Mijn ecologische voetafdruk

Tags

Afval, Ecologische voetafdruk, Elektriciteit, Klimaat, Milieu, Mozambique, Nederland, Openbaar Vervoer, Vakantie, Vervoer, Vliegen

Ik denk niet dat ik de term “Ecologische voetafdruk” twee jaar geleden al bewust hoorde. Vandaag word je er bij wijze van spreken mee dood gegooid.

Op Wikipedia lees ik : “Uit de resultaten van bedreigde diersoorten per land, consumptie per land, houtverbruik per land, CO² uitstoot per land, cement verbruik per land wordt de ecologische voetafdruk berekend. Vanaf 2000 wordt de ecologische voetafdruk in hectare berekend. Nederland scoort 6,31 ha (nummer 9 in de wereld) en Mozambique 0,75 ha (nummer 137 in de wereld).” 

Eerlijk gezegd word ik niet veel wijzer van de uitleg bij Wikipedia. Ik kijk wat verder. Op de website van het WNF kun je een test invullen. Ik begin aan de vragen maar concludeer al na een paar vragen dat ik hier geen antwoord zal vinden. Op de vraag hoe ik mijn huis verwarm was geen van de keuzemogelijkheden voor ons van toepassing. Ik verwarm mijn huis niet maar dat antwoord staat er niet bij. Uiteraard houdt zo’n ( Nederlandse) vragenlijst geen rekening met een enkeling die in Mozambique verblijft. Dus ga ik zelf maar wat schrijven over ‘Koen & Isabel en Duurzaamheid’.

Mijn voetafdruk

Ik denk dat de conclusie zal zijn … Koen en Isabel doen het niet zo goed. Of soortgelijke bewoordingen. We zitten vast op een 5,5 ha schat ik in. Lager dan het Nederlandse gemiddelde en vele malen hoger dan de gemiddelde Mozambikaan. Ik ga er wat gedetailleerder en genuanceerder over schrijven. Wat doe ik (wij) goed, wat doe ik (wij) niet goed en wat zou beter kunnen?

Wonen

Wij wonen in een vrijstaand huis. We hebben flink wat cement gebruikt voor verbouwingen en aanpassingen. We hebben geen verwarming maar wel airco in onze slaapkamer, in mijn werkkamer, in de woonkamer en in de andere twee slaapkamers. In de woonkamer en de twee slaapkamers die we niet gebruiken staat de airco hoogst zelden aan. Van oktober tot april gebruiken we de airco wel. Niet continue maar met regelmaat. Buiten is het dan overdag rond de 35c. Binnen ook algauw 30c of meer. Werken en slapen is wel zo prettig als het wat koeler is. Het grootste deel van de dag leven we op onze veranda en is een briesje al genoeg om wat koelte te brengen. Spaarlampen branden enkel op de plaatsen waar we zijn. ’s Nachts branden een aantal (spaar)lampen in de tuin omwille van de veiligheid. Wij hebben weinig elektrische apparaten. Geen wasmachine. Geen vaatwasser. Geen droogkast … hahaha het idee alleen al … een droogtrommel.

Kan dit duurzamer? Ja maar enkel als ik geen airco meer zou gebruiken. En dat betekent waardeloos slapen en heftig transpirerend zitten werken. Ik zie hier weinig verbeterpunten in de nabije toekomst. Ook omdat de aanschaf van zonne-energie-producten stervens duur is in Mozambique. Raar maar waar … in een land waar de zon bijna altijd schijnt. Op dit moment kunnen wij ons zo’n investering niet permitteren. Er bestaan geen subsidies, het Chinese materiaal is waardeloos – maximaal zes maanden garantie – en er valt niets te regelen met de elektriciteitsmaatschappij. En zonnepanelen en batterijen zijn een geliefde buit voor dieven.

