Repertwaar (8)

Tags

A Chorus Line, Astrid Lindgren, Auditie, De Broertjes, De Gebroeders Leeuwenhart, Fryslân, Huis aan de Amstel, Jeugdtheater, Leeuwarden, Lezen, Overlijden, Regisseur, Repertoire, Repertwaar, Requiem, Richard Strauss, Vrienden

Jonatan wist dat ik gauw dood zou gaan. Ik geloof dat iedereen het wist behalve ikzelf. Op school wisten ze het ook, want ik lag maar thuis en deed niets dan hoesten en was ik eigenlijk altijd ziek. Het laatste halfjaar ben ik helemaal niet meer naar school geweest. Alle mevrouwen voor wie mama jurken naait wisten het ook, en toen een van die mevrouwen er met mama over aan het praten was, hoorde ik het toevallig, maar dat was niet de bedoeling. Ze dachten dat ik sliep. Maar ik had alleen mijn ogen dicht. En toen hield ik ze verder ook maar dicht, want ik wilde niet laten zien dat ik die verschrikkelijke woorden gehoord had – dat ik gauw dood zou gaan.

AUditie 

De Broertjes (1990) Jeugdtheater 7+

AUditie – Stichting Broersma

Herken je bovenstaande tekst? Dan heb je waarschijnlijk ‘De Gebroeders Leeuwenhart’ van Astrid Lindgren gelezen of voorgelezen. Het zijn (bijna) de eerste zinnen uit het boek.

In het voorjaar 1990 stierf het dochtertje van (acteur) Rob (en Rita). Nauwelijks één dag oud. Een meer dan verdrietige periode. Rob en zijn gezin waren kort daarvoor naar Stiens verhuisd. Wij naar Bergen op Zoom. Het einde van bijna zes jaar lief en leed delen.

Het plan om samen met Eric en Rob een nieuwe voorstelling te maken was er al. De thematiek en de speelstijl van De Broertjes was aan herziening toe zonder de kracht van hun speelse energie te verliezen. Maar hoe verwerk je kolder met zoiets als rouwverwerking? Geen simpele opgave.

Enkele jaren eerder keken we met veel plezier naar de film: ‘A Chorus Line’ Een kijkje achter de schermen van een dansgezelschap tijdens de audities. Toen was het één plus één en werd het basidee van een nieuwe voorstelling geboren.

Het verhaal in het kort: Een theaterregisseur (Eric) wil een requiem en een herdenkingsbijeenkomst organiseren voor zijn overleden grootmoeder. De dame was een wereldberoemde operazangeres die furore maakte met ‘Letzte Lieder’ van Richard Strauss. Hij zoekt acteurs voor dit requiem dat hij wil uitvoeren op en nabij het graf van zijn oma. Een acteur (Rob) komt naar de auditie. Hij moet de meest idiote en moeilijke opdrachten uitvoeren zoals: ‘Doe drie dingen tegelijkertijd heel goed.’ ‘Doe vier dingen tegelijkertijd – en nu op één been.’ Je begrijpt het al. Lachen – maar de acteur heeft last van deze idioterie. Hij probeert het wel maar eigenlijk heeft hij heel iets anders in zijn hoofd. Iets dat volgens hem wel voldoet aan een requiem. Bijvoorbeeld zijn lievelingsboek: De Gebroeders Leeuwenhart. Hij leest de eerste bladzijde voor. De regisseur gaat – onverwacht over stag – en gaat meteen aan de slag met dit materiaal en deze acteur.

Het stuk speelde in een fraai decor met het publiek aan twee kanten. Op het einde is er alleen nog maar muziek, een brandende kandelaar en een echte tortelduif. La Paloma, de troetel- en artiestennaam van Oma. Tijdens de voorstelling verschuift de sfeer bij het publiek van hilarisch naar doodstil.

Het was een bijzondere repetitieperiode. Ik reisde wekelijks op en neer van Brabant naar Friesland. Het was fijn om Rob en Eric weer vaak te zien en toch was het ook anders dan de vorige producties. Wat is de toekomst van De Broertjes? Komen zij in aanmerking voor gemeentelijke of provinciale subsidies? Is de verschuiving van kolder en meespeeltheater naar een theatrale, thematische voorstelling de moeite waard? Heeft dit toekomst?

Het was mijn laatste samenwerking met Rob en Eric in deze constructie. Ik maakte nog meer voorstellingen met Eric en met Rob, maar niet meer met allebei tegelijkertijd. Ik heb met Eric (de Groot) en Rob (Heiligers) – tot op de dag van vandaag contact. En nog steeds delen we lief en leed … ondanks dat we heel andere wegen zijn ingeslagen.

In de serie: REPERTWAAR

ps. Ik heb later (1993) een hele mooie jeugdtheatervoorstelling gezien van De Gebroeders Leeuwenhart door Het Huis aan de Amstel – vormgeving: Rieks Swarte.

Repertwaar (5)

Tags

Akky van de Veer, Baukje Wytsma, De Blauwe Stoep, Disse en Jinge, Freark Smink, Friesland, Frou Hilarides, Frysk Orkest, Fryslân, Herenakkoord, Jaap Oosterwijk, Jeugdtheater, Leeuwarden, Liedjes, Musical, Muziek, Regisseur, Renze Westra, Theater, Tryater

Een bijzondere plaats in mijn rijkgevulde repertoire als regisseur zijn de Friestalige voorstellingen die ik heb geregisseerd. Ja, je leest het goed – deze import-Fries waagde zich een paar keer aan een regie in een andere taal dan zijn moedertaal. Frysk.

DISSE en JINGE & FROU HILARIDES

It Fryske Boek – SKVF (1987) Jeugdtheater 6+

Disse en Jinge & Frou Hilarides

Op verzoek van de Stichting It Fryske Boek schreef Akky Van der Veer in samenwerking met Baukje Wytsma, muzikant Jaap Oosterwijk en illustratrice Laura Tietjens een boek met de titel Disse en Jinge en frou Hilarides. Dit boek, dat gekozen werd tot kinderboekengeschenk in de Friese Boekenweek van 1987, was zo’n groot succes dat ze in de jaren daarna nog twee vervolgdelen lieten verschijnen. Tegelijk maakten Akky, Baukje en Jaap een theatervoorstelling met dezelfde hoofdpersonen, waarmee ze basisscholen in de provincie Friesland bezochten.

