Ik schrijf zelden over films die ik heb gezien. Vandaag maak ik een uitzondering. Ik las ergens in een recensie: ‘The King, goed voor een middagje bankhangen op een regenachtige zondagmiddag.’ Ik check de ingrediënten: we hebben een bank, het is zondagmiddag, de regen ontbreekt maar buiten wordt het algauw donker. De televisie gaat aan. Isabel zit onder een dekentje, ik zit in het andere hoekje van de bank. Netflix. Ik ga op zoek naar ‘The King’. Ik weet nauwelijks iets over de film, ja … het is een kostuumdrama en het is deels gebaseerd op stukken van William Shakespeare. Meer weet ik niet.
Let op: spoilers.
Hal, de jonge kroonprins van Engeland leeft zijn eigen leven. Hij heeft lak aan het gekonkel aan het hof. In de kroeg met vrienden en vriendinnen voelt hij zich meer op zijn gemak. Maar ja, dan gaat tirannieke papa (Henry IV) dood en zit er niets anders op dan de kroon van Engeland te accepteren. Hij wil geen kopie worden van zijn wrede, oorlogszuchtige vader. Maar als hij verraders ontdekt aan het hof en de Franse kroonprins hem uitdaagt, dan zit er niets anders op dan de strijd aan te gaan met de Franse aartsvijand. Komen de termen ‘Honderdjarige oorlog’ en ‘De slag bij Azincourt’ je bekend voor? Dan verraad ik niets als ik zeg dat Henry V de Engelse koning was op dat slagveld en John Falstaff zijn legeraanvoerder. De slag van Azincourt (25 oktober 1415) komt vaak voor in historische romans die zich afspelen in de vijftiende eeuw. Ook Bart van Loo vertelt er over in De Bourgondiërs.
Is dit een actiefilm? Een historische oorlogsfilm? Ja, allemaal een beetje waar maar het is ook een acteursfilm. De voor mij onbekende, jonge hoofdrolspeler Timothée Chalamet laat veel aspecten van zijn karakter (Hendrik V van Engeland) zien. Ik ben gecharmeerd van deze jonge acteur. Isabel ook trouwens. Ik lees dat hij Paul Atreides speelt in de nieuwe Duin verfilming. Ik kijk er nu al naar uit.
Na het zien van de film scrolde ik wat door recensies. De film wordt in het algemeen goed ontvangen. Ik lees dat de regisseur en scenarioschrijver(s) de Shakespeare-verhalen (Henry IV deel 1 en 2 en Henry V) wilden verfilmen voor een groot publiek op de wijze van Game of Thrones. Daar zijn ze deels in geslaagd vind ik. Ik kijk met plezier terug op een zondagmiddagje bankhangen.
Een paar dagen geleden sloeg ik de laatste (digitale) bladzijde om van de roman ‘In het gezelschap van de courtisane’ van Sarah Dunant. Het is het tweede boek van een Italiaanse trilogie. Ik las eerder ‘De geboorte van Venus’. Waarschijnlijk zal ik ook het derde boek lezen.
“Het is 1527, en de Sacco di Roma is in volle gang: een woeste plundering waarbij Rome door een huurleger volledig onder de voet wordt gelopen. Terwijl de stad in brand staat weten twee van haar meest kleurrijke bewoners te ontsnappen. Fiametta is een wonderschone courtisane, Bucino de dwerg die haar met raad en daad bijstaat. Vroeg in de ochtend na de overval gaan ze op weg naar Venetië, een stad waar, menen zij, het geld op straat ligt. Bucino is slim, zijn ogen zien alles en hij heeft een scherpe tong, Fiametta is mooi en handig. Al snel doen zij met hulp van een jonge, blinde genezeres en een scanduleuze dichter uit Rome weer goede zaken. Maar Venetië is een stad die zo zijn eigen verlokkingen kent en de grootste uitdaging blijkt uiteindelijk die jonge, blinde vrouw die hun leven en uiteindelijk ook hun hart binnen weet te dringen – met vernietigende gevolgen voor allen.”