Voeding

Wij eten vlees en vis en schaaldieren. Ook yoghurt en eieren. Ik drink melk. Ik breng een kleine nuance aan. Ik denk dat wij drie of vier keer per week vlees eten. Een dag rundvlees, een dag varkensvlees en twee dagen kip of kalkoen. Geen grote porties. Twee dagen vis of garnalen. Eén of twee keer per week eten we vegetarisch. Dat laatste zouden we vast wat vaker kunnen doen maar in Mozambikaanse oren klinkt dat heel vreemd. “Typical white people !!!” We eten zelden vleeswaren. Een beetje bacon bij de zondag-brunch maar meestal eten we kaas en / of een eitje bij het brood. En vers fruit …

Groenten en fruit. Hier scoren we heel goed. Het meeste komt uit eigen tuin of van marktjes en kraampjes in de buurt. Zelden iets dat ingevoerd is uit het buitenland. Geen diepvries-eten of kant en klaar maaltijden, geen pizza of fast food, uiterst zelden iets uit blik. We eten producten van het seizoen. Iets dat in mijn jeugd (60 / 70’er jaren) heel gewoon was. We gooien zelden eten in de vuilnisbak. Ik ben goed in ‘kliekjes’ hergebruiken. Als we echt teveel hebben gekookt of klaargemaakt, dan geven we het aan onze huishoudelijke hulpen.

Lifestyle

Hierin zijn we zeer verschillend. Ik hou van ‘vaak hetzelfde aantrekken’. Ik hoef niet steeds iets nieuws te kopen. Ik draag rustig een broek die ik tien jaar geleden kocht en die me nog past. Truien en jassen hebben we zelden nodig en gaan dus jaren mee. Ik ben mode- en merk-ongevoelig. En zeker als ik thuis ben draag ik een korte broek en een tshirt, polo of hemd met korte mouwen. Isabel houdt van variatie. Dat heeft veel te maken met haar werk. Ze krijgt geen kleedgeld, geen bedrijfskleding maar moet wel representatief gekleed zijn als assistente van het management-team. Ze koopt met de hand op de knip. Soms nieuw maar vaak ook tweedehands voor weinig geld. En ze geeft veel weg aan haar zus, vriendinnen of nichtjes. Schoenen, een nieuwe handtas en haar zijn een ander verhaal.

Ook afval scheiden valt onder dit kopje. Dat doen we niet. Moet ik me schamen? Ja natuurlijk maar het hele principe van afval scheiden bestaat simpelweg niet in Mozambique. Ik kan natuurlijk plastic bij plastic stoppen, een doos voor glasafval enzovoort maar alles komt … op de grote hoop terecht. Heel jammer maar dat is de realiteit. We hebben wel een tijdje groenafval bewaard voor compost. Maar dat trok in no time teveel ratten aan. En waarschijnlijk ook slangen en ander beesten-spul dat je liever niet in je tuin ziet. En natuurlijk zou ik dit heel graag anders doen. In Nederland ben ik een keurige – zelfs fanatieke afval-scheider.

We hebben een zwembad en dat kost energie. De pomp zuivert (filtert) het water anderhalf uur per dag. Vast niet duurzaam … De zon verwarmt de watertank voor de douche. Ik lees boeken en de krant op mijn e-reader en tablet. Geen papier … geen reclamefolders of huis-aan-huis- bladen. Heel soms een papieren krant – dat is goed voor mijn Portugees.

Vervoer / Vakantie

In Nederland heb ik geen auto (meer) en probeer ik zoveel mogelijk het openbaar vervoer te gebruiken. Dat lukt me heel aardig. Mijn laatste auto in Nederland was een Auris Hybrid. In Mozambique hebben we twee auto’s. Eentje voor het vuile werk. 4 x 4 vervoer op slechte zandpaden met veel ruimte in de achterbak. En een zuinige auto voor af en toe woon-werk-verkeer en weekendjes-weg. De meeste dagen gebruikt Isabel het openbaar vervoer. Dat is zo’n anderhalf uur heen en anderhalf uur terug. Met de auto zou ze dat in tweemaal vijfenveertig minuten kunnen doen. Ik gebruik de auto voor boodschappen, bureaucratische regelzaken en voor woon-werk-verkeer. Ik heb nog nooit een elektrische auto gezien in Maputo en wijde omgeving. Zelfs geen hybride.

We nemen de auto naar het strand in Macaneta of Ponto de Oro een keer of zes per jaar. Tel daarbij een paar weekendjes op. Naar Swaziland of Nelspruit. (400 kilometer heen en weer).