Ik weet niet meer hoe de dames (Akky en Baukje) bij mij terecht kwamen. Was het via mijn werk als drama-consulent bij de Stichting Kunstzinnige Vorming Friesland (SKVF) of als theaterdocent op De Blauwe Stoep in Leeuwarden? Ik weet het niet meer. Het doet er ook niet toe. Het boek was een groot succes en er werd een scholenproject bedacht waarbij Baukje, Akky en Jaap de belangrijkste personages uit het boek speelden. Jaap zong en begeleidde de liedjes op de piano. Ik gaf het trio regieaanwijzingen en genoot van de gezellige repetities. De eerste keer dat ik een mini-musical regisseerde.

FROU HILARIDES en IT MUSEUM FOAR MODERNE KEUNSTEN

It Fryske Boek – SKVF (1988) Jeugdtheater 6+

Frou Hilarides en it museum for moderne keunsten

Algauw volgt een tweede boek én een hernieuwde versie van de school-voorstelling. Met liedjes zoals: Bisteliet, Beugelbekje, Unennich, Wy bliuwe ûnderweis, Wolkomthúsliet, Titus Tûzenpoat, Luie, luie Bulle, Ik en myn suster en Dy gekke Ansjelyk hadden een hoog Annie MG-gehalte. Enkel door het lezen van de titels komen er warme herinneringen en melodieën naar boven.

Het verhaal in het kort. ‘Mevrouw Hilarides komt na een lange reis weer thuis in Poppenhuizen. Ze stuurt een telegram aan Aal, haar zus. Ze zit namelijk zonder geld. Er wordt een actie op touw gezet. Er komt geld in het laatje. Mevrouw Hilarides heeft echter nog een probleem. Ze heeft een groot schilderij met haar portret gekregen van een Parijse kunstenaar. Te groot voor haar huisje dat ze deelt met haar poes (Ansjelyk) en haar hond (Bulle). Ze koopt de oude, leegstaande school van het dorp en ze vraagt alle kinderen van de Friese basisscholen om de meest moderne kunst die bestaat aan te leveren voor haar museum.’

Er ontstaat haast vanzelfsprekend een lesbrief met suggesties voor verschillende lessen. Drama, muziek, handenarbeid en Fries natuurlijk. Omrop Fryslân maakt er ook een televisieversie van. Ik denk met veel plezier terug aan deze samenwerking.

Er volgde nog een derde boek.

DE SAAK HILARIDES

Ik herinner me niet dat we daar ook een hernieuwde theater-versie van hebben gemaakt. Ideetjes uit dit boek zijn geloof ik wel verwerkt in het grotere ‘Villa Aria’ project.

VILLA ARIA 

It Fryske Boek – SKVF – in samenwerking met Omrop Fryslân, Frysk Orkest en Tryater (1989) Muziekproject en Jeugdtheater 6+

Frysk Orkest (Bron LC)

In 1989 werd het beruchte Herenakkoord gesloten. Een uitwisseling (uitruiling) van onderwijs- en culturele instellingen tussen de provincies Groningen en Friesland. Eén van de gevolgen was het einde van het zelfstandige Frysk Orkest. Als afscheidsvoorstelling werd de  mini-musical ‘Villa Aria’ geschreven. Een samenwerking tussen de lokale omroep, het Frysk Orkest, Tryater (theatergezelschap) en het trio Baukje, Akky en Jaap. Ik ging mee als regisseur. Ik herinner me de prettige samenwerking met de Vlaamse dirigent van het Frysk Orkest en met Renze Westra en Freark Smink van Tryater. De liedjes uit de eerdere voorstellingen werden gearrangeerd voor groot orkest. De grote theaters in Friesland stelden hun zaal ter beschikking voor deze culturele zwanenzang. Er verscheen later een boekje over dit muzikale project. Ik denk dat via internet-bibliotheken ook de liedjes nog te beluisteren zijn. Ik ga zelf ook op zoek …

ps Het is ruim dertig jaar geleden. De culturele aftakeling van orkesten en theatergezelschappen is niet gestopt, integendeel … snik en grrr. Ook bij Akky en Renze moet ik jammer genoeg het woord ‘zaliger’ toevoegen.

In de serie: REPERTWAAR

Repertwaar (2)

Tags

Anton Tsjechov, Bertolt Brecht, De bittere tranen van Petra von Kant, De Blauwe Stoep, De Blauwe Stoep. Leeuwarden, Een maand later, Harold Pinter, Improvisatie, Jack Wouterse, Katzelmacher, Ken Kesey, Kreativiteitscentrum, Leeuwarden, Moskou, Regisseur, Reiner Werner Fassbinder. Politie, Repertoire, Tamara Schoppert, Theater, Weblog, William Shakespeare, Wyns

Zonder posters, zonder flyers

Zoals ik vorige week al schreef ging er heel wat regiewerk aan vooraf, voordat ik de titel ‘regisseur’ op mijn denkbeeldige visitekaartje schreef. Dat deed ik wel na onze verhuizing van Wyns (Friesland) naar Bergen op Zoom (december 1989). Daarvoor was ik de theater- en dramadocent van het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) op het Gouverneursplein in Leeuwarden.

De Blauwe Stoep (later Restaurant Sems)

Een (theater)cursus duurde gemiddeld 12 tot 14 weken. Twee uurtjes per week. Deze cursussen hadden soms wat specifiekere omschrijvingen zoals ‘Theater voor beginners’, ‘Spel en improvisatie’, ‘Theater voor gevorderden’, ‘Van tekst tot Podium’. Veel van deze cursussen eindigden met een presentatie. Bij cursussen met beginners werkten we hooguit drie sessies aan een korte presentatie. Bij andere cursussen was het eindproduct wat belangrijker, dwingender.