Ik wil het niet echt over het boek hebben in dit logje. Al bij al vond ik het boek geen hoogvlieger, zeker niet een boek dat ik vrienden meteen zou aanraden. Een beetje een veel te lang uitgemolken idee. Ik weet niet waar de schrijfster is begonnen. Wat was de start van haar idee? Mogelijk een schilderij van Titiaan. ‘Venus van Urbino’. Een hoofdpersonage in dit boek is een courtisane (een deftig woord voor prostituee) van menig vooraanstaand Venetiaan. In het boek ontmoet ze de schilder Titiano. Zij poseert met regelmaat naakt voor deze begaafde kunstenaar. Op de boekcover zie je een detail van het schilderij. Het totale schilderij zie je hieronder …
Venus van Urbino – Titiaan, 1538, olieverf op doek, 119 x 165 cm, Uffizi museum, Firenze
Ik ben tweemaal in Firenze geweest (1981 en 2015) en bezocht uiteraard beide keren het Uffizi museum. Ik heb dus tweemaal oog in oog gestaan met deze dame. Nee, met dit schilderij. De tweede keer liep ik door het museum met een koptelefoon. Een woordje uitleg bij de topstukken. Ik weet dat ik oa. naar dit schilderij heb gekeken. Ik heb in de museumwinkel ook een ansichtkaart gekocht van dit schilderij voor mijn hele kleine verzameling ‘naakten’. Het verhaal dat de audio-gids me vertelde ben ik vergeten. Door het lezen van het boek ben ik wat meer gaan opzoeken. Wat blijkt? Titiaan schilderde dit werk in opdracht van de Graaf van Urbino (Guidobaldo della Rovere 1514-1574). Vandaar de titel van dit kunstwerk. Waarschijnlijk heeft Titiaan zich laten inspireren door een ander Italiaans werk. ‘Slapende (of rustende) Venus’ van zijn vriend en leermeester Giorgione.
Rustende Venus – Giorgione ca. 1510, olieverf op doek, 108.5 x 175 cm, Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden
Het grote verschil tussen de twee schilderijen is de blik van Venus. Titiaan laat haar recht naar de toeschouwer kijken. Dat was nieuw. Meestal waren afgebeelde half-naakte dames Griekse of Romeinse godinnen. Of bijbelse figuren. Deze Venus (godin van de liefde) is een aardse dame. Volledig naakt ligt ze op een rustbed met witte lakens en witte kussens. In haar rechterhand heeft ze een bosje bloemen. Rozen? Ze draagt een armband en oorbellen. Haar weelderige donkerblonde haar hangt losjes gedrapeerd over haar rechterschouder. Voor sommigen was (is) dit schilderij schokkend. Plots werd er een andere betekenis gegeven aan de linkerhand. Wat doen die vingers daar? Gaat dit om vleeslijk, seksueel genot? Bijzonder in deze context is natuurlijk het doorkijkje rechtsboven. We zien een alledaags tafereel: dienstmeisjes doorzoeken (waarschijnlijk) een kledingkist. Het is late namiddag als we naar de lucht kijken. Nadert er een onweer? Het slapende hondje versterkt dan weer de rust van het hoofdpersonage.
Zelfs een paar eeuwen later was dit schilderij aanleiding voor heftige discussies. Zo noemde de Amerikaanse schrijver Marc Twain in 1880 de Venus van Urbino‘walgelijk en schunnig.’ Het schilderij werd ook de inspiratie voor andere schilders. Zoals het schilderij ‘Grande Odalisque’ (haremdame) van Jean-Auguste Dominique Ingres.
Grande Odalisque – Jean-Auguste Dominique Ingres, 1814, olieverf op doek, 91 x 162 cm, Musée du Louvre, Parijs
Of het beroemde werk van Édouard Manet – Olympia.
Olympia – Édouard Manet, 1863, olieverf op doek, 130.5 x 190 cm, Musée d’Orsay, Parijs
Ook dit schilderij werd om dezelfde reden verguisd. De dame kijkt veel te uitdagend naar de toeschouwer. Ook het schilderij ‘Le déjeuner sur l’herbe’ van dezelfde schilder kreeg dezelfde kritiek.
Le déjeuner sur l’herbe – Édouard Manet, 1863, olieverf op linnen, 206 x 269 cm, Musée d’Orsay, Parijs
Dus ook een onderdeel van de mural in onze tuin kun je – via via – herleiden naar de Venus van Urbino.
Er zijn nog tientallen – misschien wel honderden – andere voorbeelden te geven van moderne of hedendaagse kunst die te herleiden zijn naar één van bovenstaande werken. Veel plezier met je eigen zoektocht.
Dat ik graag thrillers lees weten jullie waarschijnlijk wel. Ik schrijf hier af en toe een stukje over een boek dat ik net heb gelezen. Ik hou er zelfs een lijstje van bij. Klik HIER. In de rechterkolom kun je altijd zien welk boek ik nu aan het lezen ben. In mijn maandelijkse terugblik maak ik meestal kort melding van wat ik heb gelezen. Toos reageerde vorige week en attendeerde me op een serie (en auteur) die ik niet kende. Donna Leon. Al haar boeken spelen zich af in Venetië, toevallig ook het decor van twee boeken die ik afgelopen weken heb gelezen. De hoofdpersoon is Commissario Guido Brunetti. Ik ken haar boeken niet. Ik heb ooit een hele zwik Nederlandstalige epub-boeken gekregen. Ze staan opgeslagen op een externe schijf. Ik ging dus eens kijken of ik toevallig een boek heb van deze Amerikaanse schrijfster. Ja dus. Een paar ‘oudjes’.
