelling met ‘De Broertjes’.
Na mijn afstuderen op de AVEK (Akademie voor Ekspressie en Kommunikatie) ging ik onmiddellijk aan de slag als drama / theaterdocent. Ik schreef er vorige week al over. Wij woonden in die jaren in Wyns – een paar kilometer ten noorden van Leeuwarden. Twee goede vrienden – Eric en Rob – die ik kende uit de AVEK-tijd – hadden een grappig verhaal bij elkaar gefantaseerd – Opa is een Mafkees – en zij speelden deze voorstelling met veel enthousiasme op scholen en in club- en buurthuizen. Voor hun nieuwe voorstelling vroegen ze mij als eindregisseur.
NONDESNOT, ZEI DE KONING
De Broertjes (1987) Jeugdtheater 4+
Wat doet een eindregisseur? Daar is natuurlijk geen vaste definitie over te geven. Je zou kunnen zeggen: ik was een betrokken toeschouwer en mocht (ongezouten) mijn feedback geven in het repetitielokaal nadat zij een eerste versie van hun nieuwe voorstelling klaar hadden. Bijvoorbeeld een suggestie om een stukje te schrappen of in te korten en een ander stukje wat beter uit te werken. Zorgen dat de spanningsboog van de voorstelling (en het verhaal) in orde was. Een goede balans vinden in ‘vaste onderdelen’ en ruimte laten voor ‘improvisatie’ en ‘meespelen’.
Het verhaal heel in het kort: ‘De koning houdt van toneelspelen, maar als hij dat doet, lacht het volk hem uit. Wat nu? Het publiek wordt erbij gehaald om een oplossing te vinden.’
Improvisatietheater. Meespeeltheater. Een voorstelling waar de twee acteurs heel veel contact hebben met het (jonge) publiek. Kinderen doen suggesties en spelen zelf mee. Elke voorstelling is dus weer een nieuwe creatie. Het is (was) de kracht van De Broertjes – Rob (Heiligers) en Eric (de Groot). Het was vaak dolle pret. De eerste voorstellingen ging ik mee en praatten we lang na. Wat werkt, wat moet scherper, wat moet duidelijker?
Ik herinner me een schoolvoorstelling waar twee programmeurs kwamen kijken. Deze heren hadden interesse in deze meespeel-voorstelling. De heer J. Riemersma wilde kijken of hij dit project geschikt vond voor de basisscholen in Smallingerland (Drachten). De heer B. van Dam kwam kijken namens stichting NOB (Nederlandse Onderwijs in het Buitenland). Na de voorstelling die deze twee heren bezochten, vond er een kort nagesprek plaats. Afzonderlijk van elkaar. ‘Drachten’ wilde graag nog wat verder rondkijken. Misschien een volgende keer, nu niet. Jammer en teleurstelling. Bob van Dam (NOB) zag er onmiddellijk brood in. Of ‘De Broertjes’ ook naar Indonesië en Singapore wilden met deze voorstelling? Zeven weken naar Azië om op alle Nederlandse scholen in Indonesië deze voorstelling te spelen en een theaterproject te begeleiden samen met de kinderen en onderwijzers. Een nieuw gat in de ozon-laag, zo hoog sprongen Rob en Eric. “Adieu Drachten, here we come Jakarta.” Zij gingen er heen als de broertjes AC en DIRK met TEUR als familienaam. Acteur en Dirkteur – inclusief een diploma voor de kinderen.
Natuurlijk gaat een eindregisseur … niet mee. Snik. Heel begrijpelijk natuurlijk. Later volgden nog kortere tournees in Afrika, Brazilië en Europa. Nondesnot, zei de koning. Eén groot avontuur. Een bladzijde uit een jongensboek.
Nog een laatste toevoeging. Rob en Eric hadden in die tijd nog geen rijbewijs. Zij deden alles met het openbaar vervoer. Kostuums en attributen zaten in twee grote rugzakken en in nog wat kleinere tasjes. Een stoel (troon) en een tafel staan op elke school dus waarom zou je die zelf meenemen? In hun flyer stond dus heel duidelijk: “Ophalen bij het dichtstbijzijnde trein- en busstation wordt heel erg gewaardeerd.” Laat dit detail nu juist de reden zijn waarom de NOB interesse had in deze voorstelling. Zij wisten dus dat er nauwelijks extra bagagekosten zouden zijn bij verre verplaatsingen per vliegtuig. BINGO.