Tenslotte het vliegtuig. Sinds het Umoja-programma – waar ik voor werkte – is gestopt vlieg ik heeeeeeel veel minder. Gemiddeld maak ik 2,5 keer per jaar de grote verplaatsing NEDERLAND – MOZAMBIQUE. Isabel vliegt één keer per twee jaar mee naar Europa. In 2011 vlogen we naar Brazilië. In 2014 gingen we naar Indonesië op vakantie en in 2018 naar Thailand. Een volgende ver-weg-vakantie staat nog niet gepland.

Kan dit beter? JA, natuurlijk. Moet ik wat minder vaak naar mijn vrouw in Mozambique vliegen? Ik vind van niet. Of omgekeerd … moet ik wat minder vaak mijn kinderen en kleinkinderen willen zien? Moet ik mijn werkzaamheden in Nederland opgeven? Nee.

Conclusie

De omstandigheden in Mozambique zijn anders dan in Nederland of in België. Als ik een eigen huis zou hebben in Europa zou ik zeker goed isoleren, zonne-energie overwegen, groene stroom kopen. Afval scheiden. Minder op vakantie gaan (vliegen of auto) zou ik wel moeilijk vinden. Minder vlees eten zou ik zeker doen. Géén vlees eten … dat nu ook weer niet.

Heb ik ‘vlieg-schaamte’? Een term die ik vorige week voor het eerst las. Nee. Moet ik nadenken over auto en vliegtuig? Ja. Begrijp ik het dat vrienden zeggen dat ze niet naar Mozambique op bezoek komen omdat ze hun ‘ecologische voetafdruk’ willen beperken? Tja … wat kan ik daar op antwoorden? Niets denk ik als ik niet cynisch wil reageren of vragen waarom ze nog steeds twee auto’s voor de deur hebben staan. Uiteraard moet iedereen zelf deze afwegingen maken.

Vind ik dat er iets gedaan moet worden aan milieu en klimaat? Ja. Dat de politiek (de overheid) NU werk moet maken van de klimaatakkoorden? Een volle JA. Dus zal ik en elke burger er aan moeten bijdragen.

Ik blijf GROEN LINKS stemmen in Nederland of GROEN in België. Dat is niet een kwestie van drammen maar van verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. En berekeningen dat Nederland maar een 0,0001 % kan bijdragen aan CO² vermindering is misschien cijfermatig juist maar Nederland is geen zelfstandige planeet maar een (klein) onderdeel van het grote geheel.

In de serie: #27/40

ps. Zie je op de foto mijn voetstappen op weg naar een bananenboom in onze tuin? Geen vervoerskosten of stookkosten voor mijn banaantjes …

Lezen in de trein

Tags

Anne de Vries, Bartje, Braille, Lezen, Muziek, Partituur, Trein, Vervoer

Van het ene komt het andere. Gisteren schreef ik over de trein. Daar is veel meer over te schrijven dan dat ene stukje. In de trein lees ik. Ik denk dat veel mensen dat doen. Zeker in de ochtenduren wordt de gratis metro-krant door velen gelezen. Een nieuwe activiteit op de trein is ingegeven door de smartphone. Spelletje spelen, berichtjes sturen, filmpje kijken. Ik heb het idee dat het lang en luidruchtig met elkaar bellen wat is afgenomen.

Als ik iets wil schrijven over ‘lezen in de trein’ moet ik natuurlijk beginnen met het verhaal van mijn ouders (zaliger). Zij hebben elkaar ontmoet op de trein. Zittend in hetzelfde coupe en je raadt het al … lezend. In hetzelfde boek. ‘Bartje’ van Anne de Vries. Ze raakten aan de praat en meer dan zestig jaar later schrijft hun oudste zoon dit stukje.

De eerste jaren nadat we vanuit Friesland in West Brabant zijn gaan wonen, ben ik nog heel vaak op en neer gependeld tussen Leeuwarden en Bergen op Zoom. Met de trein. Op een van deze reizen ontmoette ik twee medereizigers die zaten te lezen. Meestal werp ik een stiekeme blik op hun boek. Heel soms begin ik dan een gesprekje. Ook die dag sprak ik mijn lezende mede-reiziger aan. De eerste was een blinde man. Hij kwam tegenover me zitten en haalde een braille-tijdschrift uit zijn tas. En begon te lezen. Uiteraard met zijn vingers. Ik keek gefascineerd toe.