Vorige week overleed Pieter Aspe. Vlaams misdaadauteur. Zijn naam kende ik wel maar ik heb nog nooit een boek van hem gelezen. Ooit heb ik wel eens – bij toeval – een aflevering gezien van de televisieserie Aspe met Herbert Flack in de rol van commissaris Pieter van In. Ik weet dat Brugge altijd het decor is in deze thrillerserie. Ik las ergens de vergelijking van Aspe met Baantjer. Amsterdam en commissaris de Cock. ‘Mijn naam is De Cock, met ceeooceekaa.’ Ook van Baantjer las ik nog nooit één boek. Ik zag wel enkele televisieafleveringen.
Best raar eigenlijk dat ik nog nooit iets heb gelezen van deze drie veel-schrijvers. Ik hou van het genre. Dat begon ooit met Agatha Christie (Poirot en Miss Marple) en Georges Simenon (Maigret). Het werd pas echt goed toen ik de Sjöwall en Wahlöö (Martin Beck) ontdekte eind jaren 70. Jef Geeraerts (Vincke en Verstuyft) was mijn meest geliefde Vlaamse (misdaad) auteur. Ik moet dan natuurlijk ook Henning Mankell (Kurt Wallander) vermelden, Jo Nesbø (Harry Hole) en Michael Connelly (oa. Harry Bosch). Ik hou op met die opsomming. Natuurlijk is het lijstje van thrillerauteurs met een vast hoofdpersonage veel en veel langer.
Op dezelfde externe schijf waar ik een paar boeken van Donna Leon vond, staan ook enkele oudere boeken van Pieter Aspe. In De Zevende Dag werd aan Herbert Flack gevraagd welk boek van Pieter Aspe hij geïnteresseerde lezers kon aanbevelen. Hij noemde onder andere het eerste boek: Het vierkant van de wraak. Laat dat nu toch op die schijf staan. Kortom mijn twee volgende boeken zijn van Pieter Aspe (Het vierkant van de wraak) en Donna Leon (Een stille dood). Respectievelijk het eerste en het zesde boek uit hun oeuvre. Oudjes want ze zijn geschreven in de 90’er jaren dus geen mobieltjes, internet, google en nog geen big brother – een stad vol camera’s. Een late kennismaking; ik ben benieuwd. Op naar Brugge en Venetië en dat zijn geen verkeerde bestemmingen. Ik heb beide steden een paar keer bezocht dus mogelijk herken ik af en toe iets.
Vrijdag eindigde ik mijn terugblik op de maand april met een vraag. Wie herkent ‘de fout’ op een altaarstuk van de Vlaamse Primitief Rogier van der Weyden?
Rogier van der Weyden – Annunciatietriptiek, kort na 1434
Links kondigt de aartsengel Gabriël de zwangerschap van Maria aan. In het midden krijgen Maria en Jozef kraamvisite. Jezus is de jonge boreling. Rechts de presentatie van het eerstgeboren Joods jongetje in de tempel.
En dan het ‘foute’ detail. Als je de term ‘spoiler alert’ of leeswaarschuwing ziet staan dan waarschuwen ze de lezer (de kijker) dat er details verraden worden van het verhaal. Waarschijnlijk is de ‘fout’ van Rogier van de Weyden bewust geschilderd. De symbolische betekenis daarvan ontgaat me.
Rogier van der Weyden – Annunciatietriptiek, kort na 1434
ps. In de reacties afgelopen vrijdag was het duidelijk dat Trienette het kruisbeeld had zien hangen. Dank aan alle staarders en bijbel-vroeters.
Mijn hele kindertijd was de (onze) poppenkast een belangrijk tijdverdrijf. We hadden een eigen poppenkast. Een stevig houten kist met gordijntjes. Ik denk dat we een stuk of zes, hooguit tien poppen hadden. De gangbare commerciële poppen. Jan Klaassen, Katrien, de champetter, een prinses, de koning, een grootmoeder, een boef, de duivel, een draak of krokodil. Poppen met een buigzame plastic kop, een stoffen kleed en twee armpjes / handjes. Je wijsvinger ging in de kop, je middenvinger en je duim gingen in de armpjes/handjes. Alleen de draak had geen handjes maar met dezelfde drie vingers kon je zijn bek open en dicht doen.
Bron: Catawiki.be
Ik heb de foto van het internet geplukt. Het lijkt een beetje op de poppen die wij hadden. Mijn broertje (onze Bart) was twee jaar jonger maar we hebben – zeker in de koudere periodes – heel veel samen gespeeld. We speelden met de coureurekes, met onze Märklin-treinen, met lego, meccano of met de poppenkast. We mochten de typemachine van mijn moeder gebruiken om onze scenario’s uit te werken. (*) We verzonnen zelf verhaaltjes die geïnspireerd waren op voorstellingen die we hadden gezien of boeken die we hadden gelezen. Ook de korte strips uit Ons Volkske en de Kapoentjes zetten wij om in poppenkast-dramatiek.
