Durf ik het aan?

Tags

Ardennen, Avek, Boeken, David Lynch, Duin, Familie, Film, Frank Herbert, Herlezen, Ine, Kleindochter, Leeuwarden, Londen, Spelletjes, Sting, Vrienden, Wyns

Gisteren schreef ik kort iets over de nieuwe verfilming van DUIN – een science-fiction klassieker uit 1965. Ik schreef erbij dat ik erg uitkijk naar deze film (release in oktober 2021). Waarom? Omdat Duin (het eerste boek) al jarenlang een prominente plaats heeft in mijn (Hebban) 25 mooiste boeken ooit.

Ik heb met opzet de oude voorkant van het boek gekozen. DUIN – Frank Herbert (1965)

“In een verre toekomst wordt het geslacht Atreides op keizerlijk bevel gedwongen zijn erfplaneet te verlaten en een nieuw leven te beginnen op de woestijnplaneet Duin. Duin is uniek: het is de enige vindplaats van de specie, een stof die de stuurlieden van de Hooglinieschepen van het ruimtegilde in staat stelt tussen de sterren te reizen.
Kort na aankomst wordt hertog Leto vermoord door de Harkonnens, de oude vijanden van het geslacht Atreides, en wordt diens erfgenaam Paul gedwongen de woestijn in te vluchten, waar hij onderdak vindt bij de Vrijmans, de oorspronkelijke bewoners van de planeet. Met hen begint hij aan de moeilijke taak de planeet voor zijn geslacht – en voor het belang van de mensheid – te heroveren.”

Ik las het boek in 1980 (misschien een jaar later). Ik vond het geweldig terwijl ik helemaal geen groot liefhebber ben van science-fiction. Ik was niet de enige die enthousiast was over dit boek. Veel van mijn studiegenoten en docenten aan de AVEK (Akademie voor Ekspressie en Kommunikatie) in Leeuwarden dachten er hetzelfde over. In 1984 boekten we met z’n tweeën (Ine en ik) een lang weekend Londen. Reden: de première van de film DUNE van David Lynch met oa Sting. We waren blij maar niet super enthousiast. In hetzelfde weekend kochten we in een spelletjeswinkel in Londen het spel DUNE. Een uitgave van Avalon Hill.

Het bordspel: ‘Duin’ (Avalon Hill)

Thuis ging ik meteen aan de slag om de spelregels te vertalen. Een hele klus. Het is een strategisch spel – best een nieuw concept voor die tijd. Een spel zonder dobbelstenen, best wel anders dan bijvoorbeeld Risk of Monopoly. Een paar weken later zaten we met z’n zessen rond de grote keukentafel in Wyns. Ine, Godert, Salvatore, Duco, Marjolein en ik. We verdeelden de karakters. Salvatore de keizer Shadam, Ine de Bene Gesserit, Duco Atreides en ik de verraderlijke baron Harkonnen. Het waren memorabele avonden (en nachten). We hebben het vele tientallen keren gespeeld. Zelfs als we een weekendje naar Drenthe of de Ardennen gingen speelden we Duin. De jonge Jules (onze zoon) zat dan in zijn pyjama vanop een afstandje (op de trap) mee te kijken. De volgende ochtend – wij sliepen onze roes uit – speelde hij het hele spel in z’n eentje. We hadden hem het verhaal in het kort verteld. Het zijn heel dierbare herinneringen.

Ik heb de volgende drie boeken ook nog gelezen maar met minder enthousiasme. Ine las de hele originele reeks van zes of zeven boeken. De Duin-boeken die later zijn verschenen – geschreven door de zoon van Frank Herbert – trokken me niet. Volgens mij heeft Jules ze wel allemaal gelezen. Hij en Yvonne zijn hele grote spelletjes-liefhebbers. Dus vanzelfsprekend ging ons klassieke bordspel naar hen. Ik geloof dat ze ondertussen ook de nieuwste editie hebben aangeschaft.

En om het verhaal nog wat mooier te maken. Mijn jongste kleindochter – dochter van Jules en Yvonne heet … Duin. Wat een fantastische naam, wat een schat van een kleindochter. Hier zit een fiere Bompa te stralen van oor tot oor.

Maar nu terug naar de titel van dit stukje: ‘Durf ik het aan?’ Ik plaats hier maar één vraagteken maar het zijn er eigenlijk veel meer. Durf ik het aan om het boek (Duin) te herlezen? Omdat ik in oktober meer dan waarschijnlijk de nieuwe film ga kijken denk ik erover na om eerst het boek te herlezen. Wat gaat er gebeuren met mijn nostalgische lees-herinneringen? Gaat het meevallen of wordt het een trieste ontdekking dat dit boek niet meer de sensatie veroorzaakt van veertig jaar geleden? Ik weet het niet. Hebben jullie ervaring met het teruglezen van lievelingsboeken? Het boek staat klaar op mijn e-reader. Ik hou jullie op de hoogte.

In de serie: BOEKEN

Ik bind de schaatsen onder

Tags

Bartlehiem, Dokummer Ee, Elfstedentocht, Fryslân, Houten Friese doorlopers, Houtjes, Reedriden, Schaatsen, Tytsjerksteradiel, Wyns

Als ik eerlijk ben moet ik de titel in de verleden tijd schrijven: ‘Ik bond de schaatsen onder.’ En dan moet ik er ook het jaar 1985 bij vermelden. Ik neem je mee terug in de tijd. Eind 1983 verhuisden we naar een boerderij in Wyns. Een dorp ten noorden van Leeuwarden aan de Dokkumer Ee. Gemeente Tytsjerksteradiel. Geen straatnamen, alleen huisnummers. Ongeveer honderd inwoners. Een kerk, een dorpsschool, een kaatsveld, een kroeg, een fietspont, een driedaags dorpsfeest, drie keer per week de srv-wagen, een beeld van David van Kampen, een activiteitencommissie, een biljartclub, een stuk of vijftien boerderijen en op een boogscheut het buurtschap Bartlehiem. (1)

Vanuit onze woonkamer zagen we de Dokkummer Ee. De rivier tussen Dokkum en Leeuwarden. In de zomer was het nooit heel druk op het water maar er kwamen wel bootjes voorbij. Nu nog steeds trouwens. Op warme dagen sprongen we samen met de dorpsjeugd af en toe in de rivier. Een ouderwets gevoel. De Witte van Zichem in Fryslãn.

De Dokkumer Ee in Wyns (Wijns) – gemeente Tytsjerksteradiel (Fryslãn)

Als de fotograaf 90 graden naar rechts draait dan zou je onze boerderij kunnen zien. Nu zie je de rivier. Het witte gebouw is het dorpscafé – een tijdje ook een populair restaurant. Net voorbij dat witte bootje vaart het fietspont – De Wynser Oerset.

Het fietspontje over de Dokkumer Ee in Wyns

Op deze foto zie je het café van de andere kant en vanaf de andere oever. Goed Koen … je wilde iets over schaatsen schrijven. Inderdaad. In februari 1985 begon het flink te vriezen. De Ee vroor dicht. Het dorp liep uit. Als het vriest ontdooien de Friezen. Iedereen is buiten. De weinige lantaarnpalen in het dorp werden naar het ijs gekeerd. De cafébaas zorgde voor koek en zopie. Koen (ik dus) keek mijn ogen uit. Met een jaloerse blik. Ik had ooit wel een paar keer op kunstschaatsen gestaan in Herentals (of was het Heist op den Berg) maar dat stelde niet veel voor. Reedriden (schaatsen) is een heel andere tak van sport. Jan Kwast, de dorpsschilder (2) maakte onmiddellijk een praatje.“Of Koen geen zin heeft om te schaatsen?” Ja dat heb ik wel maar ik heb (nog) geen schaatsen. Jan naar huis. Een kwartiertje later is hij terug met houtjes.

Houten Friese doorlopers

Ik had mijn wandel(berg)schoenen al aan. Jan legde me uit hoe ik die houten schaatsen moest onderbinden. Een paar minuten later gleed ik het ijs op, ongeveer ter hoogte van die blauwe auto (parkeerplek) op de eerste foto. Krabbelen is natuurlijk een juistere omschrijving. Er werd me een stoel aangeboden om me vast te houden. Dat heb ik breedlachend geweigerd. Ik maakte mijn eerste slagen. Links, rechts, links, rechts. Net voorbij het café draaide ik om. Het ging steeds een heel klein beetje beter. Ik durfde na een tijdje helemaal tot bij het huis van Sina en weer terug. Ik gleed meer dan dat ik slagen durfde te maken. Ik bleef een klein uurtje oefenen. Morgen is er weer een dag. Ik stond op met spierpijn. Niet in mijn benen maar in mijn handen en armen. Hahaha. Die had ik klaarblijkelijk erg verkrampt tijdens mijn eerste schaatservaring.