Braille tijdschrift

Ik kon het niet laten en sprak hem aan. Ik zei dat ik niet wist dat er ook braille tijdschriften bestaan. Boeken dat wist ik wel. We hadden een kort gesprek, volgens mij stapte hij uit in Zwolle. Het laatste moment gaf hij mij dat tijdschrift. Hij had het uit. Ik heb het jaren bewaard en waarschijnlijk ligt het nog wel ergens achter op een plank.

Geen uur later komt er een andere man naast me zitten en hij haalt ook een boek uit zijn koffertje. En hij begint te lezen. In een dik boek met noten. Het boek van een dirigent.

Partituur van een dirigent

En opnieuw kijk ik met open mond naar deze lezende man. Voor de tweede keer op dezelfde trein, op dezelfde dag zit ik naast een lezende man maar ik kan hun boeken niet lezen. Geen woord, geen letter. En ook deze man wordt door mij aangesproken. Wat dacht je anders? “Hoort U wat U leest?” is mijn eerste, voorzichtige vraag. “Ja”. Ik schud mijn hoofd en zeg dat ik het fascinerend vind en dat ik enigszins jaloers ben. En ik vertel hem over de ontmoeting met de blinde man. Wat ik kan bewijzen met het braille-tijdschrift. We hebben een praatje gemaakt dat ik me niet meer herinner. Even later stapt ook hij uit.

Wat ik zelf zat te lezen die dag weet ik niet meer. Van sommige boeken weet ik nog wel waar ik ze heb gelezen. Herinneringen aan een boek gekoppeld aan een vakantie-plek. Zo herinner ik me dat ik ‘Zout op mijn huid’ (Benoite Groult) en ‘Ver heen’ (Piet Kuiper) heb gelezen op de trein van Leeuwarden naar Boechout. En beide keren was het boek uit op mijn eindbestemming. ‘De Schaduw van de Wind’ (Carlos Ruiz Zafón) las ik op de Transsiberië Express.

In de serie LEZEN en VERVOER

Bagage

Tags

Auto, Foto, Mozambique, Verkeer, Vervoer

Nog een kort vervolg op mijn stukje van gisteren. Het is jammer dat ik niet kan stoppen telkens ik een auto / pick-up / vrachtwagen / busje zie met een grote hoeveelheid bagage. Je kijkt je ogen uit.

Bij de grens had ik wel de gelegenheid om een foto te maken van een bijzondere vracht. Herken je de bagage? Dit is geen prijsvraag / kwis …

Ressano Garcia

Een aanhanger vol etalage-poppen. Kun je zeggen: ‘naakte etalage-poppen’? Dat waren ze wel – toch een beetje gek. Waarschijnlijk waren aangeklede etalage-poppen nog vreemder. Op de terugweg reden we over een aantal witte ‘piepschuim-platen’. Even later zagen we een vrachtautootje staan die zijn lading gedeeltelijk verloren was.

Misschien een idee voor een nieuwe fotoreeks. Maar ja, wat doe ik met die andere fotomappen met … vuurtorens, plastic stoelen, postkantoren, wc-bordjes, koffie …? Nog een foto uit Afrika als afsluiting.

Bamako (Mali)

Openbaar vervoer

Tags

Maputo, Mozambique, Vervoer

Ik heb al vaker geschreven over het openbaar vervoer in Maputo. De afgelopen dagen moest ik voor zaken drie keer naar Catembe. Dat is de andere zijde van de baai van Maputo. Met de auto – via land – duurt dat ruim twee uur. De overtocht met de ferry duurt gemiddeld tien minuten. Dat is dan wel zonder wachttijden.

Catembe barco

Op de foto zie je twee van de drie kleine barcinhos. Kosten 10 metacais. Bootjes voor voetgangers. Op het bootje links mogen er – volgens een bord aan boord – 22 passagiers mee met goed weer en 12 met slecht weer. Ik telde minstens dertig mensen aan boord. Er is ook een grote boot voor vrachtwagens, auto’s en passagiers. Kosten 5 metacais. Ik nam ze allemaal wel een keertje afgelopen dagen. En vanuit het haventje van Catembe moest ik nog ongeveer vijftien minuten met plaatselijk vervoer. Achter in een klein vrachtwagentje met twintig anderen. Kosten 7 metacais. Een minibus met achttien medereizigers. Kinderen op schoot. Of rechtopstaand in een open vrachtwagen. Ruim dertig passagiers. Ik sta geperst tussen een jonge moeder – met een zogende baby, een vrolijke tiener met rasta-haar en een oudere dame met een grote tas. Eén keertje kreeg ik een lift achter in een pickup truck. Volgens mij zijn deze ervaringen onderdelen van mijn plaatselijke ‘inburgerings-examen’. Volgens mij ben ik op het onderdeel ‘openbaar vervoer’ geslaagd.