We oefenden veel, we waren best goed in de traditionele poppenkast-dynamiek. De boef die verschijnt en een zak vol gestolen spul meezeult. Natuurlijk vraagt hij het publiek om hem niet te verraden. Hij verstopt zich. Natuurlijk komt dan de champetter of Jan Klaassen, ze zijn op zoek naar de boef. “Hebben jullie de dief gezien?” Het publiek antwoordt – roept – uiteraard ja of nee. Dan volgt de vraag: “Links of rechts?” Natuurlijk begrijpt de champetter het verkeerd. De dief komt weer even terug en doet “sshttt” en verstopt zich weer. Een flinke achtervolging. De champetter en Jan Klaassen botsen op elkaar. Tenslotte worden er flink wat kopstoten uitgedeeld en wordt de boef gevangen.
Je kunt je waarschijnlijk wel voorstellen hoe dat ging. Bij aanvang lagen alle rekwisieten en poppen keurig klaar maar na een paar keer wisselen werd het al gauw een rommeltje achter de poppenkast. We schilderden ook vlijtig onze decors. Een bos. Een kasteel in de verte. Een kamer met een open haard. Een dorpsplein. Onze poppenkast had vier lampen. Twee witte, een rode en een groene. Vooral de rode lamp was spectaculair want met de aan-en-uit-schakelaar hebben we veel onweren veroorzaakt. Ook de opkomst van de Duivel werd ondersteunt door lichtflitsen en hard geklop tegen de binnenkant van de poppenkast. Uiteraard met de kop van de Duivel tegen de houten binnenkant. Poor Devil.
Hoogtepunt van het jaar was het jaarlijks bezoek van Pats Poppenspel aan ons dorp.
Pats Poppenspel met de daaraan verbonden kleurwedstrijd.
Ik vond het geweldig. Ik deed mijn best op de kleurplaat. Ik herinner me niet dat ik ooit won in tegenstelling tot de kleurwedstrijden van De Witte Mus – de plaatselijke ornithologische vereniging maar dat is een ander verhaal.
In mijn fantasie was het Nonkel Bob die de voorstellingen aan elkaar praatte (of was het echt zo?) en natuurlijk zelf in de poppenkast dook. “Vrolijke, vrolijke vrie-ienden, vrolijke vrienden dat zijn wij …” Of het echt Bob Davidse was weet ik niet. Het jaarlijkse verhaal was een Suske en Wiske avontuur maar ook Mon en Tuur van de Melkbrigade gaven acte de presence. “Milleke Melleke Mol, karwitsel, karditsel, kardol.”
De volgende weken speelden wij varianten van hetzelfde verhaal. Ons huis was volledig onderkelderd. Achteraan de patattenkelder, in het midden de ‘chaufache’ (de verwarmingsketel) en vooraan de grootse ruimte. Opslag en speelkelder. Dus ook de plaats van onze poppenkast. Bij de deur was de kassa, 1 frank per persoon. Toeschouwers waren mijn ouders en buurtkinderen. Een mooie herinnering. Jaren later maakten we een ‘grote’ poppenkast. Een houten frame dat we konden open en dicht klappen. Groene zijgordijnen. In die poppenkast konden we staan want we waren uit de oude kast gegroeid. Van deze poppenkast heb ik nog een foto, van de oude kast niet. Spijtig.
Toen leerde ik de familie Peeters kennen en zag plots poppenkast van een heel ander niveau. Bart tekende en schilderde de decors. Zij (Bart, Stijn en Kaatje) maakten zelf hun poppen. Papier maché. Mama Suuz was een innemende verteller. Interactie tussen een verteller buiten de kast en de figuren in de kast. De (theater) wereld ging steeds een beetje meer open. Dit kind (ik dus) speelde poppenkast op ‘provinciaal niveau’ en nu mocht ik meekijken – ook achter de schermen – van een team in de ‘pro league’. Heerlijk.
Nog steeds kan ik betoverd worden door de magie van het poppentheater. Van een eenvoudige handpop tot de professionele gezelschappen als Studio Peer (Fred Delfgauw) en FroeFroe (ook Boechoutse wortels).
(*) Deze typemachine is nu in bezit en gebruik door mijn zoon. Hij heeft natuurlijk ook een laptop maar zijn intieme schrijfsels en brieven worden nog steeds op dezelfde manier getypt als zijn oma zeventig jaar geleden deed.
Een teken van leven. Hartelijk dank voor de vele beterschapswensen. Ben ik beter? Ik zou graag ja antwoorden maar dat is bezijden de realiteit. Ik pak maandag wel mijn dagelijkse activiteiten weer op. Ik schreef vorige week dat ik er niet over wil schrijven. Daar is nauwelijks iets aan veranderd. Hooguit dit: ik heb (had) geen corona en ook geen malaria. Stop. Ander onderwerp.