Een nieuwe dag. Een nieuw doel. Wyns – Bartlehiem en terug. En halverwege even aanwippen bij David en Janny voor een kop chocolademelk. Het lukte. Voor het eerst ervaarde (of is het ‘ervoer’?) ik verschillende ijssoorten. Zwart ijs, ribbelig ijs, kwalster enzovoort. En de wind. Net als op de fiets … meewind en tegenwind. Wat is Friesland toch mooi. De winter hield aan. Ik was elke dag op het ijs te vinden. Na een dag of vijf ging ik schaatsend naar het werk in Leeuwarden. Via Miedum, Lekkum, Snakkerburen naar de stad. Zo trots als een pauw liep ik het laatste stukje naar het Gouverneursplein. Dat is wel zo gemakkelijk met ‘houtjes’ onder je arm. Klunen zou ik pas een jaar later doen.

Er hing een Elfstedentocht in de lucht. Plots ging het over niets anders. Reinier Paping was elke dag in het nieuws. De vooroorlogse tochten kwamen nog via Wyns maar later werd Bartlehiem het magische kruispunt. Je komt er voor eerst langs vanuit Franeker, je gaat onder het bruggetje door, slaat links af naar Dokkum. In Dokkum haal je de één na laatste stempel en draai je om – opnieuw naar Bartlehiem. Daar ga je niet rechtdoor naar Wyns (en de Prinsentuin in Leeuwarden) maar linksaf naar Oudkerk en vervolgens richting Bonkevaart.

Op de tweede zaterdag van mijn eerste schaatsweken werd de ‘Groote Wielentocht’ georganiseerd. Of was het de ‘Trynwalden tourtocht’, dat zou ook kunnen. Ongeveer dertig kilometer met verschillende opstapplaatsen cq stempelposten. Het café in Wyns is één van die opstapplaatsen. Schaatsen laten slijpen. Reserve veters meegenomen. Een paar mueslirepen en een regenjasje in het rugzakje. Mobieltjes hadden we toen nog niet. Betalen in ’t café en met de stempelkaart op zak het ijs op. Jan Kwast en zijn vrouw zwaaien me uit. Eerst richting Snakkerburen en dan schijnbaar de verkeerde kant op – naar de Bonkevaart. Dan naar de Groote Wielen, naar Rytsjerk, linksaf naar Gytsjerk. Door Oentsjerk en Aldtsjerk. Vervolgens weer linksaf naar Bartlehiem.

Het bruggetje van Bartlehiem

Op de Dokkumer Ee naar links (niet onder het bruggetje door dat je op foto ziet, dat is richting Franeker) wel linksaf via Tichelwurk naar huis. Stempelkaart inleveren. Stijf maar voldaan naar thuis (nauwelijks 100 meter lopen) en dan aan de beerenburg. Mijn eerste toertocht volbracht. Een week later kreeg ik mijn eerst schaatsmedaille thuisgestuurd.

“It giet troch” maakte Jan Sipkema een paar dagen later bekend op radio en televisie. Evert van Bentum zal zijn eerste Elfstedentocht winnen. Maar dat zijn weer heel andere verhalen. Een jaar later – weer zo’n strenge winter – kocht ik lage Noren en gaf de houtjes terug aan buurman Jan.

(1) Het buurtschap Bartlehiem ligt eigenlijk in drie verschillende gemeenten. Tytsjerksteradiel, Burdaard en Stiens. Het gehucht ligt aan de kruising van drie verschillende riviertjes. Alleen als het vriest wonen de buurbewoners daadwerkelijk dicht bij elkaar. Kijk op onderstaande foto (van Google Maps).

Bartlehiem (Friesland)

Op deze foto heb ik met een zwarte streep en pijl aangegeven hoe ik op die dag van de ‘Groote Wielentocht’ langs (door) Bartlehiem ben geschaatst. Komend uit Oudkerk (Aldtjerk) onder de stenen brug (de weg van Wyns naar Burdaard) dan linksaf op de Dokkummer Ee. Nog 3,5 kilometer en dan ben je (ik) weer in Wyns. Thuis.

(2) Jan Kwast was huisschilder. Natuurlijk is dat zijn bijnaam. Ik zeg dat met volle eerbied want – duizendmaal excuus – ik ben zijn echte achternaam vergeten. Miedema? Rypstra? Ik weet het niet meer.

Nawoord. Ik las dit stukje nog even na op mijn telefoon. Onderaan dat logje verschijnen automatisch linkjes naar eerdere stukjes rondom hetzelfde thema. Wat blijkt? Op 13 februari 2012 schreef ik nagenoeg hetzelfde verhaal. Hahaha. Schaatsen op de Dokkumer Ee.

Zonder voorkeur

Tags

Avek, Bergen op Zoom, Bosch, Delta, Ethiopia, Filterkoffie, Foto, Ine, Isabel, Jean Jacques, Jimma, Kamperen, Koffie, Moccona, Percolator, Satur9's world, Terschelling, Thee, Wyns

Vorige week lanceerde blogcollega Satur9s World een idee. Een challenge … ik heb een hekel aan dat woord. Ik zie haar idee meer als een uitnodiging om je eigen gang te gaan.

Het eerste thema: koffie of thee. Een foto of een paar foto’s en een stukje over datzelfde thema. Een onderschrift, een herinnering, een gedicht of zomaar een fantasieverhaaltje. Deze omschrijving heb ik zelf toegevoegd aan mijn ‘Dertig-dagen-foto-schrijven’.

De titel laat al vermoeden dat ik geen voorkeur heb. Wil ik thee of wil ik koffie? Ik drink het allebei. Als kwantiteit een criterium is dan wint thee. Ik drink veel meer thee dan koffie. En geen voorkeur gaat nog verder. Welke thee? Geen voorkeur. Ik drink earl grey, thee met fruitsmaakjes, citroenthee, gember-rooibos, ceylon tea, kamillethee. Isabel maakt vaak zelf thee met bladeren van bomen uit de tuin. Ik drink het allemaal. Geen voorkeur. Meestal zonder suiker, af en toe met honing al dan niet met citroen. Ik zet ’s morgens vaak een grote pot thee, drink dan één grote kop warme thee. De rest schenk ik over in een kan en die kan gaat in de ijskast. Gedurende de dag drink ik dan ijsthee.

Bij ons thuis (in mijn jeugd) dronk mijn moeder meestal thee en mijn vader Moccona uit zo’n glazen pot of Nescafé. Oploskoffie. Op feestdagen of als er bezoek was dan werd er een ‘filterke’ aangeboden. Mijn ouders hadden daar aparte ijzeren opzetstukjes voor met een soort plat koffiezakje. Later kon je plastic koffiebakjes kopen. Ze stonden altijd ergens in de kast te verpieteren. Ik herinner me niet wanneer ik zelf voor het eerst koffie dronk. Ik denk bij mijn grootouders. Koffie met veel melk.

• 

• 

Koffie leuten is geen Vlaamse activiteit. Ik maakte kennis met het traditionele koffiedrinken rond een uur of 10 toen we jaarlijks op zomervakantie gingen naar Terschelling. Alle Nederlandse buren deden eraan mee. Elke ochtend voor een andere tent, tussen de windschermen. Bij tante Trijn en ome Eppo, bij Roodermond, bij Elzer, bij tante Janny en Ome Willy, bij Nauta, bij Postmus. Mijn ouders kenden deze gewoonte niet. En zoals je weet trok deze jongen eind jaren 70 naar het hoge noorden. Studeren op de AVEK. Daar stonden twee grote koffiezetapparaten in de keuken. Je kon koffie tappen zoveel je wou. Thuis in Boelenslaan en later in Wyns stond er altijd een koffiezetapparaat in de keuken. Het werd verschillende keren per dag gebruikt. Er was altijd een onverlaat in huis die vergat het warmhoudplaatje uit te schakelen. Niks zo goor dan de geur van uitgekookte restjes koffie onder in de glazen pot.