Gisteren schreef ik dat de afgelopen week druk en een beetje bizar was. Eén van de hoofdrolspelers in deze week was … Stichting NOB. Juist ja, dezelfde stichting maar dan vijfendertig jaar later.
ps. Ook volgende week schrijf ik over een voorstelling die ik maakte met deze twee vrienden / acteurs. Via een deels verouderde website vind je meer informatie over deze voorstelling en De Broertjes (Stichting Broersma). Klik HIER
Zoals ik vorige week al schreef ging er heel wat regiewerk aan vooraf, voordat ik de titel ‘regisseur’ op mijn denkbeeldige visitekaartje schreef. Dat deed ik wel na onze verhuizing van Wyns (Friesland) naar Bergen op Zoom (december 1989). Daarvoor was ik de theater- en dramadocent van het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) op het Gouverneursplein in Leeuwarden.
De Blauwe Stoep (later Restaurant Sems)
Een (theater)cursus duurde gemiddeld 12 tot 14 weken. Twee uurtjes per week. Deze cursussen hadden soms wat specifiekere omschrijvingen zoals ‘Theater voor beginners’, ‘Spel en improvisatie’, ‘Theater voor gevorderden’, ‘Van tekst tot Podium’. Veel van deze cursussen eindigden met een presentatie. Bij cursussen met beginners werkten we hooguit drie sessies aan een korte presentatie. Bij andere cursussen was het eindproduct wat belangrijker, dwingender.
Belangrijk bleef altijd dat ALLE cursisten een min of meer evenwichtig (even groot) aandeel kregen in zo’n voorstelling. Dus werd een belangrijk personage soms door drie verschillende acteurs (m/v) gespeeld. Ik geef er zo nog een voorbeeld van.
Welke stukken herinner ik me? ‘Katzelmacher‘ (Reiner Werner Fassbinder). Ik heb de film nooit gezien. De theatertekst vond ik bij Piek, Theatergroep in Utrecht (Nederlandse tekst / vertaling Sabine Walther & Dennis Meyer). Ik herinner me dit als een prima cursus / voorstelling.
Meet and Greet with Anton Tsjechov in Moskou (augustus 2009)
Nog een paar titels. ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) en ‘Jan Rap en zijn maat‘ (Yvonne Keuls). Een improvisatie-stuk: ‘Camping Ljouwert’. En ‘Professor magiër’ – een jeugdtheater-voorstelling met studenten van de (Christelijke) pedagogische academie. Natuurlijk herinner ik me Tamara Schoppert (Tryater) als initiatiefnemer en hoofdrolspeelster.
Een mooie tijd. Nog één bijzonder feitje. Ook ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) was een productie met acht studenten van dezelfde pedagogische academie. Ik splitste de vrouwelijke hoofdrol op in 5 of 6 deel-personages. Een serieuze Monica, een slordige Monica, een flirtende Monica, een sexy Monica, enzovoort. Een half jaar – misschien wel een jaar later – werd ik gebeld door de politie. Ze wilden een gesprek. Goed. Geen idee waarover maar ik kende de agent (van jeugd- en zedenzaken). Hij wilde me iets vertellen. Kort na onze voorstelling van ‘Een maand later’ werd er aangifte gedaan door een jonge vrouw van ‘aanranding’. Overschrijdend seksueel gedrag. De man werd nog dezelfde dag gearresteerd. Hij gaf onmiddellijk toe dat hij deze jonge vrouw (een van mijn cursisten) had ontmoet in een bar. Zij was erg geïnteresseerd in deze man. Zij verleidde hem met zeer expliciete, seksueel getinte teksten. Hij vond het wel een beetje raar maar zei toch ja tegen al haar avances. De agent herkende de ‘teksten’ die de man citeerde. Hij had namelijk de (mijn) voorstelling gezien. Hij nodigde de vrouw opnieuw uit en confronteerde haar met zijn veronderstelling. Zij gaf onmiddellijk toe. Ze had nog nooit sex met een man gehad maar door de theaterteksten die zij had geleerd, dacht ze ‘bewapend’ het amoureuze strijdtoneel te kunnen betreden. Hoe verdrietig. Hoe fout. De agent verweet mij niets maar vroeg zich wel af of ik me bewust was dat ‘theater’ dit effect kan hebben op jonge mensen. Ik moest eerlijk bekennen dat ik daar nooit had over nagedacht. Een les voor de toekomst? Misschien wel … maar wie kan zo’n scenario bedenken? Stof voor een voorstelling … vind je niet?
