In de nacht van …

Tags

't Hondje van de Ruyter, 1953, Dodd, Eric Holm, Josien de Graaf, Lex Maes, Marianne Haans, Neeltje Jans, Peter Adriaanse, Regisseur, Schrijven, Theater, Toneel, Water, Waternoodsramp, Zeeland

Het is vast maar weinig mensen ontgaan dat er de laatste dagen veel aandacht is voor de ‘Waternoodsramp’ van 1953. Zeventig jaar geleden. In de nacht van zaterdag 31 december en zondag 1 februari 1953 voltrok zich een grote ramp. Een combinatie van hoog water, springvloed en een zware noordwester storm hadden desastreuze gevolgen. Het aantal doden bedroeg 1836 in Nederland, 307 in het Verenigd Koninkrijk, 224 op zee, waaronder 133 bij het vergaan van een Engelse veerboot en 28 in België.

Dertig jaar geleden (1993) ging de (jeugd)theatervoorstelling ‘Water’ in première op Neeltje Jans. Ter gelegenheid van 40 jaar na de ramp. Een voorstelling van het professionele Zeeuwse jeugdtheater ’t Hondje van de Ruyter’. Ik schreef de tekst en was de regisseur. De voorstelling speelden we zowel in theaters, buurthuizen als op basisscholen.

Een poëtisch verhaal over het water. De invloed van water op mensen en op kinderen in het bijzonder. Ook het verhaal van kinderen tijdens de Watersnoodramp van 1953.

Flyer en affiche – ontwerp: Lex Maes

Met de hulp van Google vond ik nog een oud krantenbericht uit de Zierikzeesche Nieuwsbode. (*)

Uit: De Zierikzeesche Nieuwsbode

En ook vannacht – in de nacht van 31 januari op 1 februari 2023 – wordt een datum die in mijn (onze) persoonlijk leven een plekje zal krijgen. Maar dat heeft dan weer niets met ‘Water’ van doen. En of het een ‘ramp’ is of wordt … nee, dat gaat te ver. Laten we althans hopen van niet …

(*) Mijn eigen ‘archief’ – met heel veel knipsels en bijna al mijn regie- en tekstboeken – belandden na mijn verhuizing in 2017 in de papiercontainer. Heel soms doet dat zeer. Nu bijvoorbeeld want dan had ik … snik.

Advertentie

Musical Groep 8

Tags

9 juli, Bompa, Dansen, Familie, Groep 8, Heemstede, Isabel, Musical, Nederland, Olivia, Onderwijs, Over de kop, Toneel, Verjaardag, Zingen

Over de Kop

In Nederland nemen leerlingen van groep 8 (6de leerjaar in Vlaanderen) traditioneel afscheid van de basisschool met een musical. De laatste weken (maanden) van het schooljaar wordt er veel tijd geīnvesteerd in de groep 8 Musical. Door leerlingen en leerkrachten. Teksten worden van buiten geleerd, liedjes en dansjes geoefend, rekwisieten gemaakt, decors geschilderd. Ouders steken een helpend handje toe. En dan is het zover … haal het doek maar op.

De leerlingen spelen eerst een voorstelling voor andere leerlingen van de school. En dan is er de openbare voorstelling voor opa’s, (Bompa in mijn geval) oma’s, ooms en tantes. Later volgen nog voorstellingen voor ouders en broertjes en zusjes. Maximaal 3 kaartjes per leerling per voorstelling. Afgelopen donderdag was het zover. Kleindochter Olivia was er helemaal klaar voor en deze trotse Bompa zat op de derde rij.

Natuurlijk kijk ik met fiere grootvader-ogen naar mijn oudste kleindochter. De musical-regisseur (die ik natuurlijk ook ben) verban ik naar het schellinkje. “Hou je koest!”. Nee, het was hartstikke fijn en een tikkeltje emotioneel. Als ‘Mevrouw Laagvlieger’ – een leuk rolletje van Olivia – op bed ligt, is het napraten met mama Catelijne heerlijk. Zij heeft af en toe geholpen en kent de kinderen dus een beetje. Grappig dat we allebei talent zien bij ‘Willem, de vliegende Hollander’. Voor de juffen is deze jongen meestal een ongeleid projectiel.

Natuurlijk heb ik een paar foto’s gemaakt maar je begrijpt dat privacy het niet mogelijk maakt ze hier te publiceren. Gelukkig kan dat wel met mijn toegangskaartje. Fijn dat ik erbij kon (mocht) zijn.

Ps. Isabel is jarig vandaag. Parabéns Belinha. Geen logje over haar of haar verjaardag. Mocht je niet weten wie Isabel is, wat ik me niet kan voorstellen – hahaha – klik dan HIER. Nog twee weken en dan vallen we elkaar weer zielsgelukkig in de armen. Waar? Dat kom je later vast wel te weten. Prettig weekend.