Belangrijk bleef altijd dat ALLE cursisten een min of meer evenwichtig (even groot) aandeel kregen in zo’n voorstelling. Dus werd een belangrijk personage soms door drie verschillende acteurs (m/v) gespeeld. Ik geef er zo nog een voorbeeld van.

Welke stukken herinner ik me? ‘Katzelmacher‘ (Reiner Werner Fassbinder). Ik heb de film nooit gezien. De theatertekst vond ik bij Piek, Theatergroep in Utrecht (Nederlandse tekst / vertaling Sabine Walther & Dennis Meyer). Ik herinner me dit als een prima cursus / voorstelling.

Meet and Greet with Anton Tsjechov in Moskou (augustus 2009)

Fragmenten uit ‘Een Midzomernachtsdroom‘ (William Shakespeare), ‘Drie zusters‘ (Anton Tsjechov) en ‘Kaukasische Krijtkring‘ (Bertolt Brecht). Een korte eenakter van Harold Pinter – ik herinner me de titel ‘Taxicentrale’ maar zeker ben ik er niet van. ‘De bittere tranen van Petra von Kant‘ (Reiner Werner Fassbinder). Een eigen bewerking van ‘One flew over the Cuckoo’s nest‘ (Ken Kesey) met Jack Wouterse als gastacteur in de rol van de zwijgende indiaan.

Nog een paar titels. ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) en ‘Jan Rap en zijn maat‘ (Yvonne Keuls). Een improvisatie-stuk: ‘Camping Ljouwert’. En ‘Professor magiër’ – een jeugdtheater-voorstelling met studenten van de (Christelijke) pedagogische academie. Natuurlijk herinner ik me Tamara Schoppert (Tryater) als initiatiefnemer en hoofdrolspeelster.

Een mooie tijd. Nog één bijzonder feitje. Ook ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) was een productie met acht studenten van dezelfde pedagogische academie. Ik splitste de vrouwelijke hoofdrol op in 5 of 6 deel-personages. Een serieuze Monica, een slordige Monica, een flirtende Monica, een sexy Monica, enzovoort. Een half jaar – misschien wel een jaar later – werd ik gebeld door de politie. Ze wilden een gesprek. Goed. Geen idee waarover maar ik kende de agent (van jeugd- en zedenzaken). Hij wilde me iets vertellen. Kort na onze voorstelling van ‘Een maand later’ werd er aangifte gedaan door een jonge vrouw van ‘aanranding’. Overschrijdend seksueel gedrag. De man werd nog dezelfde dag gearresteerd. Hij gaf onmiddellijk toe dat hij deze jonge vrouw (een van mijn cursisten) had ontmoet in een bar. Zij was erg geïnteresseerd in deze man. Zij verleidde hem met zeer expliciete, seksueel getinte teksten. Hij vond het wel een beetje raar maar zei toch ja tegen al haar avances. De agent herkende de ‘teksten’ die de man citeerde. Hij had namelijk de (mijn) voorstelling gezien. Hij nodigde de vrouw opnieuw uit en confronteerde haar met zijn veronderstelling. Zij gaf onmiddellijk toe. Ze had nog nooit sex met een man gehad maar door de theaterteksten die zij had geleerd, dacht ze ‘bewapend’ het amoureuze strijdtoneel te kunnen betreden. Hoe verdrietig. Hoe fout. De agent verweet mij niets maar vroeg zich wel af of ik me bewust was dat ‘theater’ dit effect kan hebben op jonge mensen. Ik moest eerlijk bekennen dat ik daar nooit had over nagedacht. Een les voor de toekomst? Misschien wel … maar wie kan zo’n scenario bedenken? Stof voor een voorstelling … vind je niet?

In de serie: REPERTWAAR

Repertwaar (1)

Tags

Affiches, Blauwe Stoep, De Broertjes, Flyers, Hessel van der Wal, Leeuwarden, Maatwerk, Riens Gratema, Theater, Toneel, Vrienden

Natuurlijk weet ik dat de juiste spelling ‘repertoire’ is. Ik ga de komende tijd stukjes schrijven over (theater) voorstellingen die ik de afgelopen 35 jaar heb geregisseerd. Met nu en dan een uitstapje naar nog langer geleden. Bijna alles moet ik baseren op mijn herinneringen (lees: geheugen). Ik vertelde een paar dagen geleden al dat ik bij twee opeenvolgende verhuizingen heel veel heb weggegooid. Kleiner gaan wonen heeft duidelijke consequenties (gehad). Laat ik er positief naar kijken. Ik kan me nu niet verliezen in een enorme berg mappen vol knipsels, regie-boeken en notities.

Posters en Flyers

Misschien ga ik links of rechts nog eens informeren naar een jaartal of een naam die me niet te binnen wil schieten. Het wordt geen encyclopedisch naslagwerk. Als ik me de naam van de auteur herinner, zal ik dat vermelden. Natuurlijk ook de namen van dirigenten, decor- en kostuumontwerpers en choreografen. Als ik een link vind naar bijvoorbeeld een theatergroep of een componist dan zal ik die link toevoegen. Want laat ik heel duidelijk zijn: een voorstelling maak je samen. Nooit alleen. De regisseur is de kapitein op het schip. Zonder stuurman, matrozen en mensen in de machinekamer vaart het schip niet van Rotterdam naar Kaapstad. Ik gebruik zelf graag de volgende uitspraak: “Jullie (de acteurs m/v) leveren me de bloemen. Ik zet ze in de vaas of maak er een boeket van.”

Ik word zelf (nostalgisch) blij van de foto hierboven. Een aantal affiches en posters van voorstellingen die ik heb geregisseerd. Er zijn er nog veel meer. Als ik elke week een stukje toevoeg aan deze ‘Repertwaar’-serie dan is het voor ik er erg in heb – Oud en Nieuw 2021.