Elk Nederlands huishouden heeft (had) een vergelijkbaar ding in huis. Vaste prik in het keukenkastje: een pak filterkoffie (soms een tweede pak met cafeïnevrije koffie. Een doos met de papieren filters. Melitta. Ik kocht vaak het verkeerde formaat filters. Te klein of te groot. Koffie kreeg nooit heel veel aandacht van me. Ik dronk koffie maar ik kon het ook zomaar een paar dagen vergeten en dat is trouwens nog altijd zo. Na een lekker etentje vind ik koffie wel lekker – niet thuis maar in een restaurant. Liefst met een cognacje en een stukje chocola.

We hebben altijd gekampeerd dus ook daar moest iets – zonder elektriciteit – op gevonden worden. Ik herinner me drie variaties. Ik toon ze in historische volgorde.

• 

• 

• 

• 

Die laatste variant – percolator – gebruik ik nog af en toe in Mozambique. Een cadeautje van Jean Jacques (snik) en Co. Maar eerst nog even terug naar Bergen op Zoom.

Ik kocht een chique espresso-apparaat voor Ine’s vijftigste verjaardag. Een Bosch. Op dat moment de Rolls Royce onder de thuis-espresso-apparaten. Bovenin doe je de bonen. Je stelt de maling in en de hoeveel water. Je drukt op een knopje. Je hoort dat de koffie wordt gemalen en even later druppelt de koffie in je kop of tas. En mocht je melk willen schuimen, dan kan dat ook met hetzelfde apparaat.

Na een paar jaar ging er iets mis. Gelukkig heeft Yvonnes vader er een nieuwe rubberen ring in gemonteerd. Ik kon weer jaren vooruit. Zeker op maandagochtenden als ik mijn traditionele sms ‘koffie klaar, de deur is los’ naar buurvrouw Luus stuurde. Het apparaat heeft de verhuizing uit Bergen op Zoom niet gehaald. In Mozambique gebruiken we een Delta-apparaat.

Als ik ‘we’ gebruik in de vorige zin bedoel ik meer Isabel dan mezelf. In dit apparaat doe je een capsule, sluit je het apparaat en druk je op een knop. Je hebt drie keuzes: weinig water, ietsjes meer water of een volle kop water. Koffie uiteraard. Het is een vreselijk duur systeem. Het apparaat kost weinig, de capsules kosten bijna 60 eurocent per stuk. Vergelijk het maar met een printer (relatief goedkoop) en de cartridges (erg duur).

Heb ik nog andere koffieverhalen? Ja natuurlijk wel. Ethiopië. Ik ben er gedurende acht jaar heel veel geweest. Ethiopië is één van de bakermatten van de koffie. Koffie, het ‘zwarte goud’ van Ethiopië. Bereket nam ons mee naar de plaats waar ooit de koffieplant (boon) werd ontdekt door een herder. Hij constateerde dat zijn geiten – die van die onbekende plant aten – veel actiever waren dan de geiten van zijn buurman lager in het dal. Vlakbij dronk ik een kopje koffie. Zoals er nog veel zouden volgen – al dan niet met een traditionele koffieceremonie.

• 

  Koffie in Jimma, Ethiopië

• 

  Koffie in Mekele (Ethiopië)

• 

  Rahel in Addis Ababa

• 

• 

• 

• 

• 

Laat ik afronden. In de titel schrijf ik ‘Zonder voorkeur’. Hoe drink ik mijn koffie het liefst? Het maakt me niet uit. Echt niet. Zwart. Zwart met suiker (als de koffie heel sterk is, maar het hoeft niet). Met melk. Koffie verkeerd. Met geschuimde melk. Latte macchiato. Galão (al dan niet oscuro). Cappuccino. Het is me allemaal om het even. Echt waar. Ook ijskoffie vind ik lekker. Met koffiemelk of gecondenseerde melk … nee, laat maar. En als ik een week geen koffie drink … ik zal het nauwelijks hebben gemerkt. Of ik ’s avonds koffie vermijd omdat ik dan niet kan slapen? Ik heb nog nooit geconstateerd dat het zo is. En jullie?

Volgend thema: ‘Kader in Kader’.

ps. Misschien moet ik ooit een ode schrijven aan de wondermooie theevelden die ik in Oeganda en Kenya zag. Zo mooi. Beeldschoon.

In de serie: DERTIG DAGEN FOTO SCHRIJVEN

Mijn sportcarrière (2)

Tags

Antwerpen, Atletiek, Badminton, België, Bergen op Zoom, Boechout, Col d'Aubisque, Fietsen, Friesland, Ine, Kaatsen, Leeuwarden, Mens-Wetenschappen, Nostalgie, Pius X, Schaatsen, Sgola, Sint-Gabriël, Sport, Tennis, Voetbal, Wandelen, Wielrennen, Wyns, Zeilen, Zwemmen

Zoals ik gisteren al schreef is ‘carrière’ een woord dat eigenlijk niet past bij mijn bescheiden sportieve leven. Ik ga toch een paar sportieve activiteiten vermelden.

Tennis

Ine (mijn eerste vrouw) kwam uit een tennisfamilie. Haar vader speelde behoorlijk goed tennis en zijn kinderen gingen als vanzelfsprekend ook op tennis. In begin zestiger jaren was dat meer een sport voor de elite maar daar had mijn schoonvader lak aan. Ine speelde competitie en kon niet tegen haar verlies met kapotslaan van rackets en gevloek als een Mc Enroe avant la lettre. Vooral de verplichte handdruk met de tegenstander na verlies viel haar zwaar. Aldus de familieverhalen. Ik had nog nooit getennist maar ik probeerde het tijdens familie-weekendjes. Mijn schoonvader moedigde me aan. Ik had niet echt aanleg maar wel veel plezier en toonde veel inzet. Het resulteerde in een lidmaatschap bij een tennisvereniging bij ons in de buurt (Bergen op Zoom). Recreatief spelen tegen elkaar op vrijdagochtend – onze gezamenlijke vrije dag. En een paar keer per jaar bardienst draaien. Goed voor de sociale contacten. We waren elkaars gelijke. Ine dankzij haar techniek, ik dankzij fanatieke inzet. Lopen naar het net en niet opgeven. En soms onderhands opslaan zoals Michael Chang ooit deed. Laten we zeggen dat ik 45% van de setjes won en Ine 55%. Ze kan het niet tegenspreken. Snik.

Atletiek

Ik schreef er gisteren al over. Ik herinner me een grote club-wedstrijd op de paardenrenbaan van Oostende. Ik denk dat ik in (met) een estafette-team liep. En ik ging een paar keer naar meetings – zoals dat heette. Vier of vijf atletiekverenigingen uit de provincie Antwerpen die elkaar bestreden met de meeste atletiek-disciplines. Veel onderdelen met telkens één deelnemer per club. Je kon dus punten voor je team winnen. Ik werd (meestal) ingezet voor de 400 meter. Dat lijkt een korte afstand maar het is verdomde lang. Of zeg je ver? Ik startte altijd te snel. Lag in een mooie positie na de eerste bocht – op een 400-meter-baan – maar de tweede bocht was meestal mijn Waterloo. Ik sukkelde naar de finish. Ik herinner me geen tijden maar het was nooit onder de minuut. Snik.

Zwemmen

Ook dit vermelde ik al eerder. Ik kon zwemmen maar om naar een wedstrijd te gaan was nooit mijn intentie. Toch werd ik door het schoolteam gevraagd om mee te gaan. Provinciale schoolkampioenschappen. Ik weet niet meer in welke maand maar het water was IJSKOUD. Een openluchtzwembad. Het was een broeder die ons meenam in zijn auto. Ik zat op een katholieke broederschool. Hij was het schapenvet vergeten – zo herinner ik het me. De meeste jongens – onze tegenstanders – smeerden zich in van kop tot teen. Ik deed stoer en zei dat ik goed tegen kou kon. Het was koud, heel koud. Ik denk dat mijn piemeltje nog nooit zo verschrompeld in mijn zwembroekje heeft gezeten. Snik. En vijftig meter is best ver. Heen en weer in een 25-meter-bad. Ergens in de Kempen … in Herentals, Zandhoven of Geel … daar ergens. Eens en nooit weer.

Badminton

Leeuwarden, ergens in de 80’er jaren. John – studiegenoot en vriend – vroeg of ik zin had om te badmintonnen. Ik kende het enkel als een vakantie-activiteit. Met een vriendenclubje huurden we een baan in het plaatselijke sportcentrum. Ik geloof van 21.30 tot 22.30. Dat was het goedkoopste uur. Een hele winter lang. Ik vond het leuk maar ik had bij aanvang van onze badminton-avondjes me zwaar vergist in de explosiviteit van het speeltje cq sport. Eén winterseizoen was genoeg.