Gezicht op Delft – MDLM (#22)

Tags

17e eeuw, Beeldende kunst, Delft, Gezicht op Delft, Het Middelburgs Theater, Johannes Vermeer, Lock down, Mauritshuis, MDLM, Meisje met de parel, Schilderij, Schrijven, Theater, Toneel

Gezicht op Delft – 1660 – Johannes Vermeer – Olieverf op doek – 116 x 97 cm – Mauritshuis, Den Haag

Dit is het beroemdste stadsgezicht uit de Hollandse 17de eeuw. Het spel tussen licht en schaduw, de indrukwekkende wolkenlucht en de subtiele weerspiegelingen op het water maken dit schilderij tot een absoluut meesterwerk. We zien Delft vanuit het zuiden. Het is vrijwel windstil, de stad ademt rust uit. Vermeer bracht die rust ook in zijn compositie door drie horizontale banen te maken: water, stad en lucht. En door de bebouwing wat minder rommelig te schilderen dan zij in werkelijkheid was. (Info: Mauritshuis, Den Haag)

Ik blogde de afgelopen jaren heel regelmatig over Johannes Vermeer. Dat hield natuurlijk verband met de theatervoorstelling ‘Meisje met de parel’ (2017). Ik bewerkte het boek van Tracy Chevalier en de gelijknamige film tot een nieuwe toneeltekst. In het decor waren heel wat reproducties van Vermeers werk te zien. Ook bovenstaand schilderij. Na afloop van de 20 voorstellingen werden al deze reproducties verloot onder alle medewerkers. Crew, cast en bestuur van Het Middelburgs Theater. Je kon je inschrijven voor de verloting. Dat deed ik ook. ‘Gezicht op Delft’ (op ware grote) gaf ik graag een plekje in huis. Maar helaas, het geluk was me niet welgezind. Wel kreeg ik het door ons gebruikte ‘Meisje met de parel’ cadeau met handtekening van alle spelers (m/v) op de achterzijde. Waarvoor nogmaals dank. Als ik een beetje naar links kijk, zie ik haar. Een dierbaar aandenken aan een mooie productie.

Van dit schilderij heb ik wel een grote ansichtkaart, ook zichtbaar vanaf mijn werkplek. ‘Gezicht op Delft’ heb ik al zeker een keer op vijf met eigen ogen gezien want het Mauritshuis blijft een van mijn favoriete musea.

Natuurlijk moest er een Vermeer opduiken in Mijn Digitaal Lockdown Museum. Als de nieuwe Nederlandse regering besluit om de musea na 14 januari weer te openen dan gaat deze dagelijks MDLM-serie in een tijdelijke winterslaap. Niet echt hoor maar zeker niet meer dagelijks. Blijven de musea en theaters nog langer dicht dan … nou ja, dat zien we dat dan wel weer. Volgende week gaan de scholen weer open en is kunstverteller Koen weer gewoon meester Koen.

Nog vier dagen dus. Wie komen nog in aanmerking voor een plekje in mijn MDLM? Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Francis Bacon, Marc Chagall, Edward Hopper, Malangatana, René Magritte, Escher, Jopie Huisman, Corneille, Yves Klein, Artemisia Gentileschi, Frans Hals, Lucian Freud, Jeroen Bosch, Goya, Caravaggio, Titiaan, Leonardo da Vinci, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Peter Paul Rubens, Herman Brood, Anton Heyboer, Edvard Munch, Piet Mondriaan, Velasquez, Roger Raveel, Matisse, Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Mark Rothko, Georg Baselitz, Jan Fabre, Sandro Botticelli, Théodore Géricault, Ansih Kapoor, Karel Appel, Willem de Kooning, Luc Tuymans. Ik kan nog tientallen namen meer toevoegen. Die keuze gaan jullie en ikzelf ontdekken de volgende dagen. Ik zal er wel een persoonlijke herinnering aan toevoegen.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: Mauritshuis

Meer werken zien van Johannes Vermeer, klik HIER

Boerenkermis – MDLM (#19)

Tags

Beeldende kunst, Boerenkermis, Bruegel, Cluyte van plaijerwater, Dichter, Klucht, MDLM, Nu noch, Pieter Balten, Rederijker, Rijksmuseum, Schilderij, Theaterinstituut, Toneel, Vlaamse kermis

Boerenkermis. Een opvoering van de klucht ‘Een cluyte van Plaeyerwater’ op een Vlaamse kermis – Pieter Balten – ca 1570 – olieverf op houten paneel – 112 x 157 cm – Rijksmuseum, Amsterdam

Waar zal ik eens beginnen? Je opende daarnet dit stukje en je zag dit schilderij, deze ‘Boerenkermis’. Meer dan waarschijnlijk dacht je onmiddellijk … ‘Bruegel’. Laat ik er onmiddellijk aan toevoegen … ik ook. Maar het is een schilderij van Pieter (Peeter) Balten. Ooit van gehoord? De kunstkenners antwoorden waarschijnlijk ja. Pieter Balten was een Antwerpse kunstschilder en rederijker. Hij is een tijdgenoot en/of opvolger van Pieter Bruegel de Oude. Kunsthistorici zijn het er niet helemaal over eens. De een is wereldberoemd, de ander moet het – bij wijze van spreken – doen met een vermelding van zijn naam naast zijn schilderij.