GEKEKEN
Niet zoveel. Een paar actie-thrillers maar weinig dat echt indruk heeft gemaakt.
Het geheim van de meester (2021) – AvroTros. Nog steeds een mooi programma maar ik mis ‘het eerste team van experts’.
The Bold Type – vermakelijk, lichtvoetig amusement. Een soort Sex in the City 2.0 Een serie die Isabel meer bevalt dan dat het mij bekoort maar samen kijken is leuk.
Snabba Cash – Zweedse Netflix crimi. Doet me een beetje denken aan ‘The Wire’ qua onderwerp, niet qua impact en gelaagdheid.
GELEZEN
De Ommegang – Jan van Aken. Een dikke historische pil. Je gaat als lezer mee op reis met het hoofdpersonage. Twee soorten reizen: door zijn hoofd en door Europa. Helemaal tot de Oriënt en weer terug. Veel uurtjes leesplezier maar toch een lichte teleurstelling als ik terugkijk.
Politie – Jo Nesbø. Ik geloof dat dit alweer de tiende thriller is in de Harry Hole serie. Uitermate spannend. Heel vaak word je als lezer op het verkeerde been gezet. Eerlijk gezegd … misschien net een paar keer te vaak.
De geboorte van Venus – Sarah Dunant. Historische roman die heel lekker wegleest. Firenze in de zestiende eeuw. Een jong meisje ontdekt haar passie voor schilderkunst maar het keurslijf van haar opvoeding en de politieke realiteit vormen grote obstakels. Ik heb het graag gelezen.
Een gewaarschuwd man – Michael Connelly. Veruit mijn meest geliefde (thrillerauteur): Michael Connelly. Hij stelt me nooit teleur. In dit nieuwe boek is journalist Jack McEvoy opnieuw het hoofdpersonage. Geen Harry Bosch dit keer. Een aanrader als je van het genre houdt.
De roof – Daniel Silva. Hoofdpersonage in zijn boeken (thrillers) is altijd Gabriël Allon – meester-restaurateur en kunstkenner en Israelisch topspion. Een vermakelijke combinatie en dit keer best veel ‘kunst’, van Caravaggio tot van Gogh.
Het recht van de macht – David Baldacci. En nog maar een thriller. Een oudje dit keer. 1995. En dat is wel een beetje gek. Nog geen mobieltjes of internet. Nauwelijks camera’s. Een page turner maar geen aanrader.
GEDAAN
Het is raar maar ik herinner me nauwelijks iets dat afwijkt van het gangbare (corona-beperkingen) patroon. Zelfs het geplande reisje in het paasweekend hebben we uiteindelijk geschrapt. O ja … een dingetje dat ik ook al in maart heb gedaan. Ik plaatste elke ochtend een foto op Facebook met de vraag: ‘Waar was ik?’ Geen quiz, geen prijsvraag, gewoon fijn om wat in mijn vele foto’s te grasduinen. En ik heb mijn eerste ‘prik’ gehad, ik zou het bijna vergeten te vermelden.
NOG IETS EXTRA OM TE VERMELDEN
Ik heb best veel gelezen in april. Het is gek maar er zijn enkele ‘items’ die steeds opduiken. Ik ben er niet naar op zoek maar ze duiken voortdurend op. In boeken, in blogs, in artikels die ik lees, zelfs in films of series. Dante Alighieri en zijn Goddelijke Comedie. Opera. Caravaggio. In deze volgorde. Twee jaar geleden las ik met veel plezier ‘De Bourgondiërs’ (Bart van Loo). Nu luister ik in de auto naar de Klara-Podcast. Ik kom er nog een keer op terug.
TENSLOTTE
Om een beetje vrolijk te eindigen plaats ik een foto van een triptiek. Een schilderij (een altaarstuk) van de Vlaamse kunstschilder Rogier van der Weyden. Op Twitter zag ik een deel van dit triptiek met de tekst ‘Spoiler Alert’. Ontdekken jullie ‘de fout’? Prettig weekend, op naar een mooiere mei-maand.
Rogier van der Weyden – Annunciatietriptiek, kort na 1434
Wie herkent het woord ‘ekfrasis’? Ik heb het vermoeden dat Max en Toos nu in zichzelf ja antwoorden. Ik weet niet of ik dat woord al eerder (bewust) heb gehoord of gelezen. Ik las het gisteren in de biografie van Pieter Bruegel de Oude van Leen Huet. In het eerste hoofdstuk vertelt zij hoe de ‘Dulle Griet’ (het schilderij) naar Antwerpen (België) kwam. Een mooie wetenswaardigheid. Natuurlijk kan een omschrijving van de ‘Dulle Griet’ niet achterwege blijven. Ze gebruikt daarvoor de tussentitel: EKFRASIS: EEN ROOF VOOR DE HEL.