Als ik de volgorde aanhoud die ik op de foto hierboven zie dan begint mijn regisseurs-schap met de voorstelling ‘Door ’t dak’ (1989) van ‘De Broertjes’. Dat is maar heel ten delen waar. Als theaterdocent op het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) in Leeuwarden regisseerde ik elk half jaar leerlingen-producties. Een theatercursus werd meestal afgerond met een presentatie. Ik was de initiatief-nemer om die presentaties te organiseren in De Harmonie – Theater aan het Water in Leeuwarden. Mijn directe collega’s van dans (Martine vd Dool) en cabaret (Hessel van der Wal en Riens Gratema) volgden met veel plezier. Ik ga er later nog een keer over schrijven.

In dezelfde periode regisseerde ik driemaal Friestalige voorstellingen rondom het Friese kinderboeken-week-geschenk. Met Akky, Baukje en Jaap. Ook daar zal ik op terugkomen.

Kort samengevat: ik ga stukjes schrijven – zoveel mogelijk in chronologische volgorde maar ik weet nu al zeker dat ik fouten ga maken. Dat geeft niets. Ik weet dat een aantal bekenden – die me al jaren in het echt kennen – meelezen. Wijs me gerust op fouten of onvolkomenheden. Of reageer met een eigen herinnering aan de voorstelling die ik op dat moment beschrijf.

Nog een laatste opmerking. De meer dan honderd (of zouden het er honderdvijftig zijn?) voorstellingen die we met ‘Maatwerk, theater op maat’ maakten, laat ik hier onvermeld. Dat waren collectieve producten. Met goede herinneringen aan Jacques, Ine, Beer, Rick, Maria, Karin en John. Af en toe ook met gast-spelers.

In de serie: REPERTWAAR

Lijstjes (2)

Tags

Bergen op Zoom, Brith, Dvd, Foto's, Isabel, Leeuwarden, Maputo, Mozambique, Opruimen, Per, Regieboeken, Shredder, Umoja, Verhuizen, VHS, Vrienden, Weblog, Weggooien

Overal verschijnen lijstjes. In tijdschriften. In kranten. De Top 2000 of de Top-weet-ik-hoeveel. Goede voornemens. Andere bloggers schrijven een ‘Ik zal nooit … lijstje’ en weer anderen noemen het ‘My don’t f*ck me list’. Ook ik ontsnap niet aan de neiging om lijstjes te maken en te publiceren. Dat bewijzen mijn stukjes van de laatste weken. Zo is natuurlijk ook mijn boekenpagina ‘Onlangs Gelezen’ een verzameling met lijstjes.

Natuurlijk moet ook dit stukje een titel hebben. Ik koos – hoe saai kan ik het verzinnen? – lijstjes als titel. Ik ging toch maar even checken of ik deze titel niet al eens eerder heb gebruikt. Ja dus. Op 3 november 2012. Bijna acht jaar geleden. Klik HIER als je dat wilt lezen. Ik was verbaasd om het terug te lezen. Er is heel wat veranderd – en toch ook weer niet – in die acht jaar. Ook toen werden we doodgegooid met lijstjes. En ook toen pakte ik mijn koffer om een tijdje in Mozambique de Nederlandse winter te ontlopen. Net zoals dit jaar. Een groot verschil met vandaag is natuurlijk dat toen het UMOJA CFC programma nog bestond. Ik werd dus betaald om regelmatig in Afrika te zijn. Ik was er aan het werk. In 2012 woonde Isabel in Fomento (Matola Noord) en was dat de plek waar ik logeerde. Dat was gemiddeld een dag of tien (zo’n twee of drie keer per jaar) (*) en dan vloog ik weer richting één van onze projecten. In Oeganda of Kenia. Ethiopië of Tanzania. Zimbabwe of Zuid Afrika. Of weer terug naar huis in Nederland.

Het was (januari 2012) nog voordat ik een e-reader had. Dus één koffer was gevuld met boeken. Een stuk of vijftien. Er gingen toen nog dvd’s in een koffer. Wanneer was de laatste keer dat ik zo’n schijfje in mijn handen heb gehad? Onze trouw-dvd? Alweer bijna zeven jaar geleden. Mijn Noorse collega Brith huurde in die tijd – voor haar fredkorpset-programma – een flatje in het centrum van Maputo. Ook daar logeerde ik met enige regelmaat. Ik zie Brith nog steeds als we toevallig op hetzelfde moment in Mozambique zijn. Ook Per – Zweedse vriend en collega – zie ik. Meestal voor een kop koffie of een biertje. Hij is – na vier diefstallen en een overval in zijn huis – terug naar Noorwegen. Of hij ooit terugkeert naar Mozambique is de grote vraag. Ik hoop dat hij daar een antwoord op vindt. Hij maakt vast ook denkbeeldige lijstjes om antwoord te vinden op die vraag.

Een lijstje maken op de laptop (Foto: Pixabay)

Ik ga de laatste dagen van het jaar nog even door met lijstjes. Mijn favoriete boeken. De beste series die we afgelopen jaar (tijd) hebben gezien. Wie weet volgt er een lijstje met (goede) voornemens. En ik overweeg een wekelijkse rubriek op dit weblog. Een wekelijks verhaaltje over een voorstelling die ik heb geregisseerd. Ik leg het uit. Mijn twee verhuizingen – in twee jaar tijd – zorgden voor een grote opruiming. Vooral letterlijk. Dat is fijn. Opgeruimd staat netjes. Maar wel met pijn in het hart. Er zijn een grote hoeveelheid kartonnen dozen – met papier – weggebracht naar twee verschillende containerparken. In Bergen op Zoom was er plaats zat. Boekenkasten vol met mappen. Gemiddeld twee of drie mappen per theater-project dat ik heb geregisseerd sinds begin jaren tachtig. Daarnaast nog mijn regieboeken van diezelfde voorstellingen. Bij het opruimen hanteerde ik het volgende criterium: “Stel dat ik vandaag dodelijk verongeluk en mijn kinderen moeten mijn boeltje opruimen. Wat bewaren ze? Wat gooien ze weg?” Ik heb mezelf dus verplaatst in hun keuzes. Dat werden heel wat ritjes naar papiercontainers. Foto’s heb ik bewaard. Van de flyers of affiches van voorstellingen heb ik een foto gemaakt of heb ik het programmaboekje gescand. Recensies, interviews, krantenartikelen, toi toi toi briefjes en frutseltjes … ze bestaan niet meer. Ook de tekstboekjes zijn waarschijnlijk al lang verwerkt in recyclage-materiaal. De VHS-banden, de DVD’s en de foto’s van voorstellingen staan tijdelijk opgeslagen in een paar kartonnen-dozen op de zolder bij mijn dochter. Waarschijnlijk zullen zij ook ooit de weg vinden naar een shredder. Voorlopig zijn ze nog gered. De vraag is natuurlijk: “Voor hoe lang?” Hoe Lang is een Chinees. 