Zo gaat dat. Ik heb dit altijd een geweldig schilderij gevonden want in het midden zie je … een toneelvoorstelling. Er wordt een ‘cluyte’ (clute = klucht) opgevoerd. In dit geval ‘Een cluyte van plaijerwater‘. Heel in ’t kort het verhaal. Een vrouw heeft een affaire met de dorpspastoor. Ze doet alsof ze ziek is en ze stuurt haar man – een simpele ziel – eropuit om plaijerwater te kopen op een markt ver weg. De boer ontmoet een koopman die uitlegt dat plaijerwater fop-water betekent en dus niet bestaat. Dus waarschijnlijk bedriegt zij haar man. De boer kruipt in de grote mand – op de rug van de koopman – en zo gaan ze terug naar huis. Ter plekke in de dorpskroeg betrapt hij zijn vrouw met de pastoor. Natuurlijk krijgen beiden een aframmeling van de bedrogen echtgenoot.

Detail uit het schilderij: Een opvoering van de klucht ‘Een cluyte van Plaeyerwater’ op een Vlaamse kermis- Pieter Balten

Je herkent vast de vier personages uit de klucht. De vrouw en de pastoor. De koopman en de boer die op het moment suprême uit de mand kruipt.

De rest ga ik hier niet zo gedetailleerd beschrijven. Er is veel te zien. Een kermis op een Brabants (Vlaams) dorpsplein. Scènes met eten, drinken, dansen, vrijen, koken, muziekmaken en vechten. Inkijkjes in huizen en een kroeg. Links een processie met een heiligenbeeld langs een herberg. Voor de kerk marktstalletjes en een groep schutters. Aankomende en vertrekkende mensen.

Laat ik er toch nog een soortgelijk schilderij aan toevoegen. Nu wel een Bruegel.

Kermis met toneel en processie – Pieter Bruegel (naar Pieter Bruegel de Oude) – olieverf op houten paneel – 162 x 111 cm – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel

Het mag duidelijk zijn, het is een populair genre. Deze taferelen en andere schilderijen van de Bruegel-familie zijn heel wat keren gekopieerd. Het was tenslotte ook handel. Er bestaan dus meerdere exemplaren van in musea over de hele wereld. Het schilderij met ‘de cluyte’ van Pieter Balten heb ik heel wat keren met mijn eigen ogen gezien in het Theaterinstituut in Amsterdam.

In de serie: BEELDENDE KUNST en MDLM

Bron: oa Wikipedia

Meer werk zien van Pieter Balten. Klik HIER

P.s. 1 Over Pieter Bruegel de Oude – vader van Pieter Bruegel de Jonge en Jan Bruegel de Oude zijn heel veel boeken geschreven bijvoorbeeld door Leen van Huet.

P.s. 2 Ik zal later nog een keer een stukje schrijven over ‘De cluyte van nu noch’. Ik heb het als jongeman ooit bewerkt, mee helpen regisseren en af en toe speelde ik de man uit het verhaal.

P.s. 3 Als je dit stukje op je telefoon leest en bekijkt vallen natuurlijk heel veel details weg. Kijk je op de computer, tablet of laptop klik dan op de foto’s dan krijg je een groter beeld. Of klik HIER dan kun je nog veel meer inzoomen. Ik vind dat de moeite waard.

Zonnewende

Tags

Het Zunderts Toneel, John Simmons, Kreeftskeerkring, Langste dag, Midsumeer Night's Dream, Midzomernachtsdroom, New York, Theater, Toneel, William Shakespeare, Zon, Zonnewende, Zundert

De zon staat vandaag precies boven de kreeftskeerkring. In het noorden betekent dat dus de kortste nacht van het jaar. Ten zuiden van de evenaar is dat natuurlijk precies andersom. Dus straks wendt de zon haar figuurlijke steven en stiffelt ze weer ‘onze’ kant op.

Is dit een dag om naar uit te kijken? Niet heel veel anders dan gisteren of overmorgen, tenzij je gisteren of overmorgen jarig was / bent of je examenfeest hebt of … je kunt vast nog heel veel andere redenen bedenken om uit te kijken naar een specifieke dag.

In Scandinavië, Groot Brittanië en Ierland worden traditiegetrouw grote feesten georganiseerd om de zomerzon te verwelkomen. Het inspireerde William Shakespeare om lang geleden ‘Midsummer night’s dream’ te bedenken en te schrijven. Eén van zijn meest bekende toneelstukken. Deels een sprookje, deels een romantische komedie en zelfs een klucht. Misschien vertel ik dat verhaal binnenkort wel een keer zoals ik eerder deed met een paar mythologische verhalen.

In het Nederlands heet het toneelstuk Midzomernachtdroom. Ik heb dit stuk zelf een keer – met veel plezier – geregisseerd bij Het Zunderts Toneel (NL).

Ik speelde ook een keer mee in een verkorte versie in het Shakespearetheater in Diever. Regie: Aram Adriaanse en muzikaal leider: Antony Zielhorst. Ik speelde de rol van Lysander. Of was het toch Demetrius? Eén van de twee geliefden.

Naast deze twee versies zag ik heel wat andere uitvoeringen. De meest hilarische interpretatie zag ik ooit in New York – een gehele drag queen versie. Schitterend. Er bestaan ook heel wat muziekstukken (en balletten) die zijn geïnspireerd door de Engelse bard. En (teken)films natuurlijk.