Ekfrasis is met andere woorden een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van wat het oog ziet. Het is een literair genre dat in de klassieke oudheid veel werd beoefend wegens gebrek aan foto’s en beeldmateriaal. Tegenwoordig is de term BEELDGEDICHT in zwang. Dat is niet precies hetzelfde want in poëzie is de dichter uiteraard veel subjectiever in de beschrijving.
Leen Huet heeft waarschijnlijk urenlang met een vergrootglas alle details van het schilderij bekeken. Vervolgens pakt ze pen en papier (ik ken haar niet dus het kan ook een dictafoon of een laptop zijn geweest). Ze noteert wat ze ziet. Af en toe ontsnapt zij (men) niet aan enige interpretatie. Ik geef een paar voorbeelden. “Een muur deelt dit landschap over de breedte in tweeën. Het is de muur van de stad. Onze stad, blijkbaar, waar wij machteloze toeschouwers zijn. Links volgt de muur de kromming van een gebouw, dat de vorm heeft van een hoofd met gapende muil. Door die muil stroomt de rivier de stad uit, naar zee.”(pagina 25) “Een ketting met een glazen bol vormt de pompom van de stenen muts. In de bol zitten naakte mensen gevangen; er zijn minstens vijf hoofdjes te onderscheiden.” (pagina 26) “Aan de voet van de boom kruipen meer monsters rond. Fascinerend is een kereltje dat bestaat uit één been, één arm en daartussen een ondersteboven hangend hoofd – een grillo. In zijn hand houdt hij een kom pap en met zijn mond, die tevens zijn anus is, houdt hij een lepel vast.” (pagina 26) “Op de rug van de kappende vis is met een riem een rond tafelblad bevestigd met een bewerkte metalen beker erop. Zijn rug biedt verder plaats aan een rat met een ei als lichaam en kikkerpoten. Vlakbij zwemt een grotere vis, van wie alleen de kop boven water komt. Hij heeft net iemand doorgeslikt. Uit de vissenbek steekt een geharnast been.”(pagina 30) Volgen jullie nog? Deze ekfrasis beslaat heel wat bladzijden. Tijd om het schilderij te tonen dan kunnen jullie zelf op zoek naar de hier beschreven details.
Dulle Griet – Pieter Bruegel de Oude (1525?-1569) – Museum Mayer van den Bergh (Antwerpen)
Het schilderij heeft de naam gekregen van de reusachtige vrouw met helm, harnas, grijze jurk en witte draagbuidel. Deze reuzin is minstens vijf keer zo groot dan de andere figuren op dit schilderij. Ze rent (onderaan) – links van het midden – langs de opengesperde muil van de hel. Achter haar lijkt het alsof heel wat vrouwen aan het plunderen zijn geslagen. Rechts onderaan komen mannelijke soldaten het schilderij binnen gemarcheerd. We zien ook allerlei bizarre monstergedrochten, vreemde creaturen en rare constructies. Veel details doen me denken aan schilderijen van Jeroen Bosch. De horizon lijkt in brand te staan.
De geleerden en kunsthistorici hebben geen eenduidige verklaring wat dit werk precies betekent. Is een aanklacht tegen oorlog? Is het een opgestoken vingertje tegen Antwerpen dat steeds meer in verval raakt? Is het een hilarische grap dat een kijvende vrouw – een helleveeg – die de mannen onder de duim houdt? Zien we zelfs de ‘Hel’ verschrikt staren naar dat vrouwspersoon? “Dat Mensch rooft zelfs vlak voor mijn poort!” hoor ik de Hel denken in een niet bestaand tekstballonnetje. Of is het een geschilderde ‘poster’ voor het toneelstuk ‘En Griete die den roof haelt voor de helle‘dat de Mechelse toneelgroep (rederijkerskamer) De Lischbloeme opvoerde in de sinjorenstad?
Waarschijnlijk hoorde ik voor het eerst eind 60’er jaren over de Dulle Griet. Via de avonturen van Suske en Wiske.
Professor Barabas heeft in het museum Mayer van den Bergh – via een foto – De Dulle Griet uit het Bruegel-schilderij getransporteerd naar het nu. Bij ‘nu’ is het goed om te bedenken dat de Vietnamoorlog in volle gang was. Van Antwerpen ontsnapt de zestiende eeuwse feeks naar Bokrijk. Ze heeft het vooral gemunt op Schanulleke. Wat heeft ze trouwens in het kistje onder haar linkerarm? Ik ga het hier niet vertellen. Ga het maar opzoeken of zelf lezen / bekijken.
Het blijft een mooie bezigheid … het kijken naar schilderijen. Naar de details. Ik vind het fijn om er meer over te lezen of te horen want alle symboliek die verscholen gaat – in bijvoorbeeld de werken van Bruegel of Jeroen Bosch – is mij onbekend. Nog een laatste opmerking. Ik woonde in Boechout, dichtbij Antwerpen. Ik hou van geschiedenis. Net als Bart van Loo (De Bourgondiërs) heb ik ook de Historia boeken ’s Lands Glorie (tekeningen J. L. Huens / tekst J. Schoonjans) eindeloos doorgebladerd. Ik heb in Antwerpen geschiedenis gestudeerd en toch ben ik nog nooit in het Mayer van den Bergh museum geweest. Hoe kan dat? Ik heb geen antwoord. Het staat op mijn lijstje voor ná corona.