Nu ga ik naar de keuken. Terug naar mijn denkbeeldig lijstje voor de kerstlunch. Het meeste heb ik gisteren al voorbereid. Nu rest enkel nog de afwerking. Prettig Kerstfeest. Feliz Natal.

(*) In 2012 kwam Isabel twee maanden naar Nederland. Met reisjes naar Frankrijk en Portugal. En in oktober – op mijn verjaardag – vroeg ik haar ten huwelijk.

Ik heb nog niet

Tags

Cadfael, Derek Jacobi, E-reader, Ellis Peters, Friesland, Leeuwarden, Lezen, Negen, Regen, Sinterklaas, Sorjonen, Tolino, Verhuizen

 

Love – Jaume Plensa

Ik heb nog niet …

• verteld over het bezoek van Sinterklaas aan de Nederlandse en Vlaamse kinderen in Maputo. Eind november had de beste man tijd gevonden om een paar cadeautjes uit te delen op de Nederlandse ambassade. Gelukkig is zijn conditie goed want van het koude Nederland – rond de 2c – naar zuid-oost Afrika – rond de 40c – is een flinke aanslag op de weerstand. Maar ja … waarom zou ik daar een maand later nog over willen schrijven?
• verteld dat ik na bijna dertig jaar weer twee thrillers van Ellis Peters heb gelezen. Met plezier. Misschien herinner je je de BBC-serie ‘Cadfael’ (Derek Jacobi) met een middeleeuwse monnik als hoofdpersonage. Een speurneus die de nodige misdaden oplost in de jaren stillekes (1137 – 1145). Leuk om tussendoor te lezen.
• verteld dat ik dezelfde acteur – Derek Jacobi – in de zomer van 1979 aan het werk zag als Hamlet (William Shakespeare) in het openlucht-theater bij de Acropolis in Athene (Griekenland). Oudere (mee)lezers kennen die acteur misschien van ‘I Claudius’ – een andere succesvolle BBC-serie.
• verteld dat ik verhuisd ben naar Leeuwarden. Ik heb er natuurlijk al eens vaker over gemijmerd en over geschreven. Waarschijnlijk heeft het getal 9 invloed op deze beslissing. In 1979 verhuisde ik vanuit Vlaanderen naar Leeuwarden. In 1989 verhuisden we met het hele gezin vanuit Wyns – op een steenworp-afstand van Leeuwarden – naar Bergen op Zoom. En nu – 2019 – maak ik de reis in de omgekeerde richting. Van Noord Brabant (Ossendrecht) terug naar ‘Us Heitelân’.
• verteld over mijn pech met mijn Tolino e-reader. Misschien is pech niet het goede woord – onhandigheid of onzorgvuldigheid zijn waarschijnlijk eerlijker omschrijvingen. Ik pak mijn spullen en loop naar de auto. Het regent harder dan ik dacht dus ik let niet goed op. Ik stap in de auto en vertrek. Mijn mobieltje, een paraplu, een extra trui op de stoel naast me . Ik rij weg en realiseer me … geen e-reader. Ik draai om en rij terug naar huis. Op de plaats waar ik net daarvoor wegreed zie ik mijn e-reader liggen. Nat en half in het zand – beginnende modder. Ik maakte me nog niet druk want mijn elektronische bibliotheek zit verpakt in een leren omslag. Ik check heel gauw of alles nog werkt maar moet me haasten want ik ga naar een concert met vrienden uit Zimbabwe. Ze zijn op tournee. ’s Avonds laat ontdek ik dat er toch schade is aan mijn e-reader. Ik kan niet meer ‘bladeren’ en de onderste 15 % van het beeld is verdwenen. Ooo … domme Koen. Goed voor de economie maar slecht voor mijn eigen portemonnee. Er moet een nieuw apparaat gekocht worden want zonder boek …
• verteld dat ik ondertussen weer papieren boeken lees. Tja – een mens moet wat … hahaha. Non-fictie-boeken lees ik bijna nooit op mijn e-reader of tablet. Nee, in non-fictie-boeken wil ik kunnen bladeren. Heen en weer en weer terug en eventueel iets aankruisen of markeren. Dat kan ook met een elektronische variant maar dat vind ik teveel gedoe.
• verteld dat ik net ‘Sorjonen’ (Bordertown) – seizoen 1 heb gezien. Een prima politie-serie uit Finland. Maar verdorie … het eerste seizoen eindigt met een reuze cliffhanger en ik heb het tweede seizoen niet … help. Hier was ik niet op voorbereid.

Weemoed

Tags

Afrika, Boechout, Boeken, Friesland, Ine, Isabel, Koksijde, Leeuwarden, Lezen, Oek de Jong, Ontheemd, Pier en oceaan, Weemoed, Zeeland, Zomer

Wat is weemoed? Ik vind volgende definitie: “Een beetje bedroefd zijn om iets fijns dat voorbij is. Zacht-treurige stemming” Vannacht toen ik wakker lag – dat gebeurt bijna elke nacht – schoot me dit woord te binnen: weemoed. Ik weet ook waarom ik aan deze emotie moet denken. De belangrijkste reden is ‘Pier en oceaan’ – de roman van Oek de Jong die ik aan het lezen ben. Ik ben bladzijde 200, nog bijna 600 pagina’s in het verschiet. Ik zal er later nog wel een keertje over bloggen. Het verhaal speelt zich af tussen 1944 en 1971. Zonder al teveel te verklappen kan ik zeggen dat dit boek zich afspeelt in Friesland en in Zeeland. Een beetje Breda, Amsterdam en Zandvoort. Laten dat nu precies de twee provincies zijn in Nederland waar ik zelf ook mooie – weemoedige – herinneringen aan heb. 