In dit toneelstuk zit nog een klein toneelstukje verborgen. Zoals een Russische baboesjka. Een groepje handwerkslieden (zoals een wever en een timmerman) repeteert ergens op een open plek in het bos het zeer tragische verhaal van Pyramus en Thisbé. Ook dat verhaal leent zich tot een her-vertelling later op mijn blog. Deze scène wordt vaak als los toneelstukje (eenakter of straattheater) gespeeld. Pure kolder.

Laat ik eindigen met twee willekeurig gekozen schilderijen van John Simmons. De andere verhalen volgen later deze zomer.

• 

• 

John Simmons – scène uit Midsummer night’s dream en Hermia en Lysander

Ik wens jullie een fijne midzomer toe en mocht je aan de andere kant van de evenaar wonen – ten zuiden bedoel ik -vanaf nu worden de dagen weer langer. (Joepie)

Cultuurdingetje

Tags

Amateurtoneel, Blankenbergen, Boechout, Culturele verschillen, Cultuur, Eenakter, Evaluatie, Kritiek, Leeuwarden, Madammen, NCA, Theater, Toneel, Workshop

Een collega-blogger schreef deze week een stukje met de titel ‘Cultuurdingetje’. Iets Vlaams – Nederlands. Ik ben zo vrij om deze titel van haar over te nemen. Niet als reactie op haar logje maar omdat ze me deed herinneren aan een eigen cultuurdingetje. En niet helemaal toevallig ook iets Nederlands – Vlaams.

Ik ben na mijn lerarenopleiding (regentaat) verhuisd van Boechout (Vlaanderen) naar Leeuwarden (Nederland) en studeerde daar af als ‘docent drama’. Naast werk in het onderwijs had ik steeds meer opdrachten in het theater. Ik werd vaker regisseur dan docent. Alhoewel die twee zaken voor een groot deel samen kunnen gaan, maar dat terzijde. Ik ging dikwijls – in opdracht van BCA of NCA – amateur-theater-voorstellingen bekijken en schreef dan een rapport over die voorstelling. Enkele weken later ging ik dan mijn rapport – mijn bevindingen, mijn visie – toelichten bij dat gezelschap. Dat waren voor ons allemaal leerrijke bijeenkomsten, soms interessante discussies.

Het NCA (Nederlands Centrum Amateurtheater) zat in een (internationale) werkgroep – de Vlamingen gebruikten liever het woord comité – samen met hun Vlaamse partners. Ik ben de naam vergeten maar dat doet er ook niet toe. Deze werkgroep organiseerde elk jaar een eenakter-weekend. Drie Vlaamse groepen en drie Nederlandse groepen kwamen een lang weekend bij elkaar in Blankenbergen. Ik werd gevraagd als Nederlandse specialist en daar ontmoette ik Jef, de Vlaamse specialist. Het klikte vanaf het eerste moment heel goed tussen ons.

Foto: Pexels.com

Het programma zag er ongeveer zo uit: op vrijdagavond speelden twee groepen (één Vlaamse en één Nederlandse) hun voorstelling. Na afloop gaven Jef en ik onze reactie. Kritisch opbouwend. Alle deelnemers aan het weekend waren daarbij aanwezig. De volgende ochtend deelden we de totale groep op in twee gemengde deelgroepen en gaven Jef en ik – elk apart een workshop, deels gebaseerd op wat we de vorige avond hadden gezien. Op zaterdagmiddag en zaterdagavond presenteren de andere vier groepen hun eenakter en wij gaven weer ons (deskundig) commentaar. Op zondagochtend volgde een nieuwe workshop van Jef en Koen. Het weekend werd afgesloten met een uitstekende lunch.

Bij alle andere maaltijden schoof ik aan bij een andere tafel (groep) maar voor de afscheidslunch werd ik zeer nadrukkelijk verzocht om aan te schuiven bij het organiserende ‘comité. Comiteit zou mijn grootvader zaliger zeggen. Van Nederlandse kant herinner ik me één dame (Joke), zij werkte op het hoofdkantoor van het NCA in Utrecht. Van Vlaamse kant zetelden drie wat oudere heren. De voorzitters van de liberale toneelkring, van de socialisten en de katholieken. (*) Zij waren het hele weekend aanwezig met hun madammen, maar dat terzijde. Ik kreeg complimenten voor mijn werk en ze vonden het tof dat een Vlaming de Nederlandse specialist is. Hahaha.

Nu kom ik op het persoonlijke cultuurdingetje. Jef en ik hadden ons al het hele weekend afgevraagd – deels geërgerd – waarom het theater-technisch niet wat beter was georganiseerd. Licht, geluid … van dat soort zaken. Dus tijdens deze eindlunch – met alle comité-leden aan de tafel – bracht ik dit en enkele andere zaken die beter zouden kunnen in de toekomst ter sprake. Op z’n Koens dus tamelijk geaccentueerd met voorbeelden en recht voor z’n raap zonder iemand specifiek te noemen maar de boodschap was duidelijk. Het kan veel beter! Omdat de Vlamingen de locatie en het theater (in een congrescentrum in Blankenbergen) hadden geregeld was dat ook hún verantwoordelijkheid. Vond ik. Er werd vriendelijk geknikt en er werd toegezegd dat dit zou besproken worden in de volgende vergadering.