Laat ik eindigen met de laatste bladzijde uit het Suske en Wiske album. Waarin Wiske – anders dan gebruikelijk – de handen voor haar hoofd slaat. Oorlog … de waanzin, het blijft maar duren. Snik.
Suske en Wiske – De Dulle Griet – Willy Vandersteen – album 78
Ik doe sinds begin dit jaar mee met de wekelijkse foto-opdracht van Satur9’s. Vaste volgers weten dat ondertussen.
Een kleine twee weken geleden was het onderwerp: gestreept. Ik wilde niet een van mijn vele zebra-foto’s opduikelen. Ik wilde een tekening maken met alleen maar streepjes. Zoiets als onderstaande tekening die ik toevallig voorbij zag komen op internet.
Streepjesvolk
Het lukte me niet goed genoeg. Zou het met verf beter gaan? Een streepjes-schilderij in de stijl van Vincent van Gogh? Een leuke opdracht maar niet om even snel tussen ‘de soep en de patatten’ te doen. Wie weet later een keertje. Ik ben mijn externe schijven aan het opschonen en aan het reorganiseren. Zo kwam ik de foto van Isabel tegen die ik hierboven heb gepubliceerd. Een streepjesjurk (horizontaal) vormt een mooi toevallig contrast met het ijzeren hek (verticaal) van onze voordeur. Het is een extra beveiliging, onze voordeur is een houten deur. Ik schreef al eens eerder over de tralies voor ramen en deuren. Zo … ‘gestreept’ kan ik afstrepen. Volgende opdracht:
Huisdier / Knuffelbeest
Wij hebben dieren maar ze vallen niet echt onder het kopje: ‘huisdier’. Kippen, een haan, snel groeiende kuikens, schildpadden, veel vogeltjes en een aanloop-kat. Dan maar een foto van een ‘knuffelbeest’ publiceren. Hebben we die? Nee. Niet in de zin van knuffelen. Ik heb wel een ‘pop’. Hij heet ‘Zilver’, het is een das.
Koen met Zilver
Wie is Zilver? Zilver is een pop die gemaakt is voor de jeugdtheatervoorstelling ‘Dassenburcht’ (1991 – 1992). Ik schreef er vorig jaar een logje over. Klik HIER. Het gezelschap: ‘Het Hondje van de Ruyter’.Othilia Verdurmen maakte de pop. Na de succesvolle (scholen) tournee kreeg ik (de schrijver-regisseur) de pop van Lex cadeau. Ik ben er nog steeds heel blij mee. Ik gebruik ‘Zilver’ soms op school of in filmpjes voor mijn kleinkinderen. Mijn linkerhand (arm) beweegt de mond van deze das en mijn rechterhand (arm) zit in de poot van dit dier. Onmiddellijk is er magie. De magie van het poppenspel.
Mozambique (en de buurlanden) doen niet aan winter- en zomertijd. En hoe dichter bij de evenaar hoe minder zin het heeft. In het zuiden van Mozambique (waar wij wonen) is er wel degelijk een verschil tussen de lengte van dagen (of nachten) eind december of eind juni. Eind december is er bijna 14 uur daglicht (zonsopkomst 04.55 – zonsondergang 18.43). Eind juni halen we 10,5 uur daglicht (zonsopkomst 06.38 – zonsondergang 17.08). Natuurlijk zijn de momenten met daglicht wat langer. Dit zijn de officiële cijfers tussen zonsopkomst en zonsondergang. En tot zover het meteorologisch praatje.