Passages in het boek over schaatsen in Friesland. Voor het eerst ‘houtjes’ onderbinden. Krabbelen op het ijs van de Dokkumer Ee dat stilaan verandert in schaatsen. Een week later mijn eerste toertocht van 30 kilometer. Logeren bij grootouders, samen met een jonger broertje. Mijn associatieve hersenpan maakt overuren.

Koen en Bart – Koksijde, zomer 1963

Jeugdherinneringen worden wakker ‘gekust’ door deze roman. Is dat vervelend? Nee, ik word er een beetje weemoedig van. Niet echt bedroefd. Natuurlijk vraag ik me regelmatig af waar mijn ‘thuis’ staat. Dan komt de term ‘ontheemd’ bij me op. Dat ben ik een beetje. Niet heel erg hoor. Dat is natuurlijk het gevolg van mijn levenspad. Figuurlijk en natuurlijk ook letterlijk. Opgegroeid in Boechout (Vlaanderen). Daarna ben ik verhuisd naar Friesland waar ik met heel veel plezier heb gestudeerd, gewoond en gewerkt. Ik heb daar leren zeilen met een BM’er en leren schaatsen. Ik heb Ine daar leren kennen. Onze kinderen gingen er naar de basisschool. Daarna vertrokken we naar Bergen op Zoom en had ik mooie (theater) opdrachten in Zeeland. Mijn eerste productie – Water – (1993) in Zeeland ging in première op Neeltje Jans ter gelegenheid van 40 jaar na de watersnoodramp. En een paar jaar na het overlijden van mijn geliefde Ine belandde ik in de armen van Isabel, aan de andere kant van de evenaar. Waar staat mijn thuis? Is dat in Ossendrecht waar ik woon? Of in Djonasse (Mozambique) waar ik vaak verblijf. Boechout is nog heel vertrouwd. Zundert of Goes? Als ik in Leeuwarden (Friesland) ben, voelt het als thuiskomen.

Wat een boek niet allemaal kan veroorzaken. Weemoed.

Waarom heb ik deze foto uitgekozen? Ook door een associatie. Samen met mijn jonger broertje – alweer 26 jaar geleden gaan hemelen – in de duinen van Koksijde aan de Belgische kust. Zomer 1962 of 1963. Ik herinner me flarden. Bijvoorbeeld de zwembroek die ik aan moest. Flanel – een soort badhanddoeken-stof. Geen probleem zolang je op het strand en in de duinen speelt. Maar als zo’n broek(je) nat wordt – spelen in de plassen op het strand en in de branding – dan wordt zo’n onding-zwembroek 10 kilo zwaarder en zakt onherroepelijk naar je knieën. Wat vond ik dat verschrikkelijk. Vervolgens ging het elastiek uitlubberen … Mijn moeder maakte papieren bloemen van crèpe-papier die wij dan ‘verkochten’ in ruil voor schelpjes. Maar met zo’n natte broek in een zand-kraampje zitten in de buurt van het strandhokje – waar het altijd naar pis stonk – was uiteindelijk niet leuk. We mochten na verloop van tijd wel een droge onderbroek aan maar dat gewriemel met een handdoek … Bert Haanstra heeft er prachtige beelden van geschoten in zijn bejubelde documentaire ‘Alleman’.

Ach wat geeft het. Een beetje weemoedig zijn … niks mis mee.

Het begon in Drie Vier

Tags

1979, Avek, De Piraat, Duinkerken, Improvisatie, Ine, Leeuwarden, Liefde, Schavernek, September, Spel, Turks Fruit, Tweede Fase, Verliefd, Waarden- en Normenonderzoek

Waarschijnlijk is de titel van dit stukje niet meteen duidelijk voor de meeste volgers. Dat geeft niet. Ik vertel vandaag een verhaaltje van precies veertig jaar geleden. Dinsdag 25 september 1979. Ik zit ik de ‘tweede fase’. Het ‘Waarden- en Normenonderzoek’. Termen die alleen oud-studenten van de ‘Akademie voor Ekspressie en Kommunikatie’ (AVEK) begrijpen. Ja, de spelling is correct. Zo heette onze school in Leeuwarden. Moderne spelling. Een HBO-opleiding. Het einddiploma was ‘Docent Ekspressie en Kommunikatie’. Meer gangbaar waren de termen ‘Docent Drama’ of ‘Docent Expressie door Woord en Gebaar’. Dit was mijn tweede HBO-opleiding. Ik was al eerder afgestudeerd als docent Nederlands en Geschiedenis.

Goed. Ik ga terug naar die septemberdagen in 1979. Ik krijg (onverwacht) bezoek uit Vlaanderen. Annelies komt een paar dagen op bezoek. Erg leuk. We gaan samen een weekendje naar Terschelling. Ik boek een kamer in Oosterend. We wandelen en fietsen en kletsen tot de vroege uurtjes. Ook op zondag- en maandagavond blijft ze logeren in Leeuwarden. Ik woon tijdelijk op kamers (op kot) op De Hooidollen – bij vrienden van mijn ouders. Zij zijn zo aardig om een extra logeerbedje neer te zetten. Ik beloof om alles na haar vertrek weer op te ruimen. Op de bewuste dinsdagavond hebben we les. ‘Spel en Improvisatie’ van 19u tot 22u. In lokaal Drie Vier. Annelies is weer terug naar Boechout vertrokken.