Na het eten neemt iedereen afscheid van iedereen. Het was een heel leuk en leerzaam weekend geweest. Jef vraagt of ik nog een laatste pintje pak. Ja, graag. We zitten aan de bar of aan een tafeltje en Jef zegt me “Koen, ge zijt een Hollander geworden.” Ik kon die opmerking niet onmiddellijk plaatsen dus ik vroeg verder. Het kwam hier op neer. Mijn directe kritiek tijdens de lunch was echt iets ‘Hollands’, veel te direct. Dat is moeilijk te verkroppen voor de drie Vlaamse toneelvoorzitters. “Ja maar …” probeerde ik, “dat vond jij toch ook.” Ja, dat vond hij ook, voor 200% zelfs maar … “Koen, je moet zoiets veel meer inkleden. Je had de tijdelijke voorzitter van het comité (een Vlaming) even terzijde moeten nemen – zeker niet tijdens de lunch – en zeker niet en plain public en hem dan precies hetzelfde vertellen. Dan zou hij later op hun evaluatie-vergadering onze kritiek en suggesties – als ZIJN inbreng kunnen presenteren aan zijn collega’s. Dán zouden ze dat zeer au sérieux nemen.”

Nawoordje: misschien had ik op lange tenen gestaan maar een jaar later werd ik toch weer gevraagd. Ook Jef was weer van de partij. Zes andere groepen maar wel dezelfde comité-heren met hun madammen. Opnieuw in Blankenbergen en de techniek was … even ‘prut’ dan een jaar eerder. Hahaha. Het eten lekker, het weekend fijn en leerzaam. Een cultuurdingetje, ja toch?!?

(*) Misschien waren dat niet precies de toneelverbonden – misschien was er ook wel een ‘onafhankelijke’ bond bij. Verzuiling op z’n Vlaams.

Repertwaar (7)

Tags

De Piek, Het Hondje van de Ruyter, Jeugdtheater, Lex Maes, Middelburg, Othilia Verdurmen, Première, Repertoire, Repertwaar, Roosendaal, Schrijven, Spiegeltheater, Toneel, Verkadehuis, Vlissingen

Zoals ik gisteren al aankondigde, publiceer ik vandaag een stukje over mijn eerste productie in Zeeland. Bij ‘Het Hondje van de Ruyter’. Na een sollicitatiegesprek en een bezoek aan een schoolvoorstelling die de drie acteurs (Lex, Elize en Josien) van de groep speelden, maakten we plannen voor een volgende voorstelling. Josien – die zwanger was – zou zich toeleggen op de productie en een jaartje niet meespelen. De nieuwe voorstelling had als doelgroep 4 tot 8 jarigen.

DASSEBURCHT  (Tekst en regie: Koen Schyvens)

Het Hondje van de Ruyter (1991) (Jeugdtheater 4+)

Première in Het Vestzaktheater / De Piek in Vlissingen

Dasseburcht (Tekening: Lex Maes)

Het verhaal in het kort.

“Twee boeven – Das en Mol – hebben hun kamp opgeslagen onder de grond. Ze maken plannen om in een mooier huis te gaan wonen. Of om hun gezamenlijk hol – een dassenburcht – beter in te richten. Daar is geld voor nodig maar ze hebben geen werk. Misschien is mooie dingen stelen bij mensen-kinderen wel een goed idee. Mol stelt voor dat Das de dief is en dat zij ondertussen op hun burcht past. Das heeft precies het tegenovergestelde idee. Hij blijft en Mol gaat uit stelen. Wat blijkt? De dieven zijn heel erg bang om dief te zijn en hun veilig holletje te verlaten. In bed delen ze hun geheimen en angsten met elkaar en met hun knuffels ‘Piraat’ en ‘Zilver’.”

Ik heb de tekst van ‘Dasseburcht’ geschreven en tijdens de repetities verschillende keren herschreven en aangepast. In voorbereiding van dit stukje ging ik op zoek naar deze tekst. Nergens meer te vinden. Heel lang bewaarde ik alle tekst- en regieboeken in een grote kast in Bergen op Zoom. Na mijn twee verhuizingen naar respectievelijk Ossendrecht en Leeuwarden zijn ze (bewust) in de papiercontainer terecht gekomen. Ik weet dat ik de tekst van Dasseburcht (en ook van Water) ooit op een ‘floppy’ heb bewaard. Maar wie kan zo’n ding nog lezen?

Elize woonde in Amsterdam, Lex in Vlissingen en ik in Bergen op Zoom. Elize zag steeds meer op tegen de lange treinreis van Amsterdam naar Middelburg waar de groep repeteerde. Ik stelde voor om in Roosendaal te repeteren. Dat was een mooi reis-compromis. We repeteerden in ‘Het Verkadehuis’ en daar vond ook de Brabantse première plaats. We kregen een mooie recensie in ‘Het Brabants Nieuwsblad’.