 

Xapa of Chapa

Tags

Maputo, Mozambique, Vervoer, Vrienden

Deze titel zal de meeste lezers niets zeggen. Een ‘Xapa’ is een Mozambikaans woord voor ‘minibus’. Het lokale openbaar vervoer. Alle Afrikaanse landen hebben een soortgelijk systeem. In Tanzania heet het ‘dala dala’, in Zimbabwe heet het ‘combi’, in Zuid Afrika ‘taxi’, in Kenia ‘Matatu’ en in Ethiopia ‘blue donkey’.

Xapa of Chapa

In Maputo rijden vele honderden xapa’s. Spreek uit: chapa’s. Ze rijden op vaste trajecten. Op de voor- of achterruit zie je meestal het begin- en eindpunt. De busjes zitten altijd overvol en dan druk ik me voorzichtig uit. Er moet een woord bestaan dat voller-dan-overvol betekent maar dat woord ken ik niet. Enfin, de xapa’s rijden tussen half 6 in de ochtend tot ongeveer middernacht. Ze hebben vaste stopplaatsen – de paragem (bushaltes). Daar wringen de xapa-chauffeurs zich naar de zijkant van de straat. Zij zijn ‘baas’ op de weg. Ze duiken in elk gaatje, rijden je links en rechts voorbij, vaak via de berm. Ze schromen zelfs een kleine aanrijding niet. Alexander noemde ze vorige week: ‘parasieten’. Daar zit wel iets van waarheid in. Hun rijstijl heeft absoluut niets met hoffelijkheid te maken. In tegendeel. Er zijn ook honderden open vrachtwagentjes die als chapa dienst doen. Je staat dan in de achterbak, soms met wel twintig andere passagiers.

Alternatieve Xapa

Het systeem van deze xapa’s werkt ongeveer als volgt. Je hebt in de eerste plaats de eigenaar van het busje. Vaak hebben eigenaars meerdere busjes. Zij hebben een chauffeur (motorista) en een conducteur (condutor) in dienst tegen een zeer bescheiden maandloon. Dit duo ‘huurt’ het busje van de eigenaar. Op het eind van de dag moeten ze het busje weer inleveren en 2000 metacais (ca 50 euro) betalen aan de eigenaar. De motorista en conductor moeten zelf de benzine betalen. Als ze dus wat extra willen verdienen moeten ze ongeveer 350 à 400 passagiers vervoerd hebben die dag. De extra inkomsten worden verdeeld tussen chauffeur en conducteur. Een ritje kost gemiddeld 7,5 metacais (ca 0,20 euro). Om een voorbeeld te geven. Als ik met een xapa van Jardim naar de stad wil, moet ik 2 busjes nemen. In totaal betaal ik dan 15 metacais heen en 15 metacais terug. Ik zit of sta dan gemiddeld 45 à 60 minuten in zo’n busje, opgepropt als een sardientje in een blikje.

Er rijden ook schoolbusjes rond. Een zelfde soort minibusjes. Die stoppen ook op vaste plaatsen maar zijn enkel toegankelijk voor schoolgaande kinderen met een contract. Ouders betalen 2000 metacais per maand voor dit schoolvervoer. Dat is voor de eigenaar van zo’n busje een meer lucratieve business maar de concurrentie is groot en er moét geleverd worden. Dat hoort nu eenmaal bij het contract. De schoolbusjes worden dus beter onderhouden door de eigenaar.

Ik ben in 2006 samen met Erik met xapa’s, lokale bussen en vrachtwagens van Maputo naar Beira gereden. Zo’n 1200 km. Een mooie ervaring. In het dagelijks vervoer in Maputo ben ik blij dat ik mijn eigen auto heb. Het blijft wel uitkijken voor de Xapa’s … want ze rijden idioot en asociaal.