Op het Schavernek (2017)

Ine, onze speldocente, wacht tien minuten. We zijn maar met z’n tienen. Acht mede-studenten zijn niet komen opdagen. Er was al enig gemor over een avond-cursus. Op de televisie werd een nieuwe aflevering van de mini-serie ‘Scènes uit een Huwelijksleven’ (Ingmar Bergman) uitgezonden. Ik had geen interesse in televisie. Ik was present op school … ook omdat ik de docente en haar vorige lessen leuk vond. De eerste opdracht luidt: “Bedenk een rol (personage) en (ver)kleed je in ‘Het Bels’, passende bij die rol. Bedenk een naam, een beroep, leeftijd en meer van dat soort zaken.” Om half acht krijgen we de volgende (spel)opdracht. “Je bent in een grote stad. Op straat. Pleintjes, straten, stegen, parken. Niet binnen in huizen. Het spel start over vijf minuten. Het spel stopt wanneer ik (de docente) het stop zet. Als je de deur van Drie Vier uitgaat, verlaat je het spel.” Met andere woorden: een lang improvisatie-spel.

Het duurt dan altijd enige tijd voordat de ‘bedenk-knop’ in mijn hoofd is omgezet. Het is wachten op de ‘flow’. Die komt wel. Een week eerder was ik in lokaal 7 (ook in Ine’s les) een dood-gevallen pinguïn in de Amazone. Ook deze september-avond ga ik mee in- en op de stroom van anderen. Wat er op dat moment gebeurt? Ik herinner me een grommende Jos. Zoals altijd was Geurten erg hyper. Uitdagend maar ook snel afgeleid.  Rifka en Trix hadden duidelijk een zelfde soort rol in gedachte. Straatmadelieven. Ik herinner me niet wat ik bedacht had maar algauw hingen Trix en Rifka aan mijn arm. We hingen wat rond in (denkbeeldige) portieken. Becommentarieerden andere zwervers en voorbijgangers. Geurten had wel interesse in de dames maar hij ving bot. Vanzelfsprekend gleed ik in een soort pooier-rol. Geurten verlegde zijn gespeelde aandacht naar de docente. Zij was daar niet van gediend want zij hoorde niet tot de denkbeeldige (spel)wereld. Zij was toeschouwer, observant. Na een half uurtje verlaten twee medestudenten het lokaal en dus het spel. Een kwartier later zet onze docente en spelbegeleider (Ine) het spel stop. Eerder dan ik had verwacht. Ik herinner me niet of we onmiddellijk een spel-nabespreking hadden of niet. Iets na negenen was de les afgelopen en de meesten van ons doken ‘De Piraat’ in. De nabijgelegen kroeg. Noem het gerust onze stamkroeg. Wat golfers ‘Hole 19’ noemen.

Ik had nog geen zin om naar mijn eenzame studentenkamertje te gaan. Het was – as always – reuzegezellig in De Piraat. Een biertje, een borrel. Ik zat gezellig met Julia (van de Twavek) te ouwehoeren over onze eerste weken op school. Rifka en Ine kwamen erbij zitten. We gaven af op alle afwezige mede-studenten. “Hoe kunnen ze? Stelletje minkukels, amateurs.” Ook onze docente had het – zo te zien – naar de zin. Vanuit een ooghoek zag ik dat Geurten – nog half in zijn rol van even daarvoor – haar probeerde te versieren. Dezelfde hyper-energieke opdringerigheid. Zeker richting Ine. Ze trakteerden elkaar op biertjes, borrels en sigaretten. Ik kreeg een licht gevoel van jaloezie. Ik rook niet dus een sigaretje aanbieden was geen ingang om me in hun onderonsjes te mengen. Geurten draaide een flinke joint. Dat was het moment dat ik ook Ine zag afhaken. De Britse barman kondigde de laatste ronde aan. De kroeg stroomde leeg. Ik liep terug naar school en zocht het sleuteltje van mijn fiets.

Ine kwam langs en zei dat ze teveel had gedronken om nog naar huis te rijden. “Heb jij nog een bedje?” was haar vraag. Ik antwoordde naar waarheid “Ja”. Het logeerbedje van Annelies had ik nog niet opgeruimd. Ze sprong achterop mijn fiets. In mijn herinnering zwalkten we lachend op die fiets van het Schavernek naar De Hooidollen. Een soort hernieuwde versie van Rutger Hauer en Monique van de Ven in ‘Turks Fruit’ maar dan door nachtelijk Leeuwarden.

Ine bleef bij me slapen. Vandaag (vanavond) precies veertig jaar geleden. De rest is geschiedenis.

In de serie: ZIELENROERSELEN en NOSTALGIE

ps. Alle namen van mijn mede-studenten heb ik vervangen door verzonnen voornamen. Alleen de eerste letters zijn dezelfde eerste letters van hun echte namen.

Sint Juttemis

Tags

Abe de verteller, Avek, Fanfare, Het Bedrijf v/h, Leeuwarden, Legende, Lezen, Onmogelijk, Pausin Johanna, Rob Maaskant, Sint Jut, Sint Juttemis, Vrienden

Vandaag is het vrijdag de dertiende (september). Sinds mijn studie (eind jaren 70, begin jaren 80) op de ‘Akademie voor Ekspessie en Kommunikatie’ (AVEK) zijn de termen ‘Sint Juttemis’ en ‘Vrijdag de Dertiende’ onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het lesrooster ging totaal overboord. De hele school vierde het feest van Sint Jut – de dag dat het onmogelijke mogelijk bleek te zijn. Elk Sint Jut-feest had een ander thema maar steevast werd er een vuur gemaakt en werd de legende van Sint Juttemis verteld of voorgelezen.

Afbeelding uit het AVEK-archief

In het jaarverslag (ik denk 1981) werd deze legende ook gedrukt. Gestencild is een juistere omschrijving. Ik publiceer het hele verhaal binnenkort op dit weblog. Voor de geïnteresseerden HIER alvast een link en het begin van de legende.

Een traditie die in ons geheugen (en hart) is gegrift. Elke vrijdag de dertiende heb ik wel contact met enkele voormalige studie-genoten. Het is vandaag niet anders. Dankzij een ‘WhatsApp-groepje’ vliegen de beste wensen op en neer. Van Kreta via Breda naar Harlingen. Van Frankrijk via Groningen naar Amersfoort en Hilversum. Van Bosnië naar Mozambique en weer terug naar Leeuwarden waar het allemaal begon.