Natuurlijk weet ik dat de juiste spelling ‘repertoire’ is. Ik ga de komende tijd stukjes schrijven over (theater) voorstellingen die ik de afgelopen 35 jaar heb geregisseerd. Met nu en dan een uitstapje naar nog langer geleden. Bijna alles moet ik baseren op mijn herinneringen (lees: geheugen). Ik vertelde een paar dagen geleden al dat ik bij twee opeenvolgende verhuizingen heel veel heb weggegooid. Kleiner gaan wonen heeft duidelijke consequenties (gehad). Laat ik er positief naar kijken. Ik kan me nu niet verliezen in een enorme berg mappen vol knipsels, regie-boeken en notities.
Posters en Flyers
Misschien ga ik links of rechts nog eens informeren naar een jaartal of een naam die me niet te binnen wil schieten. Het wordt geen encyclopedisch naslagwerk. Als ik me de naam van de auteur herinner, zal ik dat vermelden. Natuurlijk ook de namen van dirigenten, decor- en kostuumontwerpers en choreografen. Als ik een link vind naar bijvoorbeeld een theatergroep of een componist dan zal ik die link toevoegen. Want laat ik heel duidelijk zijn: een voorstelling maak je samen. Nooit alleen. De regisseur is de kapitein op het schip. Zonder stuurman, matrozen en mensen in de machinekamer vaart het schip niet van Rotterdam naar Kaapstad. Ik gebruik zelf graag de volgende uitspraak: “Jullie (de acteurs m/v) leveren me de bloemen. Ik zet ze in de vaas of maak er een boeket van.”
Ik word zelf (nostalgisch) blij van de foto hierboven. Een aantal affiches en posters van voorstellingen die ik heb geregisseerd. Er zijn er nog veel meer. Als ik elke week een stukje toevoeg aan deze ‘Repertwaar’-serie dan is het voor ik er erg in heb – Oud en Nieuw 2021.
Als ik de volgorde aanhoud die ik op de foto hierboven zie dan begint mijn regisseurs-schap met de voorstelling ‘Door ’t dak’ (1989) van ‘De Broertjes’. Dat is maar heel ten delen waar. Als theaterdocent op het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) in Leeuwarden regisseerde ik elk half jaar leerlingen-producties. Een theatercursus werd meestal afgerond met een presentatie. Ik was de initiatief-nemer om die presentaties te organiseren in De Harmonie – Theater aan het Water in Leeuwarden. Mijn directe collega’s van dans (Martine vd Dool) en cabaret (Hessel van der Wal en Riens Gratema) volgden met veel plezier. Ik ga er later nog een keer over schrijven.
In dezelfde periode regisseerde ik driemaal Friestalige voorstellingen rondom het Friese kinderboeken-week-geschenk. Met Akky, Baukje en Jaap. Ook daar zal ik op terugkomen.
Kort samengevat: ik ga stukjes schrijven – zoveel mogelijk in chronologische volgorde maar ik weet nu al zeker dat ik fouten ga maken. Dat geeft niets. Ik weet dat een aantal bekenden – die me al jaren in het echt kennen – meelezen. Wijs me gerust op fouten of onvolkomenheden. Of reageer met een eigen herinnering aan de voorstelling die ik op dat moment beschrijf.
Nog een laatste opmerking. De meer dan honderd (of zouden het er honderdvijftig zijn?) voorstellingen die we met ‘Maatwerk, theater op maat’ maakten, laat ik hier onvermeld. Dat waren collectieve producten. Met goede herinneringen aan Jacques, Ine, Beer, Rick, Maria, Karin en John. Af en toe ook met gast-spelers.
Nu gebruik ik deze titel – Een onzinnig lijstje – voor de vierde keer. Misschien dekt deze term niet meer helemaal de lading. Ik begon vorige week aan deze kleine serie met het voornemen om een onzinnig lijstje te publiceren. Maar terwijl ik dat lijstje maakte – puttend uit mijn herinneringen – kwamen er natuurlijk ook mini-verhaaltjes naar boven. De twee vorige logjes waren dus een ietsiepietsie meer dan een onzinnig lijstje. Ik ga vandaag verder volgens dat concept.
Ine en ik zijn drie keer samen naar het Beatrix-theater in Utrecht naar een musical gaan kijken. Lees je mee?