Kayakken

Ook dit hoort bij vakantie. In de Dordogne. In (op) de Tarn. In Letland. In Friesland. Nooit als een wedstrijd, altijd recreatief. Soms alleen. Meestal met Ine en de kinderen. Heel prettig om te doen en schitterend om het land vanaf het water te zien.

Fietsen

Als ik de titel ‘wielrennen’ gebruik, zou ik jullie misleiden. Fietsen dus. Ik kocht een racefiets toen we in Wyns woonden. Ik herinner me individuele tochtjes. Wyns – Ruinerwold. Wyns – Stavoren. Wyns – Harlingen. En op de fiets naar Leeuwarden. Lange tochten in Les Landes. Hoogtepunt was een vakantie waarop de racefiets meeging. Hoogtepunt: Laruns – Col d’ Aubisque (en terug uiteraard) in de Pyreneeën. Ook ritjes in het achterland van Barcelona. Mijn fiets werd gestolen in Leeuwarden. Einde grote tochten. Vanuit Bergen op Zoom werd het eerder recreatief fietsen. Met Jules naar Boechout. In vijf dagen van Vlissingen naar Maastricht – ook met Jules. Van Bergen op Zoom naar Koksijde (in mijn eentje) en een schitterende tocht (met Jules) op huurfietsen in de buurt van Meyrueis. Cevennen. Ik had net daarvoor De Renner van Tim Krabbé gelezen. Met vriendjes speelden we soms de Ronde Frankrijk na. Parcours: Welvaartstraat – Fruithoflaan – Acacialaan – Sint-Gabriëlstraat – Welvaartstraat. Tien rondjes – ik won vaak. Ik was meestal de enige deelnemer maar Roger de Vlaeminck, Eddie Merckx, Ferdinand Bracke en Felice Gimondi reden in gedachte met me mee.

Schaatsen

Ik verhuisde in 1979 (voor de eerste keer) naar Leeuwarden.  In 1985 woonden we in Wyns aan de Dokkumer Ee – vlakbij Bartlehiem. Ik schreef er al eerder over. Het werd een strenge winter. Iedereen stond op het ijs. Een buurman – Jan Kwast – gaf me een paar ‘houtjes’. Ik bond de schaatsen onder en een week later voltooide ik mijn eerste toertocht. Dertig kilometer – de Kleine Wielen Toertocht. Het café in Wyns was één van de stempelposten. Geen wedstrijd maar een toertocht – met eenmedaille als beloning.

Ook de daarop volgende twee winters – ik had ondertussen lage noren – werd er veel geschaatst. Ik voltooide de Elfstedentocht in drie of vier etappes. Op en neer naar Dokkum vanuit Wyns vond ik saai. In Harlingen heb ik veel moeten lopen. Het ijs was daar onbetrouwbaar. Bij heel wat bruggen bracht ik het ‘klunen’ in de praktijk. Zeventig kilometer (wind mee) was de max – daarna gingen mijn enkels zwikken. Op en neer schaatsen naar het werk in Leeuwarden. Een genot. Later heb ik op de Binnenschelde in Bergen op Zoom geschaatst maar dat was gepruts op een grote vijver. Geef mij maar Friesland.

Voetbal

Nooit bij een club maar natuurlijk heb ik ook weleens gevoetbald.

Onze klas – voetbalteam Mens-Wetenschappen Pius X (*)

Op school. Tijdens jeugdkampen. Op de camping. Ik was echter beter in het mee organiseren van een groot (jaarlijks) (straat)voetbaltornooi. Ik was de speaker van dienst en ik zat in de redactie van de tornooi-gazet – de Man met de Bolhoed.

Kaatsen

Nogmaals ga ik terug in de tijd. Terug naar Fryslân, terug naar Wyns. De hele zomer werd er recreatief gekaatst. Ik vond het heerlijk – ik ging met veel plezier naar de maandag-avond-partijtjes. Tweemaal per seizoen was er een echt tornooi. Tijdens het dorpsfeest en op het eind van de zomer de clubkampioenschappen. Ik deed graag mee en eenmaal hoorde ik bij het koningspartuur. Met de lauwerkrans als ultieme beloning. Ik schreef er eerder over. Lees HIER.

En wat nog meer …

Zeilen – als recreatief tijdverdrijf – nooit in wedstrijdverband. Tafeltennis – puur als vermaak. Volleybal – met een vakantie-team op Terschelling. Biljarten en schaken tijdens – en na schooltijd. Midgetgolf tijdens vakanties. Of zijn dat geen sporten? Basketbal en handbal in de school/klas-competitie (Pius X). Wandelen – ik haalde ooit mijn diploma als berg-wandel-gids in Zwitserland of was het Italië? Maar is wandelen een sport of een sportieve activiteit? Heel veel 10 en 20 kilometer Brandaris-wandeltochten op Terschelling. We (Ine en ik) hadden ooit de ambitie om de GR 20 te lopen op Corsica. We trainden wekelijks. Ine’s knie gooide roet in het eten. En na vijf dagen té koud weer in Wales, hingen we tenslotte de wandelschoenen aan de wilgen.

Ik heb het altijd jammer gevonden dat ik geen honkbal heb kunnen spelen. Ik denk dat ik daar enige aanleg voor had maar het was meer iets van de VS niet van Vlaanderen. Mijn zoon zat wel één of twee seizoenen bij de Wizards of Boz maar versleet zijn jonge  broek vooral op de bank. Misschien was het iets teveel Daddy die dit een leuke sport vond.

En nu?

Bijna niets. Wandelen – af en toe. Eerlijk gezegd veel te weinig. Een beetje sportschool maar nog niet sinds de corona-uitbraak.

Conclusie

Ik ben geen stijve hark maar om me een sportieveling te noemen is fel overdreven. Ik ben benieuwd of er me nog iets te binnen schiet de komende dagen. Wie weet wordt dat dan deel 3.

(*) Bij de foto. Er is er maar een met een afro-kapsel, dat ben ik. Dit was bijna onze hele klas – Mens-Wetenschappen van Pius X Antwerpen. We speelden vriendenwedstrijden tegen andere klassen / scholen. In het geval van bovenstaande foto: bij de Alexianen in Boechout tegen een team van Kringers en jongens van Sint-Gabriël.

Normaal

Tags

10.10, Avek, Dansen, Dood, Flamenco, Friesland, Geboorte, Hanneke, Icarus, Ine, Martine, Overlijden, Wyns

Vijftien jaar.

Ik begin met een filmpje. Echt mooi en ja … het duurt ruim acht minuten.

 

Waarschijnlijk zal het woord ‘normaal‘ in de top 20 staan van meest gebruikte woorden in 2020. Al dan niet in combinatie met ‘het nieuwe normaal’. Net als ‘koffiedik’, ‘online’, ‘Zoom’ en ‘anderhalve meter’. Als je in het begin van dit jaar aan een gemiddelde Nederlander had gevraagd waar hij (zij) aan moet denken bij het woord ‘normaal’ dan had je vast heel vaak het antwoord ‘Achterhoekse boerenrock en Bennie Jolink’ als antwoord gekregen.

In mijn dierbare, privé-herinneringen refereert het woord ‘normaal’ altijd aan flamenco. Nu begrijp je al enigszins waarom ik het bovenstaand filmpje heb geplaatst. Maar natuurlijk moet ik nog wat meer uitleg geven. Ik zal het proberen.

Het is vandaag precies vijftien jaar geleden dat (mijn / onze) Ine is overleden. Jaarlijks plaats ik hier – op deze 29 juni – een stukje waarin ik stilsta bij deze dag. De meest bijzondere dag van het jaar. Lees er mijn stukjes maar eens op na. Klik HIER. Met als trieste dieptepunt het overlijden van Ine in 2005 en het hoogtepunt is natuurlijk de geboorte van Icarus, mijn vierde kleinkind in 2014. Niet alleen is de dag dezelfde, het uur en de minuut: 10.10 (*) zijn ook gelijk.