Ik wil het namelijk over iets heel anders hebben. Een televisieprogramma en de presentator van dat programma. Winteruur en Wim Helsen. In de auto luister ik met grote regelmaat naar Andermans Veren. Nederlandstalige liedjes en (cabaret) conferences. Ook veel onbekend werk. Elke uitzending heeft minstens één (soms meer) Vlaams liedje of sketch. Zo kwam Wim Helsen al een paar keer voorbij. Ik heb nooit een volledig theaterprogramma van hem gezien. Wel losse stukjes. Erg geestig. Omdat Isabel niet thuis was, had ik alle tijd om wat Vlaamse programma’s te kijken. Ik voerde Wim Helsen in als zoekopdracht bij YouTube. Er zijn heel wat stukjes uit zijn shows te bekijken. Erg geestig. En toen vond ik allerlei canvas-filmpjes van ongeveer tien minuten. Winteruur. Presentator Wim Helsen ontvangt een gast die een tekst heeft meegebracht. De tien minuten (soms wat korter, soms wat langer) verlopen volgens een vast patroon. Eerst een (meestal) absurde inleiding van Wim met een golden retriever op zijn canapé, dan verwelkomt hij zijn gast, een korte overzicht wie die persoon is. Al gauw leest de gast zijn (haar) tekst voor. De kijker ziet de tekst ook geprojecteerd op de muur in de (denkbeeldige) zithoek. Je kunt dus meelezen. Dan volgt een gesprek over de tekst. Soms duidend, soms uitleggerig, soms over ‘waarom deze tekst’, altijd een fijn gesprek. Tenslotte leest de gast voor de tweede keer de tekst voor. Dan zegt de presentator ‘slaapwel’ tegen de kijker en volgt er een stilte. Soms best lang. Dan lijkt het voor de gast dat het gesprek voor tv is afgelopen maar in werkelijkheid hoor je Wim met zijn (haar) gast nog even verder keuvelen. Einde. Op Canvas, vier keer per week rond de klok van 23u. Schitterend.
Ik keek gisteren wel vijftien afleveringen na elkaar. Erg fijn. Ik plaats hier een voorbeeld. Arnon Grunberg is op bezoek bij Winteruur.
Wil je meer afleveringen zien dan weet je ze vast wel te vinden. Onderaan dit stukje staan nog twee afleveringen. Mijn zoektocht naar Wim Helsen begon dus bij een sketch die ik op de radio had gehoord. Gedichtenbundel. Zie hieronder. Ik moet er erg om lachen. Elke keer weer.
Grof? Platvloers? Vrouwonvriendelijk? Zot? Absurd? Triviaal? Olifant in de porseleinkast? Komisch? Gedurfd? Allemaal waar. Ik zou bij al deze omschrijvingen het vraagteken kunnen veranderen in een uitroepteken.
Dat ik van theater houd, mag hier algemeen bekend zijn. Toch ga (ging) ik relatief zelden naar cabaretvoorstellingen. Ik kijk ze wel op tv. Ik vind Freek de Jonge (nog steeds) de absolute grootmeester. Ik heb veel van zijn programma’s gezien, al van in de Neerlands Hoop tijd. Vroeger in de schouwburg. Later op televisie, tegenwoordig via internet (YouTube). Natuurlijk kun je hem moeilijk vergelijken met Bert Visser, Herman Finkers, Brigitte Kaandorp, Jochem Myjer of Wim Helsen. Een totaal andere stijl. Ook Jeroen van Merwijk (wel gezien in de schouwburg) en Hans Dorrestijn kunnen me bekoren. Youp van ’t Hek, Theo Maassen, Eric van Muiswinkel, Dolf Jansen. Allemaal met plezier (af en toe) gezien. Heel lang geleden ook Paul van Vliet, Toon Hermans, Don Quichocking, Tekstpierement, Hans Liberg, Neerlands Hoop en Herman van Veen in het theater gezien. Excuses voor deze overbodige opsomming. Alleen Claudia de Breij ontbreekt in dit lijstje. Nog nooit een show van haar gezien en dat wil ik wel een keertje.
Kennen jullie Wim Helsen? Spreekt het (hij) je aan? De absurdistische cabaretier of de gastheer bij Winteruur? Nog goesting om een aflevering te zien? Bijvoorbeeld met Marie Vinck. (Wat een schoon madam!)
En het zijn niet altijd moeilijke of zwaar filosofische teksten hoor. Neem bijvoorbeeld het gesprek met Siska Schoeters met Wim Helsen. Heel toegankelijk met een hele mooie vraag …
Moet ik dit uitleggen? Misschien wel een klein beetje maar heel veel woorden ga ik niet gebruiken. Ik doe mee met een wekelijkse photo challenge (om het op zijn slecht Vlaams te zeggen). Een idee van Satur9’s. Afgelopen week: ‘wolkenlucht’.
Ik wist meteen welke foto ik wilde publiceren. Er was echter nog één probleempje. De foto moest nog gemaakt worden. En je gelooft het niet … een hele week regen, regen en nog eens regen. En wind … je wordt er gek van. Wolken? Ja, maar donker en donker grijs met alleen maar regen, regen en nog eens regen. Dus weer om een foto te maken … vergeet het maar. Maar zoals dat gaat: na regen komt zonneschijn.
Trapje naar buiten. Isabel uitleggen wat ik graag wilde. Ik ging zelf op het trapje staan. Twintig foto’s later was ik nog niet tevreden met het resultaat. Deels omdat ik als model niet geschikt ben, anderzijds omdat de fotograaf van dienst niet de juiste positie koos. Dus … we draaien de rollen om. Ik maak de foto en mijn lief meet de wolken … De vrouw die de wolken meet.
En kunstliefhebbers hebben natuurlijk al lang het citaat ontdekt … Jan Fabre. Zegt je dat niets … klik HIER.