Omdat ik toch online ben, check ik even meer ‘weetjes’ over Sint Juttemis. Uiteraard is het een item op Wikipedia. Een mooi verhaal vind ik bij Abe de Verteller. Klik HIER. Hij verwijst naar Pausin Johanna. Ik heb het boek met dezelfde titel langgeleden – met heel veel plezier – gelezen. Auteur: Donna Woolfork Cross.

Sint Juttemis of ‘De dag dat de kalveren op het ijs dansen’. Met andere woorden … een dag die niet bestaat. Het is onmogelijk. Ook in vergelijkbare uitdrukkingen zoals de Vlaamse variant: ‘Als de kiekens tanden krijgen’. Of ‘Als de katten ganzen-eiren leggen’ Of ‘Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen’. En de laatste variant zegt dat Sint Juttemis een verbastering is van ‘Jodenmis’. Ook dat is onmogelijk – het Joodse geloof kent geen mis, zoals de katholieken.

Nog een laatste opmerking. Eind 1989 verhuisden we naar Bergen op Zoom. Enkele jaren later maakte ik kennis met Rob Maaskant. Beeldend kunstenaar, performer en muzikant. We werkten vaak samen aan grote theatrale producties in Brabant en Zeeland. Rob was jarenlang muzikant bij de Zeeuwse fanfare … je raadt het al … Sint-Juttemis.

Ondertussen zijn er meer dan vijftig ‘Appjes’ verstuurd in de ‘Oud-Avek-groep’ en wordt er flink gewerkt aan een drijvend Sint Juttemis feest. Als het zover is zal ik er vast over schrijven. Eén ding is zeker … het is op een vrijdag de dertiende …

Iets over Reuzen

Tags

Brabantsedag, Corso Zundert, Dahlia, Friesland, Goes, Heeze, Leeuwarden, Reuzen, Royal de Luxe, Straattheater, Theater, Ubuntu, Vrienden, Zundert

Het kan je bijna niet ontgaan zijn … de Reuzen van Royal de Luxe waren op bezoek in Leeuwarden. Dit jaar is Ljouwert de Culturele Hoofdstad van Europa. Mijn Facebook stroomt figuurlijk over van de foto’s en de jubelende commentaren. Vrienden sturen me foto’s en filmpjes via WhatsApp. Heel mooi. Ik heb ze gemist … het Reuze Kleine Meisje, de Duiker en de hond Xolo.

De Duiker in Leeuwarden. Foto: © Géa Santema

Vanuit het raam bij Géa – om het hoekje van het Schavernek waar ik drie-en-een-half jaar op school (AVEK) heb gezeten. Het lijkt wel een reuze-aquarium …

Ik ben in Mozambique en om daarvoor af te reizen naar us heitelân zat er (jammer genoeg) niet in. Maar niet getreurd. Ik zag de Reuzen al twee keer met eigen ogen in Antwerpen. Nogmaals … heel mooi. De magie van het poppenspel. Met kinderlijke verbazing ga je onherroepelijk mee in dit super-grote-poppenspel. Bijna 500.000 bezoekers drie dagen. Wat een toeloop. Wat een succes.

Maar is dit uniek? NEE … en dat schrijf ik met opzet in kapitalen. Royal de Luxe is geweldig. Ze reizen de hele wereld over met hun creaties. Ooit opende vriend Lex (zaliger) hun grote parade. Ik ken ze al heel lang.

Maar nee – niet uniek, er rijden en lopen meer figuurlijke reuzen rond in Nederland. Wat dacht je van Heeze of Zundert? Respectievelijk De Brabantse Dag en het Corso Zundert. Ook reuze-evenementen. Ik illustreer het graag met wat foto’s.

Brabantse Dag – Heeze

Een grandioos theater-spektakel door de straten van Heeze. Een theaterparade. Duizenden toneelspelers, heel grote thema-wagens. En dat elk jaar opnieuw. Ik heb er één keer een bescheiden rolletje in gespeeld.

Brabantse Dag – Heeze

En als je goed kijkt, zie je ook hier heel veel figuranten in de constructie / wagen zitten die zorgen voor alle bewegingen. Interesse? Aanstaande zondag in Heeze. Niet ver van Eindhoven.

Corso Zundert – Buurtschap Schijf – Foto: Malou Evers

Op handen gedragen. Van een reus gesproken. De winnende wagen in 2017 van het grootste Dahlia-corso ter wereld. In Zundert – bij Breda. Elk jaar rijden er twintig van dit soort wagens door de straten van Vincent van Goghs geboorteplaats. ‘Joekels zijn het. Reuzen.’ om een Zundertse wethouder te citeren.

Corso Zundert – Foto: Erwin Martens

En al dit moois is door honderden vrijwilligers gebouwd en de wagens worden door mensen (duwers) voort bewogen. D’r komt geen trekker of vrachtwagen aan te pas. En … ooo ja … de wagens zijn ‘getikt’ (versierd) met honderdduizenden dahlia’s. Interesse? Over een kleine twee weken in Zundert. De eerste zondag van september. Elk jaar weer opnieuw … zelfde tijd, zelfde plaats … twintig nieuwe wagens van twintig Zundertse buurtschappen. Nog niet overtuigd? Oké, nog een foto.

Corso Zundert – Buurtschap Veldstraat – Foto: Niels Braspenning

En op de twee laatste foto’s hierboven zie je – als je goed zoekt – een man met een wit (en zwart) overhemd. Ik mocht vijftien jaar lang dit reuze-evenement aan elkaar praten. Meld ik niet zonder trots.

En ook in Goes is er sprake van iets reusachtigs. Het vierjaarlijkse zomerspektakel. Ik voeg er nog één foto aan toe.

Ubuntu – Goes Afrika 2009

Lang leve de Reuzen van onze rijke straat-theater-cultuur.

ps. En de grootste ‘reus’ dit weekend in Friesland is natuurlijk Maarten van der Weijden. Wat een held, ambassadeur van KWF. Een reuze-buiging voor Maarten.