Nu terug naar ‘normaal’. Op dit weblog kun je vaak iets lezen over de moeder van mijn kinderen. Ook af en toe een foto van haar. Vandaag wilde ik het een tikkeltje anders doen. Eén van de zaken die ze geweldig vond was: ‘flamenco’. Als docente op de ‘Akademie voor Ekspressie en Kommunikatie’ (AVEK) in Leeuwarden organiseerde zij een flamenco-cursus voor studenten en andere geïnteresseerden. Ik denk in 1988 – misschien een jaartje later. Zij engageerde voor twee of drie weekenden een Spaans dansechtpaar (uit Utrecht). Hij was de docent (en danser) en zijn vrouw de danseres. Ine kocht nieuwe dansschoenen en een fantastische zwarte rok. Spaanser kon het bijna niet. Voor het eerst op flamenco-les. Volgens mij deden ook Hanneke en Martine mee.

Wij woonden toen nog in Wyns. Toen ze de eerste avond thuiskwam was ik uiteraard benieuwd naar haar verhalen. Ze zakte onmiddellijk na thuiskomst door haar figuurlijke hoeven. Moe, gebroken en lyrisch in dezelfde euforie en ze riep … ‘normaal’. Ik begreep er niets van. “Wat bedoel je met normaal?” was dus ook mijn vraag. Ze deed het voor. Ze had de dansschoenen en de zwarte rok nog aan. Wij hadden een houten vloer. Ze ging staan en schreeuwde: “Normaal !!!” … vervolgens ging haar rug in standje: super hol en ver overstrekt en stampte ze op de vloer. Kin omhoog en ze klapte met de achterkant van haar rechterhand in de palm van haar linkerhand – ietsjes hoger dan haar hoofd. Dertig, veertig seconden Spanje in Fryslân.

Wat bleek? De flamenco-leraar gebruikte het woord ‘normaal’ om de haverklap voor een lichaamshouding (holle rug) die verre van normaal was voor dansers (m/v) die niet uit Andalusia komen. ‘Normaal’ als een soort: ‘Klaar voor de start’. Lachen dus met het woord ‘normaal’. Het werd al heel snel familietaal … zegt één van ons ‘normaal’ dan springen we recht, holle rug, stampen met de voeten, beetje Carmenachtig nepzingen, handen klappen en vijf keer ‘normaal’ roepen. En dan neerstorten en lachen.

Ter herinnering aan Ine Heijs 28 augustus 1951 – 29 juni 2005

(*) Kijk eens naar horloge-reclames. Bijna alle klokken staan op 10.10. Tien over tien. En weet je waarom? De pijlen vormen als het ware een ‘smile’ – een lachend gezicht. Horloges verkopen niet als het twintig over zeven is.

Repertwaar (4)

Tags

De Broertjes, De Lawei, De Nevelen van Avalon, Derk van Dieren, Door 't dak, Drachten, Eric de Groot, Friesland, Kinderen, Koning Arthur, Merlijn, Regisseur, Rob Heiligers, Theater, Vrienden, Wyns

Zoals ik vorige zaterdag al vertelde, gaat mijn stukje van vandaag nogmaals over een voorstelling die ik met ‘De Broertjes’ heb gemaakt.

DOOR ’t DÂK

De Broertjes (1989) Jeugdtheater 6+

Na het grote succes van ‘Nondesnot, zei de koning’ besluiten Rob en Eric (De Broertjes) een iets meer theatrale voorstelling te maken voor kinderen. Geen meespeel-voorstelling meer maar een tot de verbeelding sprekend verhaal – de geschiedenis van de jonge Arthur en zijn leermeester Merlijn. Ik ben vanaf de eerste repetitie betrokken bij het maak-proces en werk mee aan het scenario. Ik ben de regisseur van dienst.

Het verhaal in het kort. ‘Een eigentijdse bewerking van de Arthur-legende. Het verhaal gaat over de ontwikkeling van Arthur als ‘voorbestemd kind’, voordat hij het zwaard uit de steen trekt. Met in de hoofdrollen Arthur, zijn broer Kay, vader Hector en tovenaar Merlijn.’

Door ’t Dâk met buitelende broertjes

Wie jeugdtheater zegt en het over ‘De Broertjes’ heeft, denkt aan de gebroeders Frank en René Groothof. Maar er blijken ook andere broertjes op deze markt te opereren, zoals het duo Rob Heiligers en Eric de Groot uit Leeuwarden. Zij hebben inmiddels al twee producties met veel succes gespeeld: ‘Opa is een mafkees'(1986) en ‘Nondesnot, zei de koning’ (1987).  Met laatstgenoemde voorstelling reisden zij ook naar Azië en Afrika, waar zij optraden voor Nederlandse scholen aldaar.

Hun derde productie ging gisteren in De Lawei in Drachten in première en om meteen maar met de deur in huis te vallen: de Broertjes slaagden erin een zaal met 350 rumoerige kinderen binnen een minuut stil te krijgen en vervolgens te ‘veroveren’ met een sprankelende versie van de oude Koning Arthurlegende. Hun publiciteitsmateriaal noemt ‘Door ’t dâk”een voorstelling die op associatieve wijze de Middeleeuwen tot leven laat komen en waarin een oud verhaal over een voorbestemd kind voelbaar gemaakt wordt’. Dit is kennelijk taal voor leraren geschiedenis, want kinderen ‘vanaf 6 jaar’ hebben er geen boodschap aan.

En dat hoeft ook niet want, misschien jammer voor die leraren, de kracht schuilt niet in het verhaal, maar in de doldwaze wijze waarop beide spelers, langs elkaar heen rennend, over elkaar heen buitelend, elkaar toeschreeuwend, omgaan met de tot de kinderverbeelding sprekende figuren bij uitstek: tovenaars en ridders.

Voordat tovenaar Merlijn, die het jongetje Arthur de gave geeft het zwaard uit de grafsteen te trekken, wat hem tot koning van Engeland zal maken, speelt er zich tussen hem, zijn vader Hector en zijn broer Kay heel wat af, dat de kinderen op het puntje van de stoel doet zitten. Luidruchtig spel van Kay, clownesk optreden van Arthur, bekwaam gebruik van allerlei ridderattributen, spannende, ondeugende opdrachten van de tovenaar (‘doe eens iets wat niet mag heel goed’), en dat alles in een tomeloze vaart en binnen het uur tot een koninklijk einde gebracht. Het kasteel wordt verbeeld in een tijdloos, abstract decor, dat er heel mooi uitziet.

Leeuwarder Courant – 5/10/89

Van zo’n recensie werden we natuurlijk allemaal blij. Een flinke stap vooruit. Van een achteraf-zaaltje in een club- en buurthuis (ook heel leuk) naar de theaterzaal van de Lawei (Drachten). Nu ik de recensie weer teruglees, stromen de herinneringen weer omhoog. Wat hebben we gelachen tijdens de repetities. Kay – met ooglapje (Eric) moest met een prikpen een ballon lek prikken. Al die stoere kerels die het zwaard niet uit de steen konden trekken. Hahaha. Ik denk dat onze kracht ook was dat we de doelgroep (6+) goed kenden. We hadden (hebben) alle drie kinderen in de leeftijd van het publiek. Je zou kunnen zeggen: “We maakten deze voorstelling voor onze eigen kinderen (Yoko, Marlinn en Jules) en we vonden het fijn dat ook andere kinderen kwamen kijken.”

Het boek ‘De Nevelen van Avalon’ (1983 – Marion Bradley) en de Disney-tekenfilm ‘Merlijn de Tovenaar’ (1963 – The Sword in the Stone) waren de belangrijkste inspiratie-bronnen. Ik denk dat ‘Door ’t Dâk’ ook de eerste samenwerking was met Derk (van Dieren) uit Harlingen. Hij maakte Excalibur – het legendarische zwaard dat de jonge Arthur uiteindelijk uit een (graf)steen trekt. Het fijne is dat we nu – ruim dertig jaar later – nog steeds goede vrienden zijn. Derk en Eric zijn ook al een keer op bezoek geweest in Mozambique. Heel fijn.

Een laatste detail. Een grapje van de grafisch vormgever … heb je het gezien? Het ‘dakje’ op de A van DAK? Ik vind dat leuk. Gniffel, gniffel, gniffel. Op de website van De Broertjes lees ik dat ze deze voorstelling 112 keer hebben gespeeld. Dat is een aantal waar menig jeugdtheater-gezelschap jaloers naar kan verlangen.

Twee weken na de première verhuisde Rob met zijn gezin naar Stiens. Wij vertrokken drie maanden later uit Wyns, op naar Bergen op Zoom. Maar dat was niet onze laatste samenwerking. Later in deze serie vertel ik over ‘AUditie’, nogmaals een jeugdtheatervoorstelling met ‘De Broertjes’.