‘Dasseburcht’ herinner ik me als een lieve voorstelling met acteurs en poppen. Zeer toegankelijk voor jonge kinderen onder begeleiding van juf of meester. Er was een lesbrief ter beschikking voor onderwijzend personeel met als belangrijk thema: ‘Bang zijn’.

Het decor – een dassenburcht -, de kostuums en de poppen zijn ontworpen en gemaakt door een voormalige, zeer getalenteerde studiegenoot in Leeuwarden. Othlia Verdurmen. Delen van het decor (uitgevoerd door Jeroen ?) zag ik jaren later – in voorstellingen in ‘Het Spiegeltheater’ (Middelburg) – opnieuw in gebruik. ‘Zilver’ – de pop van Boef Das – heb ik na afloop gekregen en ligt op mijn werkkamer als blijvend souvenir. Ik gebruik Zilver met enige regelmaat in mijn lessen Nederlands met jonge kinderen.

Nog twee bijzondere herinneringen aan de dubbele première van ‘Dasseburcht’ in Vlissingen. Het is gebruikelijk om een jeugdtheatervoorstelling (voor jonge kinderen) tweemaal te spelen op de premièredag. Een keertje in de namiddag met veel jong publiek en ’s avonds nog een keer voor volwassenen en eventuele uitkopers en programmeurs. De premières stonden gepland in Het Vestzaktheater in Vlissingen. Een klein intiem theatertje dat nu niet meer bestaat. Tijdens de opbouw bleek dat het decor net niet in de ruimte past. Alle alarmbellen gingen rinkelen. Gelukkig konden we terecht in het nabij gelegen popcentrum ‘De Piek’. Het publiek kwam bij elkaar in ‘Het Vestzaktheater’ en met een geïmproviseerd praatje werden de bezoekers naar een dassenburcht onder de grond (in De Piek) geleid. De nazit met hapjes en drankjes was dan opnieuw in ‘Het Vestzaktheater’.

Na de eerste voorstelling werden er dankwoorden gesproken door het bestuur van ‘Het Hondje van Ruyter’. Bestuurslid Frans D. deelde bloemen uit aan alle medewerkers … waarvoor hartelijk dank. Iedereen liep de coulissen in. Frans – die vergat dat zijn microfoon nog openstond – verordoneerde met duidelijke stem: “Zet alle bloemen terug in de emmers want die krijgen jullie vanavond pas officieel na de tweede premièrevoostelling.” Hahaha. Ik hoorde gelach van bekenden vanuit de leeglopende zaal …

Na deze productie heb ik niet meer samengewerkt met Elize en Lex. Ze gingen beiden hun eigen weg. Elize in de Randstad en Lex als begenadigd straatartiest. Ik bleef tot zijn overlijden bevriend met deze bijzondere man. Met het gezelschap ‘Het Hondje van de Ruyter’ maakte ik nog wel een nieuwe productie: ‘Water’. Daarover een andere keer.

In de zaterdag-serie: REPERTWAAR

ps. Een paar jaar na ‘Dasseburcht’ veranderde de officiële spelling van dit woord in: ‘Dassenburcht’.

Vlissingen

Tags

Bram Kwekkeboom, Dodd, Het Hondje van de Ruyter, Isabel, Korps Mariniers, Michiel de Ruyter, Muziektheater Zeeland, Theater, Toneel, Vlissingen, Zeeland

Je kunt vandaag geen (internet) krant openen of het woord ‘Vlissingen’ staat in grote letters op de voorpagina. Het (Nederlandse) kabinet heeft vandaag bekend gemaakt dat de mariniers toch niet verhuizen naar Vlissingen. Deze mededeling zat er al een tijdje aan te komen tot grote ontsteltenis (en woede) van menige Zeeuw. Onbehoorlijk bestuur en compensatie (en soortgelijke termen) vliegen in het rond. Ik heb een groot hart voor Zeeland dat is algemeen bekend bij mensen die me kennen. Ik heb niet echt een mening wat de beste plaats is voor het Korps Mariniers. Ik vind wel dat iedereen zich aan afspraken moet houden. Dat geldt ook voor mezelf, voor mijn familie, mijn buren, mijn vrienden en dus ook voor de politiek.

Isabel in Vlissingen (2017)

Ik was helemaal niet van plan om vandaag een stukje over Vlissingen te schrijven. Wel over het hondje van de Ruyter. ‘Welk hondje?’ hoor ik jullie vragen. Ik leg het uit. Ken je Vlissingen? Dan herken je de plek waar Isabel vriendelijk lacht naar de fotograaf (de schrijver van dit stukje). “Happy Valentine, my love”. In Vlissingen bij het Keizersbolwerk – boven de kazematten. Als ze niet naar mij zou kijken zou ze het standbeeld van Admiraal Michiel Adriaanszoon de Ruyter zien.