Chicago – Muziek – John Kander / Tekst – Fred Ebb en John Kander
Eind oktober, begin november 1999 bezocht ik in mijn eentje een Nederlandse vriend in New Brunswick, niet heel ver van New York. Hij was overdag aan het werk – dat had iets te maken met de verwachte millennium-bug. Ik ging dus vaak mijn eigen gang. Ik nam oa de trein naar Philadelphia – ook niet heel ver weg. Het werd een hele mooie dag. Ik moet er een ander keertje wat uitgebreider over schrijven. Op het station zag ik een poster voor ‘Chicago’ in een plaatselijk theater. Aanvang 18u. Ik wist dat deze musical ook in Utrecht is te zien. Ik kocht een kaartje en belde vanuit een telefooncel naar huis. Uiteraard was Ine benieuwd naar mijn activiteiten en een tikkeltje jaloers dat ik de grote plas was overgestoken in mijn eentje. Goed. Ik vertel haar wat over New York en over New Brunswick. En dat ik bel vanuit Philadelphia. Oei. Slik. Ik hoor dat ze nu meer haar best moet doen om de jaloezie niet te laten doorklinken in haar stem. Ik – de snoodaard – doe er nog een schepje bovenop en zeg: “Ja, en vanavond ga ik naar Chicago.” Een figuurlijke dolk zoeft via telecommunicatie naar Bergen op Zoom. “Wat?” Zij denkt uiteraard aan de stad en niet aan de musical. Ik probeer de wond te verzachten door er gauw aan toe te voegen: “De musical, niet de stad.” Een koel gegrom is haar reactie maar ze wenst me wel een fijne avond toe. Die had ik. Zeker weten. Ik zat op een van de eerste rijen in een maar half gevuld theater.
Chicago
Kort nadat ik terug thuis was, kocht ik vier kaartjes – inclusief een etentje vooraf – voor ‘Chicago’ in Utrecht. Wij tweeën en Catelijne en haar – toen nog vriend, nu ex. Als goedmakertje? Tja, wie weet. Ik vond het leuk om deze show- en dans-musical nog een keertje te zien.
We hadden een topcast. Als ik het me goed herinner: Ellen Evers (Roxie Hart), Pia Douwes (Velma Kelly), Tony Neef (Billy Flynn), Serge-Henri Valcke (Amos Hart). Wie de rol van Mama Morton en Mary Sunshine vertolkten, ben ik vergeten. Veel (jazz) dance, nauwelijks decorwisselingen zoals in heel veel musicals. Het orkest op het podium. De personages doorbreken regelmatig de zogenaamde vierde wand. Ze praten rechtstreeks tegen het publiek – zonder overigens een antwoord te verwachten. Hahaha – stel je voor. Een musical in de traditie van muziektheater van Bertold Brecht en Kurt Weil.
Yes, it’s our cup of tea. Genieten met een hoofdletter.
Drie of vier jaar later stond deze musical geprogrammeerd in de Antwerpse Stadsschouwburg. Een Engels gezelschap op tournee. Alweer een last minute besluit. Vanuit Bergen op Zoom is de Sinjorenstad vlakbij. Dus voor de – respectievelijk derde en tweede keer – op naar Chicago. Dat werd een kleine teleurstelling. De hele setting was precies hetzelfde als de voorstellingen die ik eerder zag. Maar er spatte nauwelijks energie van het podium naar de zaal. Allemaal een beetje tam en vermoeid. Een behoorlijke tegenvaller. Wel het bewijs dat het niveau van de acteurs (m/v) en dansers (m/v) er echt toe doet. De cd met de Nederlandse cast hebben we bij wijze van spreken grijs gedraaid. Ook vandaag nog hoor ik de Chicago-liedjes met veel plezier voorbijkomen als ik op mijn iPod de ‘Musical Shuffle’ intoets.
Uiteraard heb ik de film met oa Renée Zellweger, Catherine Zeta-Jones, Queen Latifah en Richard Gere – al een paar keer gezien. Of dat ook met Ine was, weet ik niet meer. Met Isabel herinner ik me dat wel. Zij is niet echt een musical-liefhebber maar als er veel in gedanst wordt dan is het wel goed. Ook het dramatische verhaal (en de film) van ‘Les Misserables’ kon haar wel bekoren.
In een volgende aflevering volgen er nog twee musicals die we samen in Utrecht hebben gezien. ‘Saturday Night Fever’ en ‘Mama Mia’.