In de serie: REPERTWAAR

Repertwaar (2)

Tags

Anton Tsjechov, Bertolt Brecht, De bittere tranen van Petra von Kant, De Blauwe Stoep, De Blauwe Stoep. Leeuwarden, Een maand later, Harold Pinter, Improvisatie, Jack Wouterse, Katzelmacher, Ken Kesey, Kreativiteitscentrum, Leeuwarden, Moskou, Regisseur, Reiner Werner Fassbinder. Politie, Repertoire, Tamara Schoppert, Theater, Weblog, William Shakespeare, Wyns

Zonder posters, zonder flyers

Zoals ik vorige week al schreef ging er heel wat regiewerk aan vooraf, voordat ik de titel ‘regisseur’ op mijn denkbeeldige visitekaartje schreef. Dat deed ik wel na onze verhuizing van Wyns (Friesland) naar Bergen op Zoom (december 1989). Daarvoor was ik de theater- en dramadocent van het Kreativiteitscentrum (later: De Blauwe Stoep) op het Gouverneursplein in Leeuwarden.

De Blauwe Stoep (later Restaurant Sems)

Een (theater)cursus duurde gemiddeld 12 tot 14 weken. Twee uurtjes per week. Deze cursussen hadden soms wat specifiekere omschrijvingen zoals ‘Theater voor beginners’, ‘Spel en improvisatie’, ‘Theater voor gevorderden’, ‘Van tekst tot Podium’. Veel van deze cursussen eindigden met een presentatie. Bij cursussen met beginners werkten we hooguit drie sessies aan een korte presentatie. Bij andere cursussen was het eindproduct wat belangrijker, dwingender.

Belangrijk bleef altijd dat ALLE cursisten een min of meer evenwichtig (even groot) aandeel kregen in zo’n voorstelling. Dus werd een belangrijk personage soms door drie verschillende acteurs (m/v) gespeeld. Ik geef er zo nog een voorbeeld van.

Welke stukken herinner ik me? ‘Katzelmacher‘ (Reiner Werner Fassbinder). Ik heb de film nooit gezien. De theatertekst vond ik bij Piek, Theatergroep in Utrecht (Nederlandse tekst / vertaling Sabine Walther & Dennis Meyer). Ik herinner me dit als een prima cursus / voorstelling.

Meet and Greet with Anton Tsjechov in Moskou (augustus 2009)

Fragmenten uit ‘Een Midzomernachtsdroom‘ (William Shakespeare), ‘Drie zusters‘ (Anton Tsjechov) en ‘Kaukasische Krijtkring‘ (Bertolt Brecht). Een korte eenakter van Harold Pinter – ik herinner me de titel ‘Taxicentrale’ maar zeker ben ik er niet van. ‘De bittere tranen van Petra von Kant‘ (Reiner Werner Fassbinder). Een eigen bewerking van ‘One flew over the Cuckoo’s nest‘ (Ken Kesey) met Jack Wouterse als gastacteur in de rol van de zwijgende indiaan.

Nog een paar titels. ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) en ‘Jan Rap en zijn maat‘ (Yvonne Keuls). Een improvisatie-stuk: ‘Camping Ljouwert’. En ‘Professor magiër’ – een jeugdtheater-voorstelling met studenten van de (Christelijke) pedagogische academie. Natuurlijk herinner ik me Tamara Schoppert (Tryater) als initiatiefnemer en hoofdrolspeelster.

Een mooie tijd. Nog één bijzonder feitje. Ook ‘Een maand later‘ (Jan Donkers) was een productie met acht studenten van dezelfde pedagogische academie. Ik splitste de vrouwelijke hoofdrol op in 5 of 6 deel-personages. Een serieuze Monica, een slordige Monica, een flirtende Monica, een sexy Monica, enzovoort. Een half jaar – misschien wel een jaar later – werd ik gebeld door de politie. Ze wilden een gesprek. Goed. Geen idee waarover maar ik kende de agent (van jeugd- en zedenzaken). Hij wilde me iets vertellen. Kort na onze voorstelling van ‘Een maand later’ werd er aangifte gedaan door een jonge vrouw van ‘aanranding’. Overschrijdend seksueel gedrag. De man werd nog dezelfde dag gearresteerd. Hij gaf onmiddellijk toe dat hij deze jonge vrouw (een van mijn cursisten) had ontmoet in een bar. Zij was erg geïnteresseerd in deze man. Zij verleidde hem met zeer expliciete, seksueel getinte teksten. Hij vond het wel een beetje raar maar zei toch ja tegen al haar avances. De agent herkende de ‘teksten’ die de man citeerde. Hij had namelijk de (mijn) voorstelling gezien. Hij nodigde de vrouw opnieuw uit en confronteerde haar met zijn veronderstelling. Zij gaf onmiddellijk toe. Ze had nog nooit sex met een man gehad maar door de theaterteksten die zij had geleerd, dacht ze ‘bewapend’ het amoureuze strijdtoneel te kunnen betreden. Hoe verdrietig. Hoe fout. De agent verweet mij niets maar vroeg zich wel af of ik me bewust was dat ‘theater’ dit effect kan hebben op jonge mensen. Ik moest eerlijk bekennen dat ik daar nooit had over nagedacht. Een les voor de toekomst? Misschien wel … maar wie kan zo’n scenario bedenken? Stof voor een voorstelling … vind je niet?

In de serie: REPERTWAAR

David van Kampen

Tags

Amsterdam, Bartlehiem, Beeldende kunst, Bergen op Zoom, David van Kampen, Dokkumer Ee, Elfstedentocht, Familie, Friesland, Ine, Schilderij, Wijns, Wyns

Laat ik beginnen met de foto.

Dokkumer Ee – David van Kampen

Ik heb het schilderij zelf een titel gegeven: “Dokkumer Ee”. Ik weet niet of de schilder zelf ook een titel gaf aan dit werk. Als je goed naar de foto kijkt zie je dat het schilderij op de grond staat. Ik maakte deze foto in november 2017 toen ik het grote huis in Bergen op Zoom opruimde en uiteindelijk verliet voor iets veel kleiners in Ossendrecht. Een deel van de kunst heb ik laten verschepen naar Mozambique. Een deel is terecht gekomen in Ossendrecht. Dit werk staat nog in de opslag. Onderstaand werk van David van Kampen hangt nu bij mijn dochter in Heemstede.

Op weg, op zoek – David van Kampen

Waarschijnlijk vragen jullie je nu af wat de titel ‘Dokummer Ee’ betekent. Ik geef een woordje uitleg. Wij woonden van 1983 tot eind 1989 in Wyns in Friesland. Wyns ligt aan de Dokkumer Ee, net als het buurtschap Bartlehiem. Bij velen bekend van het bruggetje en het kruispunt tijdens de Elfstedentocht. Vlak bij dat water-kruispunt woonden de kunstenaar en zijn gezin. De hele gemeenschap van Wyns en Bartlehiem telde nauwelijks 150 zielen. Uiteraard kenden wij bijna iedereen. Onze kinderen gingen naar de plaatselijke basisschool. Ik was jaren actief in het dorp. Kaatsen, activiteiten met de kinderen van de school en het jaarlijkse dorpsfeest. En zo ontstond ook onze vriendschap met David en Janny. We hebben beiden op hetzelfde Centrum voor de Kunsten lesgegeven (maar niet in dezelfde jaren).

We verzonnen toneelstukjes zoals “Moord op de Sultan” voor het dorpsfeest. David maakte de decors, de hoeden en de kromzwaarden. Hij speelde zelf ook een klein rolletje. We hadden tijdens de voorbereiding de grootste lol. In die periode kochten we twee grote werken van David – uit twee verschillende periodes.

En toen gingen we elk een andere kant uit. Wij naar Bergen op Zoom en zij verkochten hun boerderij en kochten een boot die vlak bij het Centraal Station van Amsterdam in het water lag. Zowat op de kop van de Zeedijk. De boot diende tijdelijk als Airbnb-avant-la-lettre. Een hostel. Ik heb er verschillende keren gelogeerd. In die tijd maakte David veel papier/karton werk. Knipsels in heel veel laagjes en vaak zag je naar de grond gebogen, zoekende figuren op zijn werk. Een beetje zoals het figuur op de bovenste foto. Hij attendeerde me op de zoekende mensen op kade. Op zoek naar kleine bolletjes, restantjes van een of andere drug.