Michiel de Ruyter (Vlissingen)

“Het standbeeld van Michiel de Ruyter staat tegenwoordig op Boulevard de Ruyter in zijn geboorteplaats Vlissingen. Het gietijzeren standbeeld uit 1841 is van de hand van de Vlaamse beeldhouwer Louis Royer. Op het beeld is De Ruyter te zien, staande op een scheepsdek met de rug naar het stuurwiel, met een kijker in de hand en de andere hand in de zij. Onder zijn linker arm lijkt een hondje te zien te zijn. Niemand weet waarom dat daar zit.” (Bron: Stichting de Ruyter)

Over dat hondje wil ik iets zeggen. Maar eerst nog even iets toevoegen: “Het ‘hondje’ is goed verborgen onder de linkerhand van Michiel. Het is echter geen hondje en evenmin een lammetje (een verwijzing naar Michiels eerste werkgevers, de familie Lampsins), maar een leeuwenkop. Een sjerp omgordt het middel van Admiraal de Ruyter – een sierlijk gewerkte draagband – waarin een kort zwaard hangt – deels over zijn schouder. In zijn linkerhand – rustend op de sjerp – houdt hij een uitgetrokken handschoen vast. Het ‘hondje’ onder de mantel is de gevestknop van zijn sierdegen, dat een leeuwenkop voorstelt.” (Bron: het gedenkschrift ter gelegenheid van de oprichting in 1841 van dit standbeeld van de Mechelse beeldhouwer Louis Royer)

En nu ga ik uitleggen waarom ik over dit niet bestaande hondje schrijf. Begin 1990 zie ik een advertentie – ik denk in De Volkskrant. Het Zeeuwse jeugdtheatergezelschap ‘Het Hondje van de Ruyter’ is op zoek naar een regisseur of artistiek leider. Ik solliciteer en wordt aangenomen. Ik zal twee teksten en producties bij deze groep respectievelijk schrijven en regisseren. ‘Dasseburcht’ en ‘Water’. Meer daarover morgen in mijn wekelijks ‘Repertwaar’-stukje. Dit gezelschap gebruikte eerder de naam THEATER DODD – Deurtje open, Deurtje dicht – met oa Bram Kwekkeboom als initiatiefnemer en bezielende acteur.

Ps. Nog een laatste toevoeging. Het Zeeuwse gezelschap Muziektheater Zeeland uit Goes (waarvoor ik in 2000 en 2001 tweemaal een musical regisseerde) speelt binnenkort: Michiel de Ruyter – de Musical. Er zijn nog kaartjes heb ik begrepen.

Repertwaar (1)

Tags

Affiches, Blauwe Stoep, De Broertjes, Flyers, Hessel van der Wal, Leeuwarden, Maatwerk, Riens Gratema, Theater, Toneel, Vrienden

Natuurlijk weet ik dat de juiste spelling ‘repertoire’ is. Ik ga de komende tijd stukjes schrijven over (theater) voorstellingen die ik de afgelopen 35 jaar heb geregisseerd. Met nu en dan een uitstapje naar nog langer geleden. Bijna alles moet ik baseren op mijn herinneringen (lees: geheugen). Ik vertelde een paar dagen geleden al dat ik bij twee opeenvolgende verhuizingen heel veel heb weggegooid. Kleiner gaan wonen heeft duidelijke consequenties (gehad). Laat ik er positief naar kijken. Ik kan me nu niet verliezen in een enorme berg mappen vol knipsels, regie-boeken en notities.

Posters en Flyers

Misschien ga ik links of rechts nog eens informeren naar een jaartal of een naam die me niet te binnen wil schieten. Het wordt geen encyclopedisch naslagwerk. Als ik me de naam van de auteur herinner, zal ik dat vermelden. Natuurlijk ook de namen van dirigenten, decor- en kostuumontwerpers en choreografen. Als ik een link vind naar bijvoorbeeld een theatergroep of een componist dan zal ik die link toevoegen. Want laat ik heel duidelijk zijn: een voorstelling maak je samen. Nooit alleen. De regisseur is de kapitein op het schip. Zonder stuurman, matrozen en mensen in de machinekamer vaart het schip niet van Rotterdam naar Kaapstad. Ik gebruik zelf graag de volgende uitspraak: “Jullie (de acteurs m/v) leveren me de bloemen. Ik zet ze in de vaas of maak er een boeket van.”

Ik word zelf (nostalgisch) blij van de foto hierboven. Een aantal affiches en posters van voorstellingen die ik heb geregisseerd. Er zijn er nog veel meer. Als ik elke week een stukje toevoeg aan deze ‘Repertwaar’-serie dan is het voor ik er erg in heb – Oud en Nieuw 2021.

Als ik de volgorde aanhoud die ik op de foto hierboven zie dan begint mijn regisseurs-schap met de voorstelling ‘Door ’t dak’ (1989) van ‘De Broertjes’. Dat is maar heel ten delen waar. Als theaterdocent op het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) in Leeuwarden regisseerde ik elk half jaar leerlingen-producties. Een theatercursus werd meestal afgerond met een presentatie. Ik was de initiatief-nemer om die presentaties te organiseren in De Harmonie – Theater aan het Water in Leeuwarden. Mijn directe collega’s van dans (Martine vd Dool) en cabaret (Hessel van der Wal en Riens Gratema) volgden met veel plezier. Ik ga er later nog een keer over schrijven.

In dezelfde periode regisseerde ik driemaal Friestalige voorstellingen rondom het Friese kinderboeken-week-geschenk. Met Akky, Baukje en Jaap. Ook daar zal ik op terugkomen.