Het contact verwaterde toen zij terug naar Leeuwarden verhuisden. Soms hoorden we nog iets via via maar dat is ook al zeker vijftien, twintig jaar geleden. Of zij ooit hebben gehoord dat Ine is overleden weet ik niet. Gisteren googlede ik zijn naam. David van Kampen. Hij heeft een website – Atelier David van Kampen – en woont nog steeds in Friesland. In Sint-Jacobiparochie. In september wordt hij 80.

De informatie die ik op Wikipedia lees is zeer beknopt en onvolledig. Zo weet ik zeker dat er een beeld van hem in Franeker staat en een monument op het kleine pleintje bij de Sint-Vitus kerk in Wyns. Met daarop de geschiedenis van het dorp. Ik weet het omdat ik betrokken was bij de onthulling ergens in de 80’er jaren.

De geschiedenis van Wyns (Wijns)

Ik word weemoedig. Een golf van nostalgie overspoelt me. Mooie herinneringen aan onze jaren in Wyns (Wijns).  

Nog even iets over het schilderij Dokkumer Ee. Volgens mij schilderde David dit in 1976. Als ik het me goed herinner is Edwin het babytje. Een leeftijd- en klasgenoot van Catelijne. Of zijn het toch Ine en Catelijne? In mijn fantasie zijn zij dat altijd geweest. Het haar van de vrouw is het lampenkapje dat bij David en Janny boven de keukentafel hing. En de lakentjes en de rivier vloeien in elkaar over … zo vloeien mijn gedachten aan het water van de Dokummer Ee – waar ik heb leren schaatsen – over in de waterrekening die ik zometeen in Matola Rio moet gaan betalen …

In de serie: BEELDENDE KUNST en #33/40

WC, mannelijk of vrouwelijk

Tags

De, Het, Lidwoord, Taal, Taalgevoel, Trein, Vrienden, WC, Wyns

Ik ga niet schrijven over gender-neutrale toiletten of over het verschil tussen dames- en herentoiletten (*). Maar over het lidwoord horende bij het zelfstandig naamwoord: ‘WC’. Wat moet het zijn: DE WC of HET WC?

De NMBS (Belgische spoorwegen) geeft het verkeerde antwoord.

Op de trein ROOSENDAAL – ANTWERPEN

Ik stap in Roosendaal over op de trein naar Antwerpen. Ik ben goed op tijd. Ik zoek een rustig compartiment uit en loop voorbij de WC. En wat ziet mijn oog … “Het WC tijdens een halte in een station niet gebruiken.”

Ai … pijn aan mijn ogen. Ik zet mijn rugzak neer en haal mijn telefoon boven. Ik maak een foto van dit tweetalige bordje. Ik vraag dezelfde dag nog aan een paar vrienden wat het juiste lidwoord is van WC. Ik noteer een 100%-score voor DE. Maar er is een lichte twijfel als ik HET opper. Ja … in het dialect zeggen ze … enzovoort.

Rest de vraag … waarom DE en niet HET? Zouden de mensen bij de NMBS die dit bordje hebben bedacht, hebben vervaardigd en hebben bevestigd allemaal gedacht hebben dat het ‘HET WC’ moet zijn? Ik betwijfel het. Misschien was het een Franstalige afdeling die deze opdracht heeft uitgevoerd. Ik neem de proef op de som en laat Google Translate het zinnetje ‘L’usage du WC est interdit’ vertalen. Dan verschijnt er keurig: ‘Het gebruik van de WC is verboden.’

Ik Google nog wat verder. WC is mannelijk. DE WC, DEZE WC. Ik vind bij KdV – Taalmakers de volgende uitleg:

Zo zit de vork in de steel: de wc is correct. Dit is echter een uitzondering op de ‘regel’, omdat wc eigenlijk een afkorting is van het onzijdige watercloset.

De Nederlandse taal kent naast het onbepaalde lidwoord een, nog twee bepaalde lidwoorden: het en de. Voor onzijdige woorden schrijven we het, en voor mannelijke en vrouwelijke woorden de. Algemene regels voor het gebruik van de en het bestaan helaas niet, enkel regelmatigheden en de hiermee gepaarde uitzonderingen. Gelukkig helpt ons taalgevoel een handje.

Geen duidelijke regel? Dan is er ruimte voor verwarring. Zoals bij wc. Wc is de afkorting van het Engelse water closet, een onzijdig woord. Het geslacht van een afkorting is doorgaans hetzelfde als het volledige woord, maar dus niet bij wc. De afkorting wc wordt algemeen opgevat als een mannelijk de-woord.

Waarom wc dan niet de regel volgt? Omdat de afkorting waarschijnlijk niet in ons taalgebied is ontstaan uit water closet, maar rechtstreeks als Engelse afkorting is overgenomen. Zo werd the wc al snel de wc.

Deze verwarring over lidwoorden brengt me terug naar onze gezamenlijke maaltijden in Wyns. Huisgenoot Rob sprak consequent over DE zout. Alle anderen vroegen om HET zout door te geven. En wat is juist? Het schijnt allebei correct te zijn …

(*) Dan had ik bijvoorbeeld iets kunnen schrijven over de veel langere rijen bij de DAMES. En waarom er nooit een discussie is op een vliegtuig of in de trein of de WC voor mannen of vrouwen is. Ook op naturisten-campings vind je dit onderscheid niet.

1000 vragen aan mezelf (21)

Tags

1000 vragen, Avek, Isabel, Koen, Kuiten, Lente, Moedig, Schoenenschraper, Traditie, Wyns

De figuurlijke wekker loopt weer af … “Koen het is tijd om weer wat vraagjes te beantwoorden”. Ik geef er gehoor aan maar eerst nog even een figuurlijke pluim voor Marion L, MS en Vlinder1960. Ook Beer en Colette reageerden via FB. Zij hadden een juiste omschrijving bij de foto die ik op 30 oktober plaatste.

Wat is dit?

Het is inderdaad een schoenen- of laarzenschraper – ingebouwd in de voorgevel van een huis – dicht bij de voordeur. In dit specifieke geval in het huis van vriend Werner in Boechout. Is dit een Belgisch fenomeen? Ja, wie weet? In Nederland droegen mensen vaak klompen en die liet je buiten staan – met of zonder slijk. Maar minstens zoveel dank aan Daniela, AnneMarie, Géa, Bermalbooks, Trienette, Sandravda, Rietepietz, Suskeblogt en Regenboogvlinder want ook zij reageerden met inventieve antwoorden.

326. Welke vraag is je al te vaak gesteld?

Of het niet heel gevaarlijk is in Afrika. Zeker om er te wonen … en meestal beantwoord ik die vraag heel vriendelijk. Vaak met de opsomming wat er in Bergen op Zoom allemaal is gebeurd. Tweemaal onze auto gestolen voor de deur, inbraak in huis, verschillende inbraken in ons schuurtje, dochter die vlakbij huis ernstig is lastig gevallen door een creep … daarna hoef ik niet verder te antwoorden. En dan beëindig ik zo’n antwoord met de volgende dooddoener: “Niet alle slangen in onze tuin zijn giftig. Zeker de tuinslang niet.”

327. Is alles mogelijk?

Niet een erg boeiende vraag. Veel te ruim … is alles mogelijk? Waar gaat dit over? Ik pas wegens desinteresse.

328. Hoe traditioneel ben je?

Niet heel erg traditioneel. Ik heb veel zaken in mijn leven gedaan die niet meteen het etiket ‘traditioneel’ verdienen. Ik ben ook geen grote vernieuwer of super progressief. Ik ben ondernemend en niet bang voor verandering. Ik hou wel van tradities maar kan ze ook gemakkelijk negeren.

329. Kent iemand je diepste geheimen?

Nu moet ik heel hard gaan nadenken wat mijn diepste geheimen zijn. Deel ik die? Ja, meestal wel maar misschien zijn dat dan weer geen ‘diepste geheimen’. Een paar zaken houd ik voor mezelf en daar ga ik uiteraard hier niet over schrijven.

330. Hoe ziet je ideale partner eruit?

Ik heb mijn dag niet of de vragen bevallen me niet. Ik geef de voorkeur aan de laatste mogelijkheid. Goed, ik antwoord waarschijnlijk heel clichématig. Een ideale partner is iemand die je volledig vertrouwd, waarmee je kunt lachen en geinen. Iemand die tegen een stootje kan en niet bang is om mij van repliek te dienen. Of ging de vraag over het uiterlijk? Boeiend … euh … niet dus. Ik ben trouwens heel blij met met het visuele plaatje van mijn partner. Isabel dus. En dat ze ook nog ’s nachts naast me ligt, is mooi meegenomen. Dat laatste zinnetje is een letterlijke quote uit de musical Chicago.

331. Waar hunker je naar?

Alweer een vraag waarvan ik denk … laat maar. Ik krijg vandaag de kriebels van woorden als ideaal, partner, hunkeren. Waar verlang ik heel erg naar? Als ik antwoord: “Naar de volgende vakantiereis’ of ‘Een goedbetaalde opdracht” of ‘Een nieuwe auto’ … dan denk ik meteen dat dat geen hunkeren is maar dat zijn wensen. Hunkeren is meer iets van zuchten, begeren, ongeduldig verlangen, ziekelijk smachten, snakken … zoals in stripverhalen uitgedroogde woestijnbezoekers hunkeren naar een slok water. Ik hunker naar betere en interessantere vragen.

332. Ben je moedig?

‘Koen’ betekent ‘dapper / moedig’. En dat ben ik meestal wel. Niet roekeloos moedig, eerder voorzichtig – bedachtzaam moedig.

333. Is er voor alles een juiste plaats en tijd?

Vast wel maar ik ben niet zo van dat soort waarheden. Tegeltjeswijsheid. Af en toe leuk om tegen te komen op Twitter maar wat heb ik eraan? Wijlen Johan Cruijf had er vast een eigen draai aan kunnen geven.

334. Waar voel jij je te goed voor?

Ik dacht eerst te antwoorden … voor niets. Maar natuurlijk word ik niet graag ongevraagd voor het karretje van een ander gespannen. Of word ik of mijn mening misbruikt om iets voor elkaar te krijgen. Daar pas ik voor.

335. Zou jij een jaar zonder mensen kunnen?

Een soort ‘Wat-Als vraag’. Politici beantwoorden die zelden. Ik ben geen politicus maar wat moet ik met deze vraag? Beantwoorden. Goed. Ik denk dat ik het zou kunnen … alhoewel … Waar haal ik alles wat ik nodig heb vandaan? Voedsel, huisvesting, water, energie …? Zijn daar dan wel of geen mensen voor? Een onbewoond eiland? En weet ik van tevoren dat het maar één jaar is? Dus het eerlijkste antwoord is gewoon … nee dat kan ik niet. Laat staan dat ik het zou willen.

336. Wanneer was je voor het laatst trots op jezelf?

Er lag een flinke kluslijst op me te wachten. In en rondom het huis. Geen hele grote zaken. Niets dat onmiddellijk actie vereist. Dus was er alweer sprake van uitstel-gedrag. Tot ik afgelopen vrijdag de geest kreeg. De lijst is gehalveerd. De voldoening is groot zeker als ik beloond word met complimenten en heel veel kussen van ‘de ideale partner’.

337. Ben je nog steeds dezelfde persoon als vroeger?

Nee. Gelukkig niet. En natuurlijk ook een beetje wel. Net als de meeste mensen ontwikkel ik me. En het fanatieke wat ik in me had is fel verminderd. Ik ben een veel mildere variant van mezelf dertig, veertig jaar geleden.

338. Waarom heb je gekozen voor het werk dat je nu doet?

Theatermaken. Regisseren. Schrijven.

Ze liggen in elkaars verlengde. Ik ben een verteller. Ik ben opgegroeid tussen boeken en verhalen. Wij gingen naar de film, naar het (jeugd)theater. Mijn ouders lazen ons voor of verzonnen verhalen. Ik heb dat altijd prachtig gevonden. Dat wilde ik ook. Mijn fantasie gebruiken en vorm geven. Toneel spelen. En dat delen met anderen. En zoals ik graag herhaal … “Ook ik heb van mijn hobby mijn beroep kunnen maken.”

339. Welke slechte gewoonte heb je?

Ik heb daar al vaak op geantwoord. Ik ben een uitsteller. Soms is dat geen enkel probleem – hooguit voor mezelf – maar soms wacht een ander op ‘iets’ van me en dan wordt mijn uitstellen irritant. Mea culpa.

340. Vaar jij je eigen koers?

Ja, dat denk ik wel. Ik zit aan het roer en navigeer. De bemanning van ons kleine bootje heeft wel degelijk invloed op die koers. Gelukkig maar want anders zou het een eenzame tocht worden. Nu ontdekken we samen onbekende kusten en mooie eilandjes.

341. Waar kun jij over doorzeuren?

Ik hoop dat anderen – die deze vraag over mij beantwoorden – geen lange lijstjes op kunnen dreunen. Ik denk dat het vaak herhalen van ‘prioriteiten stellen’ wel een dingetje is. Zeker voor Isabel. Haar wensen-lijstje is mooi maar vaak groter dan de portemonnee. En dan komt Koen weer aanzetten met … prioriteiten stellen querida. En plagend kom ik steeds terug op het verlies van de huwelijks-aanzoek-ring die ik Isabel gaf.

342. Is elke relatie te redden?

Nee, natuurlijk niet. Daar zijn ook in mijn omgeving voorbeelden van die ik hier niet zal toelichten.

343. Met welk lichaamsdeel ben je tevreden?

Mijn benen – meer specifiek mijn kuiten. Of ik dat ook echt vind? Eerlijk gezegd weet ik dat niet maar het is wel frappant hoe vaak Ine dat heeft gezegd. En ook Isabel spreekt heel regelmatig in bewonderende termen over mijn benen. Hahaha.

344. Hoe hou je het leven spannend?

Door een goede mix van vertrouwde zaken te herhalen en te koesteren en nieuwe dingen toe te voegen. Bijvoorbeeld onze vakantiebestemmingen. Veel variatie in activiteiten en bestemmingen. Vaak nieuwe restaurants uitproberen. En we zijn niet het hele jaar samen. Ik ben af en toe in mijn eentje in Nederland en dan weer elders in Afrika. Dat houdt het ook spannend. Even afstand nemen van dagelijkse patronen, verlangen naar elkaar en dan weer samen zijn. Een prima formule.

345. Kun je goed presteren onder druk?

Ja. Dat kan ik prima. Ik slaap dan wel minder maar daar heb ik overdag geen last van.

346. Welke levensfase heb je als prettig ervaren?

Moeilijk kiezen. Ik heb het altijd wel naar mijn zin gehad. Onze jaren in Wyns (Friesland) waren erg prettig. Een grote boerderij gekocht en deels opgeknapt en verbouwd. Prettig, creatief werk. Samenwonen met twee gezinnen. Veel samen delen. De kinderen op de (basis)school doen het goed. Ik ben actief in het dorp. Ik sport. Een prima tijd. Maar ik had net zo goed een andere periode kunnen beschrijven.

347. Vind je andere mensen net zo veel waard als jezelf?

Ken je de term ‘evenwaardigheid’? Dat was een zeer belangrijk uitgangspunt van de Avek. De opleiding tot docent drama (*) in Leeuwarden die ik heb gedaan. Ik heb me daar altijd voor de volle 100 procent in kunnen vinden.

348. Heb je altijd een keuze?

Ja, hoezo? Beste vragensteller … wanneer is er een situatie waarin je geen keuze hebt?

349. Wat is je favoriete seizoen?

De lente.

Foto: Pixabay

De dagen worden langer, alles staat in bloei. Veel groen, veel kleuren, bloemen in bermen. Rokjesdag is in aantocht. Het is nog niet te heet. En de zomervakantie komt eraan … Eerlijk gezegd ben ik tamelijk seizoen-ongevoelig. Een mooie herfst met schitterende rood-bruine tinten – niks mis mee. Koude, zonnige winterdagen waarop er geschaatst kan worden. Helemaal top. Zwoele zomeravonden rondom een vuurtje en pas gaan slapen als het weer licht wordt. Natuurlijk hou ik daarvan.

350. Hoe had je willen heten als je zelf je naam had mogen uitzoeken?

Ik ben heel tevreden met mijn naam. Ik weet niet beter … hahaha. Op mijn paspoort staat weliswaar KOENRAAD – dat moest destijds van de burgerlijke stand. Ik ben altijd KOEN genoemd en ik kan niet zo snel een alternatief bedenken.

In de serie: 1000 VRAGEN AAN MEZELF

(*) Officieel ben ik afgestuurd als ‘Docent expressie door Woord en Gebaar’. Op de AVEK gebruikten we de term ‘Docent Ekspressie en Kommunikatie’ (70’er jaren spelling). Het diploma is ‘Docent drama’.