Kort samengevat: ik ga stukjes schrijven – zoveel mogelijk in chronologische volgorde maar ik weet nu al zeker dat ik fouten ga maken. Dat geeft niets. Ik weet dat een aantal bekenden – die me al jaren in het echt kennen – meelezen. Wijs me gerust op fouten of onvolkomenheden. Of reageer met een eigen herinnering aan de voorstelling die ik op dat moment beschrijf.

Nog een laatste opmerking. De meer dan honderd (of zouden het er honderdvijftig zijn?) voorstellingen die we met ‘Maatwerk, theater op maat’ maakten, laat ik hier onvermeld. Dat waren collectieve producten. Met goede herinneringen aan Jacques, Ine, Beer, Rick, Maria, Karin en John. Af en toe ook met gast-spelers.

In de serie: REPERTWAAR

Blackface

Tags

Balthasar, België, Blackface, Canada, Driekoningen, Goes Afrika, Racisme, Schandpaal, Schminken, Toneel, Trudeau, Ubuntu, Verkleden, Zwarte Piet

Jongens, jongens, jongens … wat een gedoe. Er gaat bijna geen dag voorbij of er wordt wel iemand beticht van racisme. Let op … ik veroordeel racisme. Geen twijfel over mogelijk. Maar waarom iemand vandaag beoordelen over een verkleedpartij twintig jaar geleden? Kom op zeg. De eerste minister van Canada ligt zwaar onder vuur omdat hij als leraar zich verkleedde als Aladdin – inclusief zwart gezicht en tulband. Het was een schoolfeest met als thema: Arabian Nights. Hij heeft zich ondertussen verontschuldigd. Was hij een racist toen hij daar verscheen? Met de normen van vandaag wel maar toen? Nee of toch nauwelijks. Ook zijn imitaties van Harry Belafonte zijn van eenzelfde onschuldige naïviteit. Dezelfde Trudeau werd een paar jaar geleden wereldwijd bejubeld omdat hij de meest diverse ministersploeg ooit had samengesteld.

En laat ik het maar wat persoonlijker maken. Ik heb me als kind en jong-volwassene ook geblackfaced. Ik kom uit een gezin van amteurtoneelspelers. Verkleden was dus een heel gewone zaak – althans in het kader van een voorstelling. En met Driekoningen op 6 januari. Elk jaar verkleedden we ons in de drie wijzen uit het oosten. Ik was steevast Balthasar. De zwarte koning. Met trots en plezier. Mijn (natuurlijke) krullenkop was de belangrijkste reden waarom ik die rol kreeg. Volgens de overlevering (legende) kwam hij uit Ethiopië en bracht hij wierook mee. Wij gingen de deuren langs, zingend met een (houten) ster die rond kon dragen. En natuurlijk hopend op een paar centjes of snoep. Ik verkleedde me trouwens ook geregeld in een meisje want op een school met enkel jongens speelden enkelen van ons de vrouwelijke personages. Not any problem.

Tweede leerjaar – 1963 – Herken je me?

Moet ik me nu verontschuldigen bij vrouwen? Seksistisch? En mijn indianen-outfits? Ik speelde een bisschop en de Russische tsaar Iwan de Verschrikkelijke. Vast allemaal karikaturen.

En ja … ik was ook heel veel jaren Zwarte Piet. Zonder pruik want mijn eigen haar – Angela Davis stijl – was daarvoor zeer geschikt. Heb ik toen zwarte mensen beledigd? Ik kan het me niet voorstellen. Let op … ik zeg … toen. Vandaag zal ik dat niet meer doen. We zijn er anders over gaan denken. Veel verandert. Ik ging bijvoorbeeld samenwonen zonder te trouwen. Dat kon vroeger natuurlijk niet. Ik liep weleens (vaak) bloot op naaktcampings en -stranden. Zedenschennis. Zaken veranderen … gelukkig maar.

Als theaterregisseur ben ik me bewust van dit gegeven. Tot tweemaal toe heb ik – respectievelijk in Middelburg en in Vlissingen – het Shakespeare-stuk ‘Othello’ willen regisseren. Er waren geen kandidaat-spelers met een donkere huidkleur. Erg jammer vond ik dat. Ik wilde geen ‘zwart geschminkte blanke man’ die de rol van de Moor speelde. Ik koos voor een acteur die bij het begin van het stuk twee, zwarte (oorlog)strepen zou trekken onder zijn ogen. Een beetje zoals je ziet bij rugby-spelers. Het is nooit zover gekomen want beide keren is de productie niet van de grond gekomen. Ook bij Ubuntu – het Afrikaanse zomerspektakel in Goes (2009) werd er niemand ‘zwart’ geschminkt.

Nog een laatste alinea. Ik ben actief betrokken bij de sinterklaasviering in Maputo. Ik vertolk al jaren de rol van de goed heilig man en ‘onze’ pieten zijn allemaal regenboogpieten – ook de pieten met een donkere huidskleur. En het zou wel van de zotte zijn om hier in Afrika blanke mensen zwart te schilderen. Voor de rest zal ik weer zwijgen – niet mee discussiëren – als het over Zwarte Piet gaat. Het volstaat om te concluderen dat tijden veranderen en dat is niet meer dan logisch.